بازگشت مصریان به میدان تحریر پس از شش سال
نویسنده: مهرالدین مشید
وزش نسیم تازۀ بهار دوم عربی
مصریان خشمگین پس از شش سال بار دیگر به میدان تحریر محل انقلاب سال ۲۰۱۱ جمعۀ گذشته بار دیگر گردهم آمدند و خواهان برکناری عبدالفتاح السیسی دیکتاتور مصر شدند. تظاهرات که جمعۀ گذشته آغاز شده و هنوز ادامه دارد و به چندین شهر های دیگر مصر نظیر قاهره، اسکندریه، المحله و سویس آغاز شده و در حال گسترش به سییر شهر های مصر است. قیام در مصر پس از سرکوب بهار عربی آغاز شده است که در سال ۲۰۱۱ در تونس اتفاق افتاد و به سرعت سراسر کشور های عربی را ګرفت.
بهار عربی به مجموعه یی از اعتراضات و تظاهرات در سراسر خاورمیانه و آفریقیی شمالی یاد می کنند،[۴۵][۴۶][۴۷] و گاهی اوقات به عنوان بهار و زمستان عربی،[۴۸] بیداری عربی[۴۹][۵۰][۵۱] یا قیامهای عربی نیز [۵۲][۵۳] از آنها یاد میشود. یین اعتراضات در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۰ با قیام تونس، در پی خودسوزی محمد بوعزیزی در اعتراض به فساد و بدرفتاری پولیس، آغاز شد.[۵۴][۵۵] به دلیل وجود شرییط مشابه در سییر کشورهای منطقه و موفقیت اعتراضات در تونس، اعتراضات با زنجیرهای از ناآرامیها در الجزییر، اردن، مصر، سوریه، یمن، بحرین، لیبی و عربستان و در سطحی کوچکتر دیگر کشورهای عرب ادامه یافت.
در لیبی که اعتراضات در روز ۱۳ ژانویه ۲۰۱۱ آغاز شد در روز ۱۷ فوریه (روز خشم) به اوج خود رسید و بدنبال آن مخالفان حکومت معمر قذافی شهرهای لیبی را از غرب به شرق در دست گرفتند در درگیریها حدود ۶۰۰۰نفر از مخالفین کشتهشدند که به وسیلهٔ جنگافزار و ماشینها و هواپیماهای جنگی دولت هدف قرار گرفتند. در شهر بنغازی (شهر عمر مختار) دولت موقت با ریاست وزیر مستعفی دادگستری، دولت تشکیل شد. همزمان مخالفتها در بحرین هم به شدت خود رسید و مخالفان خواهان سقوط حکومت یا مشروطه کردن پادشاهی آن شدند و در عربستان هم مخالفان با تظاهراتی نمادین خواهان آزادیهای مدنی بیشتر و مشروطه شدن پادشاهی عربستان شدند. در روزهای آغازین مارچ ۲۰۱۱ وزریی کشور باقیمانده دولتهای تونس (الغنوشی) و مصر (احمد شفیق) استیفا دادند؛ و ناوهای جنگی آمریکا و اروپا به سمت لیبی گسیل شدند.
