نا برابری و توزیع مجدد
عمر محسن زاده
در این روز ها که کرونا انسان ها را به تغیر شیوه و رفتار زندگی واداشته ، دیده میشود که بحرانی با ابعاد گسترده و متنوع در حال بروز است و اینک آهسته آهسته در پهنه های اقتصادی و اجتماعی بازتاب می یابد و در دنیای اندیشه نیز جا میگیرد . همه در باره آینده می اندیشند .بازار گفتمان فلسفی گرم است و برخی ها از رابطه بحران و تفکر فلسفی در این زمینه یاد آوری میکنند . در میان آنها سر و صدای هواداران ٬٬ فلسفه وجود ٬٬ بلند تر بگوش میرسد .کتاب ٬٬ طاعون ٬٬ البرت کامو دست بدست میگردد و کجاست که گفتآوردی از فریدریش نیچه به چشم نخورد . او را بزرگترین اندیشمند ٬٬ بحران ٬٬ میدانند. هر چند روانشناسان توصیه میکنند که در وضعیت موجود نباید بسیار اندیشید مگر صد ها اندیشه پرداز چون سلاوو سیساس ، ک . جینتینا ،نوام چامسکی ، نوح هراری ، چارلز تایلر و دیگران دست از سخن بر نمی دارند و در مفصل گذشته و آینده پیرامون جامعه فردا به تولید فکر می پردازند . اینها تنها نیستند . در این روز ها بموازات گرایش های فکری ، معلومات و احصاییه های دیگری نیز منتشر میگردند که گستره بحران را نه تنها در عرصه بهداشتی بل در بُعد اقتصادی و پیآمد های اجتماعی آن بیان میدارد . صندوق بین المللی پول و بانک جهانی با مهارت و احتیاط خبر ٬٬ کسادی ٬٬ در اقتصاد جهانی را منتشر میسازند . اقتصاد دانان ورزیده و کارشناسان با تجربه گامی فراتر می نهند و از خطر ٬٬ کاستگی ٬٬ و ٬٬ رکود ٬٬ نه تنها در اقتصاد های ملی بل از اثرات نا گوار آنها در مناسبات اقتصادی جهانی هوشدار میدهند . همه به این باور اند که بحران کووید ـ ۱۹ بار سنگینی را بجا خواهد گذاشت و چنانچه در همه بحران های پیشین دیده شده این بار را بار دیگر بدوش مردم خواهند گذاشت . دولت های ملی در کشور های غربی به عواقب کار واقف اند و کوشش دارند با خونسردی شیرازه های نظام خود را حفظ نموده و از بروز تشنجات و نا آرامی ها ی اجتماعی جلوگیری کنند . آنها با تصویب و اخذ قرضه های سرسام آور دولتی با بحران کرونا که به تدریج به بحران اقتصادی مبدل میگردد مقابله میکنند . نخبه گان سیاسی آنها با ژست عاقلانه اذعان میدارند که کرونا همه گیر است و میان این و آن فرقی نمی گذارد . بنا بر این باید از اقدامات حکومت پیشتیبانی نمود و با قبول قیودات و تحریمات دوشادوش همدیگر در برابر این ویروس مبارزه کرد . گوش های آشنا با این گفته های مدبرانه نیک میدانند که زندگی در عمل به گونه دیگریست .همه میداند که امکان انتشار ویروس در میان خانواده ایکه در یک اپارتمان کوچک زندگی میکند بمراتب بیشتر از قصری است که در ان دو
سه نفری بیش بود و باش ندارند . کسانی که بنا بر شیوع کووید ـ ۱۹ شغل خود را از دست داده اند نمی دانند که مخارج زندگی خود را چگونه تامین کنند . رویهمرفته محرومیت و سر گشتگی فرو دستان در مقایسه با نا راحتی فرادستان چنان بزرگ است که گویی کرونا در گام نخست به جنگ با توده های مردم بر خاسته است . با این حال اگر پس از ایپید می کرونا بار سنگین اقتصادی و اجتماعی نا شی از بحران ،به ویژه بار قرضه های بزرگ دولتی بدوش مردم گذاشته شود نا