مسیر پر فراز و نشیب در روابط کوبا و آمریکا پس از نیم قرن
با وجود از سرگیری رسمی روابط دیپلماتیک آمریکا و کوبا با برگزاری مراسم برافراشتن پرچم، با توجه به اختلافاتی که بر سر موضوعاتی همچون تحریم ها، حقوق بشر و زندان گوانتانامو بین واشنگتن و هاوانا وجود دارد، دو کشور مسیر پر نشیب و فرازی را در پیش رو دارند.
با گذشت بیش از پنجاه سال قطع روابط دیپلماتیک بین آمریکا و کوبا، سفر روز جمعه ‘جان کری’ وزیر خارجه آمریکا به هاوانا و بازگشایی سفارت آن کشور در هاوانا پس از 54 سال تعطیلی، نقطه عطف جدیدی را در روابط دو دشمن دیرینه رقم زد.
‘جفری دلارنتیس’ رئیس دفتر حفاظت منافع آمریکا در کوبا سخنرانی افتتاحیه این مراسم را برعهده داشت. این مراسم بر خلاف پیش بینی های قبلی بدون تجمع اعتراضی مخالفان دولت هاوانا برگزار شد.
‘جان کری’ وزیر خارجه آمریکا در این مراسم، از لحظه تاریخی برای کنار گذاشتن موانع قدیمی و تلاش برای بررسی فرصت های جدید سخن گفت و آن را حاصل تصمیم مشترک ‘باراک اوباما’ رئیس جمهوری آمریکا و ‘رائول کاسترو’ رهبر کوبا برای از سرگیری روابط دوجانبه عنوان کرد.
وی با این حال تاکید کرد که این به معنای فراموش کردن کامل گذشته نیست.
وزیر خارجه آمریکا اذعان داشت که تلاش های واشنگتن باعث تغییر رویکرد کوبا به سمت دمکراسی نشد و نباید انتظار داشت که این عادی سازی روابط در کوتاه مدت به تغییر منجر شود.
وی خاطرنشان کرد، باید در آمریکا قبول کنند که سیاست کاخ سفید تعیین کننده مسیر کوبا نیست و در نهایت آینده کوبا متعلق به مردم این کشور خواهد بود و کیفیت نظام حاکم فقط بر عهده ملت کوباست.
سفارت آمریکا در هاوانا ژانویه سال 1961 در دولت ‘دوایت آیزنهاور’ رئیس جمهوری وقت آمریکا و در پی انقلاب کوبا و به قدرت رسیدن جنبش 26 ژوییه به رهبری ‘فیدل کاسترو’ بسته شد.
پروفسور ‘ویلیام ام. لئوگرند’ استاد دانشگاه آمریکن طی مقاله ای در روزنامه آمریکایی ‘هافینگتن پست’ نوشت: با وجود بازگشایی سفارت آمریکا در هاوانا، هنوز مسائلی وجود دارند که در روابط واشنگتن و هاوانا فاصله ایجاد می کند که یکی از مهم ترین آنها تحریم های اقتصادی آمریکاست.
از زمان تحمیل این تحریم ها توسط دولت ‘جان اف کندی’ رئیس جمهوری وقت آمریکا در سال 1961، مساله تحریم ها محور اصلی سیاست خصومت آمیز واشنگتن بوده و تا به امروز جامع ترین و قدیمی ترین تحریم های اقتصادی علیه یک کشور در جهان بوده است.
این استاد دانشگاه هدف اولیه تحریم ها را فشار بر اقتصاد کوبا و سوءاستفاده از وابستگی اقتصادی این کشور برای غوطه ور کردن آن در بحرانی شدید ارزیابی کرد که هدف غایی آن فشار بر مردم و تلاش برای سرنگونی دولت انقلابی فیدل کاسترو است.
