اقلیم افغانستان
نوشته کریم پوپل
07 اگست 2017
اقلیم چیست ؟
اقلیم عبارت ازمجموعه پدیده های جوی یک محل است که حد وسطی بارندگی رطوبت حرارت فشار وزش باد و هوا را طی چندین سال مطالعه می کند. به عباره دیگر اقلیم پدیده طبیعی است که تاثیر مستقیم بالای فعالیت بشری شکل منازل نوع لباس پیداوار زراعتی دارد .روی همین بنیاد طرز معیشت و شرایط فرهنگی بشریت روی زمین یکسان انکشاف ننموده است. بشر فعلا میتواند الی یک هفته را پیشگوئی دقیق نماید.آب هوا بالای مزاج شهامت دلیری آزاد منشی انسانها نیز تاثیر گذار است.
اقلیم افغانستان
افغانستان به نسبت محاط بودن به خشکه ، ارتفاعات بلند و قرار گرفتن موقیعت آن در آسیای مرکزی دارای اقلیم خشک میباشد. کوه های هندوکش با ارتفاعات بلند و دره های زیبا در تعین آب و هوای کشور تاثیر مستقیم دارد. زمستان اکثر مناطق این کشور سرد و تابستان آن خیلی گرم میباشد.سطح بارندگی طور اوسط ۲۵۰ ملی متردریک سال میباشد.ارتفاع برف در زمستان در بعضی حصص مرکزی کوه های هندوکش و پامیر الی یک متر میرسد. ساحات مرکزی دارای زمستان سرد وتابستان ملایم میباشد. صفحات غربی وشمالی دارای زمستان سرد تابستان گرم الی ۴۵ درجه میباشد . برخلاف ولایات مشرقی و خوست دارای زمستان ملایم ولی تابستان فوقلعاده گرم دارد. کوه های هندوکش و شاخه آن باعث شده است که دریا ها را تشکیل داده این مناطق را سیرآب و سرسبز گرداند.
معمولاً بارندگی افغانستان از وزش جبهات سرد سایبریا و جبهات گرم ان از ابهای گرم بحر هند می باشد. علاوه بر این جبهات اتلانتیک ساحات غرب و شمال غرب را در تابستان متاثر می سازد. جبهات خلیج فارس نیز بالای صفحات غربی تا ثیر گذار بوده در تابستان باعث بارندگی و وزش باد می گردد. ولایات مانند نورستان و کنر از وزش بارنهای مونسونی هند مستفید گردیده دارای جنگلات میباشد. . سطح بارندگی این ولایتها بین ۴۰۰-۴۵۰۰ ملی میتر میرسد.که اکثر ساحات این ولایتها مملو از جنگل نشتر سرب وجلغوزه میباشد.
دانشمندان هوا شناسی اقلیم افغانستان را از دو جهت مورد بررسی قرار می‌دهند.
۱.اقلیم را از لحاظ توپوگرافی محیط زیست درجه حرارت دما فشار وغیره
۲. از لحاظ مساعد بودن برای کشت زاعت و مالداری
اقلیم افغانستان از لحاظ میترولوجی توپوگرافی
اب و هوا در افغانستان از یک منطقه تا منطقه دیگر بعضا تفاوت فاحش دارند. در بعضی محلات شب وروز تفاوت دارد. دانشمندان افغانی اقلیم افغانستان را به ۶ گونه تقسیم نموده‌اند.
۱.گرم خشک بیابانی
این نوع اب وهوا دارای تابستان گرم و خشک میباشد.مقدار رطوبت نسبتی و اب خیلی کم اند.مناطق که چنین اب و هوا را دارند عبارتند ازنواحی مانند جنوب غرب قندهار ، غرب ولایت هلمند وفراه و تمامی ولایت نیمروز را احتوا نموده‌است. در این ناحیه مقدار بارندگی فوق العاده کم است.اوسط بارندگی سالانه بین ۷۰ تا ۸۰ میلیمتر بوده و در ایام زمستان برف باری ندارد ویا ندرتا ً میبارد. گرمای زیاد و بارندگی کم در این ناحیه (جنوب غربی کشور)، دشت و ریگستان هایی مانند دشت مارگو، دشت خاشرود، دشت بکوا، دشت سیستان و دشت جهنم را بوجود آورده‌است.
