نوشته کریم پوپل

27.02.2017

 قسمت یازدهم

در افغانستات ۱۴ معادن نمک طعام وجود داشته فعلاْ از ۵ معادن نمک استخراج می‌گردد. معادن نمک قابل استفاده در اندخوی، چندین  معادن در مناطق مختلف ولسوالی تالقان ولایت تخار، نمکسار هرات، غور غزنی، پکتیا پروان می‌باشد. تولیدات نمک افغانستان الی سال ۲۰۰۲ به ۱۳۰۰۰ تن دریک سال بود با تأسیس فابریکات در سال ۲۰۰۳ به ۲۱ هزار تن رسید. پس از سال ۲۰۰۴ بتدریج مصارف نمک بلند رفته در سال ۲۰۰۹ تولیدات به ۱۸۰هزار تن در سال ۲۰۱۳ به ۱۹۰ هزار تن رسیده است.  علت آن عودت مهاجرین به کشور و غنی شدن اقتصاد میباشد. در مجموع افغانستان درسال ۲۵۰ هزار تن نمک ضرورت دارد. بلاثر اینکه فابریکات افغانستان نمک را به قیمت بلند یعنی ۴۰۰۰ افغانی تولید می‌نمایند ۷۰ فیصد نمک افغانستان از ایران و پاکستان به قیمت ۲۲۰۰ افغانی فی تن وارد می‌گردد. اوسط مصارف نمک افغانستان به ۲–۴ گرام فی فرد می‌باشد.  که خیلی عالی است .خالصترین نمک افغانستان از معادن تاقجه خانه ولایت تخار بدست می‌آید که دارای آیودین می‌باشد. تا اکنون۳۳ فابریکه و کارخانه و آسیاب در ۱۴ ولایت با ظرفیت تولید ۳ تا ۴ تُن در ساعت  تولید نمک را می‌نماید که ۲۵ فابریکه نمک آیودین دار را تولید نموده باقی نمک عادی را تولید می‌نمایند. اکثر این فابریکه ها ظرفیت تولید ۱۰۰ تن نمک را در یک شبانه روز دارد. معادن که فعلاً اقتصادی قابل استخراج است ۳ معادن ولایت تخار است که سالانه  ۷۵۰۰۰ تن نمک تولید دارد.

فهرست معادن نمک با سال اکتشاف آن که  از سوی وزارت معادن وپطرولیم در اختیار رسانه ها قرار داده شده است قرار ذیل میباشد.

۱.معادن نمک در ولسوالی‌های اندخوی، دولت‌آباد و میمنه مرکز ولایت فاریاب.

۲.معادن نمک تاشقرغان ولایت سمنگان درسال ۱۳۴۳

۳.معادن نمک “نمک آب”، “نمک چال ۱” و “نمک چال ۲” ولایت تخار در سال ۱۳۴۶

۴.معدن نمک “نمک سار”  غوریان ولایت هرات در سال ۱۳۴۹

۵.معدن نمک” کاویز نیزار” ولایت هرات درسال ۱۳۴۳

۶. معدن “نمک رخ” ولایت غور با ذخیرهٔ ۳۶۰هزار تُن درسال ۱۳۵۲

۷.معادن نمک “کشک نخود” و “روح آبا د”، “سپین بولدک” ولایت کندهار درسال ۱۳۴۳

و ظواهر معدنی نمک یوس دور شار ولایت پروان با ضخامت ۵۰۰ متر به طرف غرب و ضخامت ۲۰۰۰ متر به طرف شرق در سال۱۳۵۶، کشف و مورد تفحص قرارگرفته است.

۸. معادن نمک قريۀ بلوخيل ولسوالى زرغون شهر، مناطق ملتنى و چهار بران گومل، و منطقۀ خيربين ولسوالى يوسف خيل  پکتیا

۹. معادن ولسوالی مقر ولایت غزنی

معادن نمک در ولایت تخار

معادن نمک ولایت تخار از قرنها به اینطرف مورد استفاده مردم افغانستان قرار دارد. درین ولایت چندین معادن نمک در مناطق مختلف وجود دارد . مهمترین معادن نمک ولایت تخار عبارتند از معدن نمک لته بند، قُرغ ساى و ارچه كوتل در كلفگان ، معدن نمک تاقچه خانۀ نمک آب، معدن در چاه آب ، چال ۱ و چال ۲ میباشد. علاوه بر این درین ولایت از سالیان متمادی آسیاب های نمک وجود دارد که نمک عادی را تولید می نمایند. سه معدن فعال نمک ولایت تخار سالانه ۷۵۰۰۰ تن نمک تولید می‌نمایند. قابل ذکر است  معادن نمک ولسوالی نمک آب و کلفگان ازجمله بزرگترین معـادن نمک درافغانستان است که دارای اهمیت فراوان می باشد.