لئو گرند خواستار کاهش فشارها بر مردم کوبا و برداشتن تحریم های این کشور شد و نوشت: تصمیم اوباما برای عادی سازی روابط بر اساس این ایده بود که تعامل می تواند به تغییری مثبت منجر شود. رئیس جمهوری آمریکا برای رسیدن به چنین هدفی، برخی مجوزهای معافیت تحریم ها را صادر کرد اما فقط کنگره می تواند آن را لغو کند. با آغاز کمپین ریاست جمهوری آمریکا بعید است که برخی از رهبران جمهوری خواه کنگره اقدامی انجام دهند که سیاست اوباما در قبال کوبا موفقیت آمیز به نظر برسد.
روابط آمریکا و کوبا نخست در دسامبر گذشته همزمان با اعلام پایان چند دهه روابط خصومت آمیز از سوی روسای جمهوری دو کشور تغییر چشمگیری را تجربه کرد.
از آن زمان تاکنون، اوباما برخی محدودیت های تجاری و سفر را کاهش داده و بر این باور است که تعامل با کوبا بیش از لفاظی های دوران جنگ سرد و تحریم های اقتصادی مشوقی برای بروز آزادی های فردی در این کشور خواهد بود.
مخالفان از سرگیری روابط با واشنگتن در کوبا معتقدند که اوباما با این اقدام تلاشی واقعی برای ایجاد تغییر حکومت در کوبا بکار بسته است اما کاسترو موضع خود را قویا حفظ خواهد کرد و مانع برکنار شدن حزب کمونیست از قدرت خواهد شد.
شهروندان کوبایی دیدگاه های مختلفی درباره تاثیر از سرگیری روابط با آمریکا در بهبود وضعیت معیشتی شان دارند. بسیاری امیدوارند هجوم گردشگران آمریکایی و تجار وضعیت اقتصادی کوبا را با وجود ادامه تحریم های تجاری آمریکا علیه این کشور بهبود بخشد.
برخی دیگر درباره آمادگی آمریکا برای تغییر سیاستش در قبال هاوانا تردید دارند و معتقدند آمریکا که همواره کوبا را به دلیل مسائل حقوق بشر مورد انتقاد قرار داده است، خود اعتبار چندانی در این زمینه ندارد.
یکی از شهروندان کوبایی در این زمینه گفت: آمریکا وانمود می کند که در صدد اجرای دمکراسی واقعی در کوبا است اما کدام کشور در جهان بیش از آمریکا اقدامات خشونت آمیز انجام داده است؟ آمریکا به کشورهای آمریکای لاتین از جمله کوبا حمله کرد.
دولت های آمریکا و کوبا اذعان دارند که موانع و اختلافات فراوانی در پیش رو دارند. کاسترو که از زمان گرفتن قدرت از برادر بزرگترش فیدل کاسترو در سال 2008 اصلاحاتی را انجام داده، به وضوح اعلام کرده است که قصد ندارد اجازه دهد تحولات سیاسی سریعی رخ دهد.
از سرگیری روابط با هاوانا در عین حال مخالفانی در آمریکا دارد. منتقدان جمهوری خواه سیاست دولت اوباما در قبال کوبا از تصمیم واشنگتن به دلیل اجازه ندادن برای حضور منتقدان دولت هاوانا در مراسم برافراشتن پرچم انتقاد کردند.
‘مارکو روبیو’ سناتور جمهوری خواه و نامزد ریاست جمهوری سال 2016 آمریکا از اقدامات اوباما برای عادی سازی روابط با کوبا انتقاد کرده و وعده داده اگر در انتخابات پیروز شود روابط دیپلماتیکش را با دولت کاسترو قطع خواهد کرد.
مخالفان عادی سازی روابط در کنگره می گویند مطمئن هستند که وضعیت موجود دست کم تا پایان سال 2016 حفظ شود. طرح های سنا و مجلس نمایندگان آمریکا درباره لغو تحریم های کوبا هنوز مورد حمایت قرار نگرفته و رهبری جمهوری خواهان در هر دو مجلس آمریکا مخالف تغییری در این زمینه هستند.
در حال حاضر کنگره و تلاش های آن برای اعمال نفوذ برای برداشتن تحریم های تجاری مساله مهمی است و کری روز جمعه در مراسم برافراشتن پرچم، بار دیگر خواسته دولت آمریکا را برای لغو تحریم ها مطرح کرد.