این ریگستانها حاصل ذرات است که توسط آب از کوهستانها آورده شده است. در این ناحیه انواع بوته‌های خاردار به صورت پراکنده می‌رویند که در مقابل خشکی هوا و کمی رطوبت مقاومت زیادی دارند.حیوان بومی این مناطق شتر است. مردمان که در این مناطق حیات بسر اکثرا بلوچ هستند که دارای شغل دامداری میباشند. نواحی که داای چنین آب و هوا است عبارتند از قلعه بست ، حان نشین ، خواجه علی ، رودبار ، چخاسور ، خاش ، دل آرام ، فراه ، کباش ، جوین ، لشکرگاه میباشد. درین مناطق تفاوت درجه حرارت در شب و روز دیده شده دارای روز های دراز در ایام زمستان و تابستان میباشند.
۲.کوهستانی
اب هوای این مناطق درتابستان اکثرا معتدل و در زمستان خیلی سرد میباشد. این اقلیم در ارتفاعات ۳۰۰۰الی ۵۰۰۰ کوهبند وجود دارد. در بعضی نواحی و درهای کوه پامیر کوه بابا سفید کوه هندوکش سالنگها بامیان و غور برف باری و یخ بندی الی تابستان طول می‌کشد.دربعضی نواحی راه بندی ۹ماه طول می‌کشد.ارتفاعات پست و بلند این مناطق باعث بادهای شدید و ازدیاد دما شده‌است.این مناطق تابستانی خیلی گوارا دارند.
۳.مدیترانه ای
مناطق شرقی و جنوب شرقی کشور را تحت نفوذ خود دارد. تابستان این مناطق خشک و بسیار گرم و زمستان معتدل دارد. بارندگی بیشتر در ایام زمستان صورت می‌گیرد، اوسط درجه حرارت در تابستان از ۲۲ درجه بالاتر می‌رود، مقدار بارندگی در طول سال و بخصوص در فصل زمستان از ۲۵۰ می‌لمیتر بیشتر بوده و به ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیمتر نیز میرسد . بارندگی در نقاط مرتفع مانند سفید کوه به شکل برف و در نقاط همواره به صورت نزول باران صورت می‌گیرد. مناطق جلال آباد ولایت لغمان جصه از کنر ، دارای آب و هوای مدیترانه ای هستند. درمناطق مانند جلال آباد نباتات ستروس خیلی خوب می‌روید.
۴.استیپی
اب و هوا این مناطق خشک بوده از یک ساحه نسبت به ساحه دیگر تفاوت دارد . تفاوت میان شب و روز از ۲۰ درجه زیاده تجاوز نمی نماید. هکذا رطوبت نسبتی شبانه روز در این ناحیه از ۲۰ درجه تجاوز می‌کند و گاه این تغییرات در به ۳۰ تا ۳۵ درجه میرسد. این نوع آب هوا قسمت وسیعی ازافغانستان را از جمله در شمال، بغلان قندوز میمنه هرات ، و در جنوب قندهار، پروان غزنی کابل را در بر گرفته‌است. طور مثال ولسوالی سروبی از شهر کابل ۳۰ کیلو متر فاصله دارد. سروبی در زمستان برف باری ندارد ولی در کابل در ماهای جدی دلو و حوت بارندگی برف وجود دارد. اوسط میزان بارندگی در این ناحیه ۳۰۰ میلیمتر است که اکثرا در زمستان صورت می‌گیرد. این مناطق دارای علفچرها بوده که در تربیه مواشی بهتر است.