گفته پیداست که از استاندارد زندگی مردم کاسته خواهد شد و در مناسبات اجتماعی شگاف های ژرفی پدید خواهد آمد . آنانیکه به آینده بشریت باور دارند کرونا را انگیزه ای میدانند برای خرد ورزی و نگرش انتقادی در باره آنچه که بوده و خواهد بود . بر خی میگویند که گوش ٬٬ جهانی سازی ٬٬ بدست کرونا ست و این موجود ٬٬ زنده و یا غیر زنده ٬٬ پیوسته بر پیکر نیو لیبرالیزم شلاق می زند . هر چه باشد ، پاندومی کرونا روزی به پایان خواهد رسید و پس از ارزیابی های دقیق معلوم خواهد شد که این تز ها تا چه اندازه درست و یا نادرست بوده اند . اما آنچه نیاز به اثبات ندارد همانا ٬٬ بحران ٬٬ است و بار سنگین ناشی از آن . همین اکنون بحث در باره ٬٬ توزیع مجدد ٬٬ و ضرورت تغیرات اجتماعی براه افتیده و شعار ٬٬ مساوات در تقسیم بار سنگین ٬٬ که مورد حمایت اقتصاد دان های شناخته شده چون کورت بایر ( مدیر پیشین بانک جهانی ) ، ماکسیمیلیان کی زی ( استاد دانشگاه اکسفورد ) و صد هایی دیگر قرار دارد مطرح شده است تا هزینه های بحران متناسب با کیسه هر شهروند تقسیم شود و آنانیکه ثروت بیشتر دارند سهم بیشتر را به عهده گیرند . تحقق این شعار مستلزم وضع مالیات دولتی شدید بر ثروت های بزرگ است که تا ایندم از پرداخت چنین باج و خراجی در امان بوده اند .از روی تصادف در این روز ها ی پُر هنگامه کتاب پُر مغزی در باره علل ٬٬ نا برابری اقتصادی ٬٬ و ضرورت ٬٬ توزیع مجدد ٬٬ ثروت بنام ٬٬ سرمایه و ایدیولوژی ٬٬ به زبان المانی به نشر رسید و تو جیه علمی شعار داد خواهانه را بدست داد . در اساس این کتاب ادامه کتاب ٬٬ سرمایه در صده بیست و یکم ٬٬ است که تا اکنون بیش از دو نیم ملیون بار در سراسر جهان به فروش رسیده است . هر دو کتاب از گنجینه بزرگ احصاییه ها و معلومات اقتصادی جهان ما تغذیه می شود که نویسنده ، پروفیسور توماس پیکیتی فرانسوی و هزاران همکار او در ٬٬ پایگاه احصاییه های نابرابری جهان ٬٬ گرد آوری نموده اند . این کتاب را باید در جای دیگر به تقریظ گرفت . اما در رابطه با بحران کنونی جا دارد تا گفته شود که بررسی تاثیرات علتی ایدیو لوژی مالکیت خصوصی بر سیر رُشد درازمدت نا برابری اقتصادی ـ اجتماعی و مطالعه جهان غیر اروپایی به ویژه چین ،جاپان ، هند و ایران در تحلیل نابرابری دو گرانیگاه مهمی اند که مولف با صلاحیت علمی به آنها می پردازد و نتایج در خور توجه را عرضه میدارد . پیکیتی صورت بندی های اقتصادی ـ اجتماعی و به ویژه ایدیولوژی های دوره های برده داری ، ملاکی و سرمایه داری را موشگافانه مورد ارزیابی قرار
میدهد و از فراز و فرود جنبش های چپ در سده بیستم به خصوص سوسیال دموکراسی و فرو گذاشت اجتماعی ان سخن میگوید . او در بخش های سوم و چهارم کتاب خود بدین نتیجه میرسد که اکنون در جهان ما اردو گاه های جدید سیاسی بوجود آمده اند و فضای ایدیو لوژیک نو بمشاهده میرسد . توماس پیکیتی دانشمند بورژوایی و هوادار ریفورم است ولی به موضوعات اساسی چپ سخت رغبت میورزد . او بر اندازی سرمایه داری را ضروری دانسته و پایان سرمایه داری را نه تنها آمدنی بل خواستنی میداند . جامعه شناسی او که ایدیولوژی را عامل علتی در تکامل اجتماعی