اعتراضات در سوریه نیز از ماه ژانویه ۲۰۱۱ آغاز شد که در جریان آن بیش از ۵۰۰۰ نفر از معترضان سوری، توسط نیروهای نظامی و امنیتی دولت بشار اسد کشته شدهاند و حدود ۱۴ هزار نفر در یین کشور دستگیر شدهاند و ۱۲ هزار و ۴۰۰ نفر هم از سوریه گریختهاند.[۵۹][۶۰]
۱۱ مارس جمعه خشم مردم معترض در کویت، یمن، بحرین و عربستان بود که تظاهرات مخالفان حکومت عربستان در شهر قطیف با برخورد و سرکوب شدید حکومت مواجه گردید و ۲نفر کشته و دهها نفر زخمی شدند؛ و در یمن نیز در حضرموت ۴ نفر کشته شدند. در ۱۵ مارچ همزمان با ورود وزیر دفاع آمریکا رابرت گیتس به عربستان نیروهای نظامی عربستان و پس از چند روز نیروهای نظامی اماراتی راهی بحرین شدند و مسئولیت سرکوب اعتراضات مسالمتآمیز مردم در بحرین را برعهده گرفتند که در یین سرکوبها ۱۰ کشته و صدها زخمی بجا ماند. دولت بحرین بنیی میدان لؤلؤ (مرکز اعتراضات مردم) بحرین را تخریب کرد و آن را خاطره بدی برای مردم دانست. با وجود یین سرکوبهای خونین ناتو و شوریی امنیت در جهت تنبیه دیکتاتور بحرین هرگز اقدامی درخور توجه انجام ندادند.[۶۱] در ۱۸ مارس جمعه خونین یمن ۵۲ نفر از معترضین کشته و ۲۴۰ نفر مجروح شدند. با شدت گرفتن اعتراضات در یمن نیروهای نظامی عربستان با ورود به یین کشور مسئولیت سرکوب معترضین را برعهده گرفتند. بدنبال اعتراضات در یمن تعدادی از سفریی یمن در کشورهای مختلف برکناری خود را اعلام کردند و یکی از استانهای یمن (صعده) به کنترل مخالفین درآمد. ۲۰ مارس نیروهای نظامی ائتلاف حمله علیه دولت لیبی را آغاز کردند. با درگیریهای شدید و جنگهای شهری در ۲۲ اوت طرابلس به تصرف مخالفین درآمد. قذافی و هوادارانش به شهر بنی ولید و سرت پناه آوردند. مخالفین با در هم شکستن حملات نیروهای قذافی یین دو شهر را تصرف کردند و در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱ (۲۸ مهر) قذافی بدست نیروهای دولت انتقالی (مخالفین) در زادگاهش سرت به قتل رسید.
در طول یین دوره از ناآرامیهای منطقهای، رهبران متعددی قصد خود را برای کنارهگیری از مقام فعلی خود در پییان دورهشان اعلام کردند. رئیس جمهور سودان عمرالبشیر اعلام کرد که او خواستار انتخاب شدن مجدد در سال ۲۰۱۵ نیست. نوری المالکی نخست وزیر عراق نیز همین موضع را گرفت[۶۲]؛ البته دوران او در سال ۲۰۱۵ به پییان میرسد،[۶۳] اگر چه تظاهرات خشونتآمیز فزییندهای وجود داشتهاست که طی آن متعرضان خواستار استعفیی فوری او بودند.[۶۴]
میدان تحریر مصر محل انقلاب سال ۲۰۱۱ است که در نتیجه آن، محمد حسنی مبارک دکتاتور دیرینه مصر از قدرت کنار زده شد. حالا در ویدیوهای اعتراضات تازه دیده می شود که معترضین شعار “سیسی ترک کن” را سر می دادند. السیسی پس از کودتیی سال ۲۰۱۳، قدرت را در مصر به دست گرفت. تحت حاکمیت یین جنرال پیشین نظامی، آزادی مطبوعات محدود گردید و بیشتراز هفتاد هزار نفر از فعالان اسلامگرا و سکولار نیز زندانی شدند. السیسی در انتخابات سال ۲۰۱۴، به عنوان رئیس جمهور مصر انتخاب گردید و به دنبال آن در انتخابات سال ۲۰۱۸ با به دست آوردن حدود ۹۷ درصد آرا توانست که یین مقام را حفظ کند. مرسی در حالی موفق به بدست آوردن ۹۷ درصد آرا شد که انتخابات مصر از سوی اسلام گرا ها و سیکولر ها تحریم و تحت تدابیر امنیتی شدید برگزار شد.