موسمی
درین نواحی مقدار بارندگی در هر فصل بوده حتی در تابستان نیز باران میبارد. ولایت مانند پکتیا و پکتیکا نورستان و نواحی اطراف آن دارای این نوع آب و هوا میباشند. میزان بارندگی سالانه در این ناحیه ۴۶۰ تا ۶۸۰ میلیمتر میباشد. این مناطق عمدتا جنگلی استند.
تندر الپی
اب و هوای این مناطق شباعت به نواحی اطراف کوه‌های الپ اروپا دارند.درین مناطق نباتات بشکل بوته و علف رویده و فاقد ناحیه جنگلی غلو هستند.این ناحیه در افغانستان از ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر در ارتفاعات کوهها واقع شده و بیشتر مناطق غزنی و بامیان و نقاط مرتفع کوه بابا، سفید کوه، سیاه کوه شامل این نوع آب و هوا هستند. در این مناطق بسیار برف میبارد. زمستان بسیار سرد و تابستانهای معتدل دارد. قبل از سال ۱۳۵۷ این مناطق افغانستان هزاران توریست و سیاح داشت.
۲. تقسیم بندی افغانستان از لحاظ زراعت و مالداری
افغانستان کشوریست زراعتی الی سالهای حدود ۱۳۶۰ حدود ۹۵ فیصد مردم افغانستان زراعت پیشه بودند. بلاثر جنگها داخلی مردم نه تنها زراعت را پیش بردند بلکه در تخریب جنگلات علفچرها دست زدند. بدین ترتیب تغیرات در محیط باعث تغیرات در آب هوا گردید. طور مثال ۴۰ سال قبل زمانیکه مردم از تاشقرغان به مزار شریف می رفت آب وهوای خوب و آسمان صاف داشت در سال ۲۰۱۰ به این راه رفتم از تاشقرغان الی مزار شریف جز گرد وغبار حتی در ساعت ۳ بجه روز آفتاب دیده نمیشد. اب و هوا افغانستان ازلحاظ زراعت به سه دسته تقسیم بندی شده‌اند.
۱.زون شمال افغانستان.
اب هوا این مناطق در تابستان در اطراف ۴۰ درجه و در زمستان در حدود منفی ۱۵ درجه سانتی گراد میرسد.این اب و هوا مناطق ولایات تخار قندوز بلخ جوزجان میمنه و بادغیس را پوشانیده‌است.اغلب ساحات شمال افغانستان بدون کوه بوده همه مناطق آنرا دشتهای خشک و بوته زار پوشانیده‌است. این اب و هوا خیلی زیاد مساعد به کشت نباتات صنعتی از قبیل تنباکو پنبه لبلبو، گل افتاب پرست شرشم زغر کنجد نهال توت برای تربیه کرم پیله سنجد بمنظور عطر میباشد.محصولات میوه جات این مناطق عبارتند از انار انجیر بادام زردالو انگور میباشد .محصولات سبزیجات این مناطق عبارتند از خربوزه ۱۲ نوع ، تربوز ۵ نوع بامیه کاهو کدو و ترائی میباشد. درین ولایات پس از پایان کوها نواحی بیشتر از میلیون هکتار را تپه‌ها احتوا می‌نمایند.محصولات فعلی این تپه‌ها گندم بارانی للم یا گندم سفید است ۴۵ هزار هکتار این مناطق را طبعیتا پسته خود روی پوشانیده‌است .این تپه‌ها از لحاظ تکنالوجی جدید برای کشت پخته گندم تربوز تخم شرشم زغر و پسته اصلاح شده مساعد است. زیاده ساحات این مناطق را مردم شمال بمنظور علفچر غرض تربیه اسپ و گوسفند قره قل مورد استفاده قرار می‌دهند.از کنار این مناطق دریا بزرگ امو می‌گذرد که تا فعلاً مردم افغانستان از این دریا استفاده نمی‌نمایند.