‘رابرت منندز’ سناتور ارشد دمکرات از ایالت نیوجرسی که یک کوبایی تبار است، درباره برافراشتن پرچم در مقابل سفارت آمریکا در کوبا گفت: ‘پرچمی که نماد آزادی است امروز در کشوری برافراشته می شود که حکومتی سرکوبگر در آن حاکم است و حقوق اولیه بشر و دمکراسی را نقض می کند. این نشانه سیاستی غلط در قبال حکومت خشونت طلب کاسترو است که به قیمت نقض حقوق، آزادی ها و استقلال مردم کوبا تمام شده است.
‘جیم مک گاورن’ نماینده جمهوری خواه از ایالت ماساچوست آمریکا و از حامیان دیرینه عادی سازی روابط با کوبا معتقد است تغییر در سیاست واشنگتن تا زمانی که تحریم ها کوبا لغو نشود، تکمیل نخواهد شد.
وی از دولت اوباما خواست قبل از پایان دوران ریاست جمهوری اش، اقدام بیشتری را برای تسهیل محدودیت های تجاری و سفر به کوبا را بکار بسته و اقداماتی را انجام دهد که تغییر در این سیاست را در آینده دشوار تر کند.
آمریکا در عین حال از دولت کوبا خواسته است اقداماتی را برای کمک به عادی سازی روابط بردارد.
کری در این زمینه گفت: درست همان طور که ما سهم خود را انجام می دهیم از دولت کوبا می خواهیم روند آغاز تجارت را برای شهروندانش آسان تر کند و به آنها اجازه دهد به اطلاعات فضای آنلاین دسترسی داشته باشند. تحریم ها همواره یک خیابان دو طرفه است و دو طرف نیاز دارند محدودیت هایی را که کوبا را عقب نگه داشته، لغو کنند.
با وجود از سرگیری روابط دیپلماتیک دو کشور، موضوع گوانتانامو همچنان یکی از اختلافات اصلی دو کشور را تشکیل می دهد.
خلیج گوانتانامو که در جنوب ایالت گوانتانامو در کوبا واقع شده است، از سال 1903 از سوی ‘توماس استرادا پالما’حاکم وقت کوبا که شهروندی آمریکایی بود، در قراردادی در مقابل حدود 4085 دلار به آمریکا اجاره دائمی داده شد. هاوانا خواهان پس گرفتن خلیج گوانتانامو است. زندان گوانتانامو در این منطقه قرار دارد.
کری با اذعان بر وجود چنین اختلافی گفت، آمریکا قصد ندارد در ترتیبات اجاره این پایگاه دریایی آمریکا در مقطع کنونی تغییری ایجاد کند.
وزیر خارجه آمریکا در جریان کنفرانس مطبوعاتی با همتای کوبایی خود افزود: اگر چه دو کشور به سوی عادی سازی روابط دیپلماتیک قدم برمی دارند، اما خلیج گوانتانامو اختلاف مهمی بین دو طرف است.
مذاکرات دیپلماتیک کوبا و آمریکا از دسامبر2014همزمان با اعلام پایان نیم قرن روابط خصومت آمیز از سوی رائول کاسترو و باراک اوباما کلید خورد.
روسای جمهوری دو کشور برای اولین بار در حاشیه یک نشست منطقه ای در پاناما دیدار کردند.
آمریکا به عنوان یکی از اقدامات اولیه ای که راه را برای از سرگیری روابط دیپلماتیک هموار کرد سرانجام پس از گمانه زنی های مختلف نام کوبا را فهرست تروریستی حذف کرد.
حذف نام کوبا از این فهرست یکی از خواسته های اصلی هاوانا از ابتدای مذاکرات بوده است. با این حال این که دو کشور اختلافات باقی مانده را در ادامه مسیر خود به سمت عادی سازی کامل روابط حل و فصل خواهند کرد مساله ای است که آینده آن را معلوم خواهد کرد.