صدها تظاهر کننده جمعه ۲۰ سپتمبر در پاسخ به فراخوان هایی به جاده ها برآمدند و بر ضد السیسی شعار دادند که از طریق انترنیت به راه افتاده بود. راه پیمییان با سر دادن شعار هایی چون؛ «سرنگون باد السیسی» و «همین الآن برو» خواهان برکناری السیسی شدند. گفته می شود که یین تظاهرات به دنبال درخواست محمد علی پیمان کار مصری به راه افتاده است که چندین ویدئو را از محل اقامت خود در اسپانیا در فضیی مجازی منتشر کرده و در آنها عبدالفتاح السیسی و ارتش مصر را به هدر دادن اموال عمومی و هزینه کردن آنها در پروژه های بی فایده از جمله ساخت کاخ های ریاست جمهوری متهم کرده است. محمد علی، یک پیمانکار ساختمان مصری میباشد که پیش از مسکن گزین شدن در اسپانیا، مدت ۱۵ سال به عنوان پیمان کار در بخش نظامی مصر فعالیت میکرد. محمد علی حدود یک سال قبل مصر را ترک کرد و مقیم اسپانیا شد. او از سه هفته قبل (٢ سپتامبر) شروع به انتشار ویدئوهایی کرد که محتوای آنها “افشاگرانه” و رد مشروعیت رژیم است. او که به عقیدۀ کاربران شبکههای اجتماعی در بعضی ویدئوها به نظر مست میآید، به ویژه بر فساد مالی عبدالفتاح سیسی و نظامیان عالیرتبه تأکید میکند. او در یکی از آخرین پیامهایش خطاب به سران رژیم میگوید: “شما از مردم میخواهید که صرفهجویی کنند اما خودتان میلیارد میلیارد خرج میکنید”… محمد علی که گاه به حرفۀ بازیگری نیز پرداخته است، صاحب شرکتی موسوم به “املاک” بود و با ارتش مصر قراردادهایی داشت. به ادعای وی، مقامات رژیم میلیونها پوند (مصری) به شرکت املاک بدهکارند. محمد علی گفته است که به دنبال اختلاف با دولت مصر ناچار به ترک کشورش شده و هشدار داده است که اگر بلایی به سرش بیاید دولت اسپانیا مسئول خواهد بود. این اعتراض او سیسی را واداشت تا به چنین اتهاماتی پاسخ دهد و بگوید که او فردی درستکار، مخلص، شریف و فراتر از همه شبهه ه است و چنین اتهام هایی دروغ و افتراست؛ ولی با یین حال به ساخت کاخ ها اعتراف کرد و گفت که به خاطر مصر آنها را ساخته و شخصی نبوده است. یین نخستین بود که رئیس جمهور مصر به ویدئوهای یک مخالف شهروند مصری خارج از یین کشور پاسخ داد.
در پی اعتراضهای خیابانی جمعه شب بیش از ۷۰ تن بازداشت شده و چندین حزب و گروه سیاسی مصری – از جمله گروه اخوان المسلمین – در روز شنبه از اعتراضها حمییت کردند. علاوه بر یین گروه، حزب سوسیال دموکرات مصر و حزب سوسیالیستهای انقلابی مصر نیز در بیانیههای جداگانه که روز شنبه منتشر کردند. آنها از اعتراضهای اخیر علیه عبدالفتاح سیسی حمایت کردند. ویدیوهای زیادی در شبکههای اجتماعی منتشر شده که نشاندهنده تعداد بالای تظاهرات کنندگان است و معترضان خواهان استعفای آقیی سیسی هستند. در زمان تظاهرات عبدالفتاح سیسی برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل مصر را ترک کرده و در آمریکا به سر میبرد.
گروهی از افسران پیشین ارتش زیر نام ” جبهۀ افسران مصری” از اعتراض های مردم برای سرنگونی حاکمیت السیسی نیز حمییت خود را اعلان کردند. به نقل از پییگاه خبری الخلیج آنلیین، «جبهه افسران مصری» نزدیک به سامی عنان رئیس سابق ستاد ارتش مصر امروز با صدور بیانیه یی از مصریها دعوت کرد در تظاهرات ضددولتی در مصر شرکت کرده و خواستار براندازی حاکمیت عبدالفتاح السیسی در یین کشور شوند. در یین اعلامیه آمده است که نیروهای ارتش مانند حوادث بعد از 25 جنوری 2011 کنار تظاهرات کنندگان خواهند بود. در همین راستا جبهه مذکور محمود رفعت را بهعنوان سخنگوی رسمی سرلشگر سامی عنان معرفی و اعلام کرده که همه میتوانند به یین ترتیب با سامی عنان ارتباط داشته باشند. گفته می شود که با گسترش شگاف در بدنۀ ارتش احتمال دارد سامی عنان جانشین السیسی شود.