۲.اب و هوای زون مرکزی وکوه پایه‌ها
این مناطق تابستان ملایم ولی زمستان پوشیده از برف و خیلی سرد دارند. میوه جات این مناطق سیب توت زردالو شفتالو شلیل انگور چهارمغز الو بالو کیلاس ناک می باشد. سبزیجات این مناطق بادرنگ کدو خربوزه فاصیلیه حبوبات این مناطق لوبیا مشنگ نخود دال نخودمی‌باشد.فعلا درین مناطق دامداری و تربیه مواشی طور غیر فنی جریان دارد .قسمت زیاد لبنیات افغانستان ازین مناطق بدست می‌اید که بتناسب ساحه ۵ فیصد را احتوا نخواهد کرد. این مناطق درصورت استفاده از تکنالوجی عصری جایگا تربیه میلونها مرغ و مواشی زنبور داری و تربیه ماهی خواهد بود.این مناطق مساعد برای میوه جات، کشت گلها بمنظور استحصال عطر خیلی مساعد میباشند.نباتات طبی از قبل هنگ زیره شرین بویه از محصولات این مناطق اند که بخارج صادر میشود.
زون جنوب شرقی و شرقی
آب و هوا این مناطق درتابستان خیلی گرم و زمستان بدون برف و معتدل دارند.مانند خوست جلال آباد لغمان . درین مناطق نباتات فامیل ستروس ازقبیل مالته کینو نارنج،نبات نیشکر جوارو برنج خوب می‌رویند. خاک این مناطق به نسبت آفتاب گرم و آب فراوان در سال ۳بار حاصل می‌دهند.زیاده نوع سبزیجات در زمستان بخوبی حاصل می‌دهند. اکثر سبزیجات افغانستان در زمستان ازین مناطق بدست می‌ایند. این مناطق برای تربیه گاومیش خیلی مساعد اند.
این اصتلاحات ضرور است درین متن شامل گردد.
بادچیست؟
باد وزش کتله هوا سرد یا سنگین داخل هوای گرم یا کم وزن میباشد. ویا باد وزش کتله هوا از فشار بلند داخل فشار پست میباشد. هر منطقه هموار دارای فشار پست است درین ناحیه هوا بلند شده فاصله مالیکولها زیاد خلا داشته وزن هوا کم میشود. مناطق مرتفع دارای فشار بلند داشته داخل فشار پست میشود. این حرکت باعث باد میشود.
فشار
فشار عبارت از مقدار هوای است که وزن آن بالای زمین فشار می آورد. طور طبیعی فشار سطح بحر ۷۵۰ گرام بر فی سانتی متر مربع میباشد. فشار هوا تاثیر بالای وزن هر موجود دارد. هر قدر ارتفاع زیاد شود فشار کم بوده وزن کم میشود. مثلا فشار بالای فرق سر هرکابلی 30 کیلو وزن وارد می کند. در حالیکه بالای سر هر هراتی 36 کیلو وارد میشود. این بدلیلکه ارتفاع هرات نسبت به کابل کم است. در مقابل فشار بدن انسان این فشار را در تعادل نگاه میدارد. اگر کم وزیاد شد دی پریشن رخ می دهد.
منابع
- افغانستان و اقلیم ان.نوشته نورمحمد نورزائی ریاست هواشناسی کابل افغانستان چاپ مطبعه دولتی سال ۱۳۶۱ هجری ش
- اقلیم و خاک افغانستان. نوشته دوکتور عبدالقهار سمیر استاد فاکولته زراعت پوهنتون کابل سال ۱۳۵۸ هجری شمسی چاپ پوهنتون کابل
- ساید رادیو ازادیhttp://da.azadiradio.org/content/article/2108885.html در مورد ساحه پسته
- Geography of Afghanistan ویکی پیدیا انگلیسی.پ
- صفحه فیس بوک زمین شناسی اقلیم افغانستان
https://www.facebook.com/AryanGeoScience/posts/452638798195417
- اقلیم افغانستان نوشته پوهنمل غلام جیلانی عارض
file:///C:/Users/shewa/Downloads/azu_acku_risalah_qc990_a5_ain2_1348_w.pdf