میداند نا گزیر در زیر تاثیر داوری ارزشی قرار دارد . این امر او را به سوسیالیزم دموکراتیک میکشاند . پژوهش های پیکیتی پُر دامنه اند ولی با اهمیت ترین نتیجه گیری های او افزایش هر بیشتر ٬٬ تمرکز سرمایه ٬٬ و تو سعه ٬٬ نا برابری ٬٬ است . او با زبان ارقام نشان میدهد که سرمایه از سالهای ۱۹۸۰ میلادی بدینسو به شدت تمرکز یافته و تجمع آن در کنسرن های بزرگ دیجیتال چون گوگِل ، اِ پل ،فیسبوک ،امازون و … تجلی خاص دارد .در روز گار ما گونه و شیوه تمرکز ثروت عاملی است که تشنجات اجتماعی و گرایش های ناسیونالیستی را دامن میزند . از سوی دیگر این نابرابری خود خواست سرمایه داری بوده و ریشه های ان سیاسی و ایدیو لو ژیکی اند . نا برابری زمانی بیشتر میگردد که ثروت اندوزی از آهنگ رُشد اقتصادی جهان پیشی گیرد . پیکیتی برای هر دو معضل ( تمرکز سرمایه و نا برابری ) راه حلی پیشنهاد میکند : توزیع مجدد . این دانشمند شناخته شده جهان که خواهان لغو مالکیت خصوصی نیست و هنوز در باره مناسبات اجتماعی پس از این شکل مالکیت نسخه مشخصی ندارد می گوید که مالکیت اشکال متعددی دارد و مالکیت خصوصی یکی از آنهاست . برای سازماندهی جدید مالکیت خصوصی باید سر از نو فکری شود . تا این زمان باید توزیع مجدد و رادیکال ، یعنی وضع مالیات شدید دولتی بر درآمد و ثروت ملیاردر ها تا نود در صد از تجمع بیشتر سرمایه در دستان اندک جلوگیری نماید . توزیع مجدد همچنان نا برابری را کاهش میدهد .پول بدست آمده از بابت مالیا ت اخذ شده از میلیارد ر ها میتواند در راه رفاه و حل پرابلم های اجتماعی مردم بکار گرفته شود و به جوانان جهت ابتکار و تشبث اقتصادی سپرده شود .
طرح های پیکیتی چنانچه خود میگوید موی بر بدن نیو لیبرال ها و محافظه کاران راست نموده است . اما کرونا و بحران ناشی از آن شعار ٬٬ توزیع مجدد ٬٬ و٬٬ تقسیم عادلانه بار سنگین اقتصادی ٬٬ را در دستور روز قرار داده است . ثروتمندان که همیشه از بحران ها جان به سلامت برده اند این بار باید سر فرود آورند و مسوولیت های اجتماعی خود را انجام دهند . زیرا ثروت خود پروسه اجتماعی است و از اجتماعی بر خاسته که سرمایه داران در آن بزرگ شده اند .
توزیع مجدد میتواند همچنان شعار همه نیرو های دموکراتیک و داد خواه افغانستان باشد تا در این نابرابری جانکاه مردم چیزی را بدست آورند که از آن خود شان است .
یادداشت ها
ـــ پایگاه احصاییه های نا برابری جهان یا World Inequality Database بانک بزرگ معلومات احصاییویی جهان است که با اهتمام تیم بین المللی کارشناسان و مو لفین همکار پیکیتی در سال ۲۰۱۳ میلادی تا سیس شد .
ـــ توزیع مجدد یا Distribution فرآیند توزیع موجود در آمد ، ثروت و … در جامعه است و بیشتر روی وضع مالیات سنگین بر صاحبان در آمد بالا و تعین پرداخت های انتقالی خاص برای افزایش قدرت خرید گروه های درآمدی پاهین اتکا دارد ، میتواند نقدی و یا جنسی باشد .
ـــ کتاب سرمایه و ایدیو لوژی در ماه سپتامبر ۲۰۱۹ میلادی به زبان های انگلیسی و فرانسوی به چاپ رسید . نشر آن به زبان المانی در نیمه اول ماه مارچ ۲۰۲۰ میلادی صورت گرفت . کتاب دارای ۱۲۳۲ صفحه ، چهار بخش و هفده فصل می باشد .