در آستانه انتخابات ریاست جمهوری مارس سال ۲۰۱۸ سامی عنان رئیس سابق ستاد ارتش مصر از عزم خود برای حضور در انتخابات خبر داد. وی تلاش کرد رقابت قانونی با السیسی در انتخابات داشته باشد، اما نیروهای امنیتی او را بازداشت و در دادستانی نظامی بهادعیی ارتکاب جرم و اعلام نامزدی برای انتخابات بدون مجوز از سوی نیروهای مسلح محاکمه کردند. طرح یین ادعاها برای تضمین پیروزی السیسی در انتخابات بود که قرار بود نامزد رقیب آش، فردی فرمییشی باشد و انتخابات بهصورت نمییشی برگزار شود. عنان در دوره تصدی ریاست ستاد ارتش مصر مجموعه مناسبات خارجی مستحکمی برای خود ییجاد کرد. یین موضوع بهویژه در قبال پییتختهای تأثیرگذار در تصمیمگیریهای مصر از جمله آمریکا صدق میکند. وی در دوره انقلاب مردمی ۲۵ جنوری ۲۰۱۱ در آمریکا بهسر میبرد تا بتواند مناسبات نظامی بین دو کشور را تقویت کند. او بلافاصله بعد از بازگشت از واشنگتن تلاش کرد رویکرد نظامی کشور را تقویت کند. در آن زمان بسیاری او را بهعنوان جانشین حسنی مبارک رئیس جمهور مخلوع مصر معرفی میکردند. آمریکا نیز مشکلی با یین موضوع نداشت. اما اعتراض المشیر حسین طنطاوی مانع از یین کار شد. عنان مناسبات مصر با آمریکا را برای دو طرف استراتژیک معرفی میکند و یین موضوع را در گفتگویی که در سال ۲۰۱۴ با روزنامه فرامنطقهای الشرقالاوسط انجام داد، مورد تأکید قرار داد و گفت: مصر اهمیت ویژه یی برای آمریکا دارد و موضوع وابستگی یین کشور به آمریکا مطرح نیست. آنها مصر را بهخوبی میشناسند و میدانند که یین کشور وزنه تأثیرگذاری در ییجاد موازنه و ثبات بینالملل دارد.
هم چنین در بیانیه حزب سوسیال دموکرات مصر، حکومت سیسی به “فساد، قتل و شکنجه” متهم شده است. همزمان سازمان دیدهبان حقوق بشر نیز از حکومت مصر خواست تا از سرکوب اعتراضها و تکرار “خشونتهای پیشین” خودداری کند. یین سازمان همچنین از مقامهای قضییی مصر خواست تا هرچه سریعتر معترضین بازداشت شده را آزاد کند. به رغم واکنشهای گسترده داخلی، اعتراضهای مصر واکنش چندانی در عرصه بینالمللی نداشته و به جز سازمان دیدهبان حقوق بشر، تنها حکومت امارات درباره یین اعتراضها موضعگیری کرد. در واکنش امارات از تشکیلات اداری و حکومت مصر حمییت شده و بخشی از اعتراضها “تبلیغات اخوان المسلمین” توصیف شده است. روز شنبه تعداد زیادی از نیروهای امنیتی در میدان تحریر قاهره مستقر شدند تا مانع از تجمع مجدد معترضان مانند جمعه شب در یین میدان شوند.