معادن طاقچه خانه ولایت تخار

معادن طاقچه خانه در ولسوالی نمکسار ولایت تخار قرار دارد. اراضی این معادن۷۴ کیلومتر . میباشد حجم استخراج این معادن الی ۱۰۰۰۰۰ تن درسال میباشد.  اين معدن ازايجاد خط ابريشم حدود دو هزار سال پيش كشف شده است، اما در سال ١٩٧٠ ميلادى مجدداً کشف گردید و از آن بعد کار استخراج معدن تاحال جریان دارد. این معادن دارای ذخایر تقریبی ۳۰۰ میلون تن نمک میباشد.

مسوولان معادن ولایت اظهار نموده اند  که دراين معدن، چهار هزار متر مکعب نمک موجود است. در چند سال اخير، دو فابريکۀ توليد نمک در شهر تالقان ايجاد گرديده که نمک را بعد از علاوه کردن، آيودين به بازار عرضه ميکند. بدین لحاظ نمک که از نمک تاقجه خانه  بدست می آید باکفیت میباشد.

قرار داد این معادن با يک شرکت داخلى به نام (ویسکو) برای ١٠ سال، سالانه دربدل پرداخت فی تُن ۵ دالر و۱۳ سنت، قرارداد کرده اند و اکنون مقدار استخراج آن بلند رفته است.

نمک لته بند ولایت تخار

ولایت تخار به ساحه یک میلون مترمربع به شرکت اکاشه قرار داد گردید. شرکت باید به حجم ۵۰۲۸ تن درسال  باید استخراج نماید. ولی تولیدات پائین دارد.

معادن نمک قروق سای ولایت تخار

این معادن  دارای ساحه ۴۰۰۰۰۰ مترمربع بوده  حجم استخراج آن سالانه ۵۰۸۲ تن تثبیت گردیده است. با شرکت اکاشه برای ده سال قرار داد شده است.

معادن کلفکان ولسوالی کلفکان ولایت تخار

دارای ساحه وسیع بوده فعلا ساحه ۱۵ کیلومتری آن در معرض استخراج بوده حجم استخراج  سالانه آن 50 هزار تن تعین گردیده است. این معادن برای 10 سال با شرکت بنام ویستکو قرار داد شده است.

معادن نمک چال ولایت تخار

این معادن در ولایت تخار قرار داشته دارای ساحه …  میباشد. ظرفیت استخراج این معادن ۳۰۰۰ تن در سال میباشد.

معادن نمک پکتیا

معادن نمک نيز در قريۀ بلوخيل ولسوالى زرغون شهر، مناطق ملتنى و چهار بران گومل، و منطقۀ خيربين ولسوالى يوسف خيل  پکتیا موقعيت داشته و مناطق وسيعى را دربر گرفته است

معدن نمک اندخوی

معدن نمک دولت آباد بزرگترین معـدن نمک درافغانستان میباشد. این معادن در ولسوالی اندخوی قرار داشته از قرنها به این طرف مورد استخراج قرار دارد. ساحه نمکدار این معادن به ١٠ کیلومتر و عرض آن به چهار کیلومتر ميرسد. ظرفیت استخراج این معادن به ۱۵۰ هزار تن در سال میباشد. این معادن برای ده سال با شرکت روب سازی قاری زاده قرار داد گردیده است.

این معدن قرن ها پیش وجود داشته ؛ اما در سال ١٣١٩ مجدداً کشف گردید که اکنون به معادن سه گانه ، میمنه – اندخوی و درزآب یاد میشود. 

نمک معدن دولت آباد همه ساله در اخیر ماه میزان برای ١٥ روز جمع آوری میشود که به شکل کُنده  ٢٠ تا ٤٠ سانتی متر ضخامت دارد. در اين مدت حدود دوهزار نفر  در استخراج نمک کار ميکنند.

معادن نمک ولسوالی مقر

یک معدن بزرگ آن در ولسوالی مقر ولایت غزنی موقعیت دارد؛ اما معلوم نیست که در این معدن، چه مقدار نمک موجود است.

