افغانستان و بازیگران خارجی با دیدگاه متضاد
کارشناسان و آگاهان سیاسی افغانستان بر این باورند که افغانستان به محل تضاد منافع کشورهای منطقه و جهان مبدل شده و از همین جهت رسیدن به صلح پایدار و نقطه وصل برای همه بازیگران خالی از مشکلات و چالش نیست.
افغانستان کشوری است که جنگ آن از کنترل دولت و مردم آن خارج شده و جنگجویان خارجی و داخلی در بازی کشورهای منطقه و جهان گیر افتاده اند و در واقع همه این گروهها برای منافع شخصی و منافع دیگران می جنگند.
سابقه دخالت برخی کشورهای عرب منطقه و پرداخت پول هنگفت به مجاهدین افغانستان، رقابت هند و پاکستان در این کشور، نگرانی روسیه و چین از حضور آمریکا و یا جایگزینی داعش و تندروهای اسلامی و رقابت قطر و عربستان و ترکیه؛ در واقع این کشور را به میدان تضاد منافع تبدیل کرده است که رفع این معضل کاری دشوار به نظر می رسد.
«عمران خان» نخست وزیر پاکستان در تازهترین اظهارات خود طی مصاحبهای با روزنامه اشپیگل آلمان خواسته است که دولت آینده افغانستان به هند اجازه ندهد که از خاک آن کشور علیه پاکستان استفاده کند.
خان گفته است که این موضوع را در سفرهای عبدالله عبدالله رییس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان و گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی در پاکستان مطرح کرده است.
پاکستان که یکی از بازیگران مهم در تحولات جنگ و صلح افغانستان شناخته میشود، اظهارات ضد و نقیضی در قبال صلح افغانستان مطرح کرده و بازیهای پیچیدهای در این روند داشته است.
نخست وزیر پاکستان که گفته بود در توافقنامه صلح بین آمریکا و طالبان نقش مهمی بازی کرده و در آمادگی طالبان برای پذیرش گفت وگو با دولت افغانستان نیز بر طالبان فشار وارد کرده است، در مصاحبه با اشپیگل گفت که آنها بر گروه طالبان هیچ کنترلی نداشته اند و درباره اینکه اوضاع افغانستان در آینده به کدام سو خواهد رفت، اظهار بی اطلاعی کرده است.
از طرف دیگر، مقامات هند نیز از توافق طالبان با آمریکا و نقش پررنگ طالبان پس از صلح احتمالی با دولت افغانستان نگران هستند و این موضوع در رسانههای هندی پس از سفر عبدالله عبدالله به آن کشور برجسته شده است.
روزنامه هندوستان تایمز پس از سفر عبدالله عبدالله نوشته بود که این دیدارها بخشی از ارتباط دهلی نو با طیف وسیع تری از رهبری در کابل در میان گفتوگوهای درون افغانستان است.
رسانه های هندی گزارش دادند که عبدالله عبدالله در گفتوگو با نخست وزیر نارندرا مودی، اس جی شنکر وزیر خارجه، وآجیت دووال مشاور امنیت ملی هند؛ نقش حیاتی هند را در برقراری صلح پایدار در افغانستان تأیید کرده و خواستار حمایت ادامه دار هند از دولت و مردم افغانستان شده است.
هند معتقد است که اگر جنگ افغانستان متوقف شود، گروههای تروریستی و تندرو مانند لشکر طیبه، جهنگوی و دیگر جنگجویان از جمله گروه طالبان جنگ در کشمیر را شدت خواهند بخشید.
«موسی فریور» استاد علوم سیاسی دانشگاه کابل نیز معتقد است که رقابت هند و پاکستان یکی از عوامل مهم ناامنی در افغانستان و ادامه جنگ و کشتار در این کشور است.
به گفته وی دولت پاکستان از گروه طالبان و اینکه خانوادههای آنها در پاکستان زندگی می کنند به خوبی استفاده کرده و از آنها برای منافع خود در بازی های مختلف با هند استفاده میکند.