معادن رسوبی نمک شوره ولایت بلخ

دارای ساحه وسیع بوده  ظرفیت قابل استخراج سالانه آن از ۸۰۰-۱۲۰۰ تن درسال میباشد. این نمک در آش دادن پوست گاو وگوسفند قره قل استعمال دارد.

معادن نمک غوک ولایت غور

این معادن در ولایت غور قرار داشته دارای ساحه (…) میباشد.  ظرفیت نهائی استخراج این معادن ۲۰۰۰  تن در سال میباشد. از سویی هم، بربنیاد شروطِ پیمان معدن نمک غوریان، شرکت مکلف بوده‌است که سالانه ۲۵ هزار تُن نمک از این معدن استخراج کند .

فابریکات تولید نمک

در افغانستان فعلا ۳۳ فابریکه تولید نمک وجود دارد که قسمت اعظم این فابریکات در شهر کابل هرات مزار شریف جلال آباد پروان تخار میمنه  پکتیا فعالیت دارد. مهمترین فابریکات نمک افغانستان  فابریکه مخلوط نمک آیودیندار ساحه صنعتی هرات  ، فابریکه تولید نمک غذا آیودین دار در پل علم لوگر، فابریکه نمک آیودین دار آیندۀ شگوفان فاریاب، فابریکه نمک کرستال پامیردرجوزجان، فابریکه نمک آیودین دار عکاشه ولایت تخار، فابریکه نمک بلور افغان مزار شریف، فابریکه جدید پامیر بلور در کابل ، فابریکه تولید نمک ایودین سمنگان ، بتعداد۵   فابریکه  شرکت پامیر افغان در مزار شریف میمنه، جوزجان، مزار، تخار و پروان ،   فابریکات “پامیربلور”در 5 ولایات  ، فابریکۀ “آینده درخشان” کابل ،  چهار فابریکه نمک در ولایت پروان و کاپیسا ، کارخانه نمک مفید هرات ، فابریکهء نمک آیودین در ولایت قندهار ،  کارحانه نمک جلا آباد  وغیره میباشد.

                            مشکلات فابریکه های نمک افغانستان

علل شکست فابریکات نمک : فابریکۀ “آینده درخشان”، درسال ١٣٨٢باسرمايۀ ٢٠٠ هزار دالر در شهر کابل به فعاليت آغازکرد. اين فابريکه، قبل ازآن شرکتى بود که نمک را ازخارج وارد ميکرد؛ اما ازآن به بعد به فابريکۀ توليدى مبدل شده است.این  فابریکه، ظرفیت تولید ١٩٢ تُن نمک را دریک شبانه روز دارد؛ اما نظر به خواست مشتریان فعلاً در ماه ١٠ روز وآنهم روزانه چهار تُن تولید میکند.میرآقا شریف رییس فابریکه  “آینده درخشان”، مى گويد که توليدات آنها در گذشته خوب بود؛ اما ازاينکه دولت معادن نمک را به کسانى به قرارداد داده که هم نمک را استخراج و هم آنرا در فابريکۀ خود توليد و عرضه مى کنند، بازار آنها سرد شده است. این کارخانه در  اوايل، در يکشبانه روز حدود ٢٠٠ تن نمک آيودين دار توليد داشتند؛ اما حالا در يکماه ١٠ روز توليد دارند که توليدات روزانۀ شان به چهار تُن مى رسد.

.

تصفیه نمک

نمک در طبیعت بشکل کاملا خالص پیدا نمیشود.  در افغانستان نمک بصورت کانی و رسوبی یافت میشود. نمک  رسوبی بشکل کرستل  و نمک کوهی  بشکل سنگ یافت میشود. این گونه نمکها دارای خاک ریگ و بعضی مواد کیماوی  وفلزات میباشند.لازم است تصفیه گردیده به سودیم کلوراید  99 فیصده در آیند. نمکهای که دارای مقدار مکنیزم و پوتاشیم یا کلساید می باشند دارای طعم تلخ می باشند. در افغانستان نمک به ۳ شکل تصفیه  و عرضه میشود.

1. سنگ نمک را در آسیاب پودرساخته  مسقیماْ در بازار عرضه میدارند . این نوع نمک ارزان بوده مردم دهات برای پخت وپز برای مواشی و آش دادن پوست حیوانات استفاده می نمایند.

۲. نمک را در حوض بزرگ آب حل نموده پس از ته نشین شدن سنگ ریگ خاک اب نمک دار را در حوض های دیگر رهنمای می نمایند. پس از حرارت دادن آب نمک خشک شده نمک بدست می آید. اینگونه تصفیه از سالهای زیاد مروج بوده  نمک آن خالص و صحی نیست.

۳. پس از سال ۲۰۰۳ یکتعداد فابریکه های تصفیه نمک در کشور وارد گردید.  این فابریکات اول نمک را در آب منحل نموده ریگ خاک را از نمک دور می نماید . لازم است نمک دوباره  کرستل شود. در روش کرستل ساختن  مجدد پس از تصفیه نمک و جداسازی خالصی از ناخالصی، مقداری از مواد  ناخالصی‌ هنوزهم در درون کریستال‌های نمک باقی می‌مانند که برخی از آنها فلزات سنگین هستند بنابراین نمک‌ها را در آب حل می‌کنند و پس از تصفیه دوباره، آب را می‌جوشانند تا نمک از آن به دست آید. برای تولید یک کیلوگرم نمک مقدار 3.5 کیلوگرم آب نمک را می‌جوشانند و در آخر هم نمک‌ها را در حرارت ۱۴۰  درجه در خشک‌کن‌ها، خشک نموده سپس در پاکت ها جابجا می سازند. در نمک اگر مواد  ناخالصی‌ به طور کامل گرفته نشود، مزه آن تغییر می‌کند. به گونه مثال در صورت وجود کلسیم در نمک، مزه آن خراب  میشود  اگر آیون  مگنیزیم در آن بالا باشد، نمک تلخ می‌شود.  بعضی از این کمپنی ها  آیودین را با  نمک بدست آمده مخلوط می نمایند. اینگونه نمکها در شرایط افغانستان نمک تصفیه شذه یاد می گردد. ولی در کشورهای خارج  پس از اینکه نمک را در آب حل می نمایند محلولات کلسیم مگنیزیم وغیره را توسط روشهای از نمک طعام جدا می نمایند. نمک طعام خالص یاد می گردد. بعضی از کشورها نمک صنعتی را تولید می نمایند که ۹۵ فیصد خالص میباشد.

نمک یک ماده کیماوی بوده خوردن آن برای بشر غیر طبیعی است. بدن انسان معمولا نمک خودرا از طریق خوراکه ها بدست می آورد. ولی اگر به مقدار 2 گرام در روز خورده شود کار بد نیست بالا تر ازاین باعث تکلیفهای متعدد می گردد.

منبع

*. معادن ولایت تخارنوشته سایت پژواک

http://mines.pajhwok.com/dr/news/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86-%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%8A%D8%AA-%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1

*.تولیدات نمک در افغانستان نوشته اداره وسزوی جیولوژٰی امریکا

https://www.quandl.com/data/UINC/SASC_AFG-Production-of-Salt-and-Sodium-Chloride-Afghanistan

*. تولیدات نمک در افغانستان

http://www.indexmundi.com/minerals/?country=af&product=salt&graph=production

*. نمک افغانستان بی‌نمک است نوشته سایت پژواک در ویبسایت اقتتدار ملی

http://www.eqmweekly.com.af/technology/6915-%D9%86%D9%85%DA%A9-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D9%85%DA%A9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA(1)

*.معادن طاقچه خانه ولایت تخار در ویبسایت آرشیف

http://web.archive.org/web/20101007053915/http://www.aisa.org.af/files/publications/brochures/ProvincialProfiles/Takhar.pdf

*.معادن ولایت فاریاب در ویبسایت پژواک

http://mines.pajhwok.com/dr/news/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86-%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%8A%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8

*. استخراج نمک از معدن نمک آب ولایت تخار نوشته شبکه اطلاع رسانی افغانستان

http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=65753

* نمک تخار به ولايات ديگر صادر ميشود نوشته صدای آزادی در ویبسایت صدای آزادی

http://www.sada-e-azadi.net/index.php/da/economy/9895-takhar-salt-being-sold-to-many-provinces-?googleb0t=true

*. قرار دادهای نمک توسط وزارت معادن و پطرولیم با تاجرین در ویبسایت وزارت معدن هکذا درین قرار داده تمامی معادن نمک با مقدار استخراج ساحه نمکی تولید سال ذکر گردیده است.

http://mom.gov.af/fa/page/7656

Share on Facebook

Tweet

Follow us