وی گفت که طی درگیریهای اخیر بین هند و پاکستان، پاکستان بطور واضح اعلام کرد که درگیری در کشمیر بین هند و پاکستان بر صلح افغانستان اثر منفی می گذارد.
«جیلانی زواک» روزنامه نگار و کارشناس مسایل سیاسی افغانستان نیز میگوید: پاکستان میخواهد از مذاکرات صلح افغانستان به عنوان ابزار فشار علیه هند استفاده کند.
«سید عباس حسینی» نویسنده افغانستان هم در مقاله ای با عنوان “تعدد بازیگران منطقهای، بین المللی و پیچیدگی بحران افغانستان از جنگ تا صلح” می نویسد، نقشی که قطر طی سالهای اخیر به عنوان مرکز فعالیتهای سیاسی طالبان بازی کرده، بسیار قابل توجه است.
به باور وی، دوحه پایتخت قطر طی سالهای گذشته محل دفتر سیاسی طالبان بوده و این کشور همواره زمینه رفت و آمد رهبران طالبان به کشورهای مختلف را فراهم کرده است.
وی میافزاید: روابط پر رمز و راز قطر با طالبان و مشکلات عربستان و قطر نیز میتواند ریشه برخی مشکلات باشد و قطر هرگز خواهان تسلط عربستان بر گروه طالبان مانند سابق نیست.
«محمود صیقل» نماینده سابق افغانستان در سازمان ملل متحد نیز تأکید میکند که صلح در افغانستان در صورتی روی می دهد که پشتیبانی کشورهای همسایه، منطقه و جهان را از روند صلح به رهبری و مالکیت افغانستان داشته باشیم.
وی از کشورهای منطقه و جهان می خواهد که اگر به صلح در افغانستان می اندیشند، رقابت های بین کشورهای منطقه و فرامنطقه را به افغانستان نیاورند.
صیقل با بیان اینکه موقعیت ژئواستراتژیک افغانستان به دلیل قرار گرفتن بین آسیای مرکزی، شرق دور و شرق نزدیک بسیار حساس است، اظهار کرد: این موقعیت سرزمینی حکم میکند روحیه همکاری بین کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای زیاد شود و اختلاف هایی که جاهای دیگر دارند را به افغانستان نکشانند.
از طرف دیگر روسیه که از یک سو با حضور آمریکا در افغانستان موافق نیست و از طرف دیگر در صورت خروج غیر مسئولانه آمریکا و جایگزین شدن داعش نگران است، نیز نمی تواند منافع خود و کشورهای آسیای میانه را در افغانستان نادیده بگیرد. زیرا هر نوع تحول و گسترش افراط گرایی و قدرت گرفتن تروریستها از جمله داعش خطر جدی برای امنیت کشورهای آسیای میانه و روسیه خواهد بود و به همین دلیل روسیه نیز یکی از بازیگران بزرگ منطقهای در افغانستان شمرده می شود.
روسیه بدنبال ظهور داعش در افغانستان و به دلیل نگرانیهای امنیتی که داشت، با گروه طالبان ارتباط برقرار کرد تا از این طریق با نفوذ داعش مقابله کند. به همین دلیل روسیه در سالهای گذشته نشستهایی را در مورد تحولات افغانستان به خصوص صلح در این کشور در مسکو میزبانی کرد که در نوع خود، بیسابقه بود.
کشور چین هم که در شمال شرق افغانستان با این کشور مرز مشترک دارد، از حضور اویغورهای ناراضی در افغانستان و اینکه در آینده به تهدیدی علیه این کشور مبدل شوند، نگران است و نمی تواند در روند صلح و تحولات آینده افغانستان بی تفاوت باشد.
این نزدیکی و تضاد منافع بین کشورهای عربستان و قطر، پاکستان و هند و همچنین آمریکا و کشورهای منطقه؛ رسیدن افغانستان به صلح پایدار را با مشکل مواجه کرده و در این میان مردم افغانستان قربانیان دائمی این رویداد هستند که براساس آخرین گزارش اداره بازرسی ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان (سی گار) در سه ماه گذشته میزان خشونت در افغانستان ۵۰ درصد افزایش یافته است.