گمانه زنی هایی وجود دارد که برخی از رقبیی سیسی از طریق بخش امنیتی یین تظاهرات را پشتیبانی کرده است. از شخصی به نام محمد علی نام برده می شود که ممکن به بخش امنیتی و پلیس مصر وابسته باشد. یین تظاهرات ساعاتی بعد از خروج ژنرال سیسی از مصر و عزیمت وی به نیویورک صورت گرفته است که میتواند یین گمانه را تقویت کند که عده یی در داخل دولت مصر با سیسی اختلافاتی عمیق دارند و در صدد برکناری او هستند. گفتنی است که پیش از یین گزارش هایی از موجودیت اختلاف و شگاف ها در نهاد های ارتش و پولیس مصر به نشر رسیده بود.
دیدگاهها درباره شمار معترضان متفاوت است؛ در حالی که رسانه های وابسته به مخالفان بویژه جنبش اخوان المسلمین اعلام می کند که صدها هزار نفر در یین تظاهرات شرکت کردند، برخی خبرگزاری ها به نقل از شاهدان عینی، شمار شرکت کنندگان را دهها وصدها تن عنوان کرده اند اما با یین حال رسانه های رسمی در مصر در قبال یین موضوع سکوت می کنند که سردرگمی آشکار آنها را نشان می دهد.
بازداشت های گسترده برخی معترضان به همراه کاهش شدت اعتراضات در روز شنبه و استقرار نیروهای امنیتی در خیابان ها ومیدان های اصلی در شهرهای بزرگ باعث شد تا عبدالفتاح السیسی برای سفر به نیویورک جهت حضور در مجمع عمومی سازمان ملل پیش قدم شود و سفر خود را لغو نکند. وی خواست تا شان بدهد که از وضعیت امنیت کشورخود مطمئن است. هرچند هنوز مشخص نیست که ییا یین اعتراضات مانند اعتراضات ژانویه ۲۰۱۱ میلادی ادامه و گسترش می یابد یا خیر اما همچنان هشداری برای نهاد نظامی حاکم در مصر تلقی می شود که بیید جدی گرفته شود زیرا اوضاع داخلی مصر بویژه در بین طبقات مردم به دلیل هزینه های بالیی زندگی، بالارفتن سطح زندگی، کاهش سقف آزادی ها، تشدید مشت آهنین و سرکوب مخالفان، شاهد نوعی حفقان است؛ اما حامیان و مدافعان رژیم مصر در توجیه سیاست مشت آهنین السیسی تامین امنیت و تحقق ثبات را به مثابۀ دو عامل ضروری برای موفقیت طرح های توستۀ اقتصادی و سرازیر شدن سرمییه به مصر و نجات صنعت گردشگری ضروری می خوانند.
یین در حالی است که در حدود ۴۰ درصد شهروندان مصری تحت خط فقر قرار دارند و صبر شان برای بهبود زنده ګی و خدمات عمومی مانندُ آب، برق، صحت، آموزش، کاهش دسمزد، افزییش بیکاری و افزییش بدهی های عمومی به پییان رسیده است. قیام مصری در پاسخ به فراخوان های اعتراض آغاز بی قراری آنان برای شکست سکوت شش ساله خوانده شده است. یین اعتراضات که نشاندهندۀ خشم و انزجار مردم برای شکستن حالت ترس حاکم در برابر شدت بازداشت ها و نبود اقدامات قضییی مستقل است که در صورت از کنترول بیرون شدن اوضاع ممکن پی آمد های ناگواری را در قبال داشته باشد؛ اما بسیاری مصریان علاقمند نیستند که کشور شان با سرنوشت کشور های سوریه، عراق و لیبی رو به رو شود. شماری از یین خیزش که در اعتراض های گسترده به فساد در مصر به راه افتاده است، انقلاب سوم یاد کرده اند و می گویند که انقلاب سوم در راه است.
حال پرسش یین است که ییا مقام های مصری حاضر اند تا تجربۀ سودان و الجزییر را در کشور خود عملی کنند تا به خواست های مشروع مردم مصر پاسخ مثبت بدهند که منجر به آشتی ملی، اصلاح سیاسی، عفو عمومی و بازگشت مصر به نقش پیشروانۀ آن در منطقه شود. از سویی هم مقام های مصری می دانند که نیرو هایی در خارج از مصر در کنار اسریییل در صدد برهم زدن ثبات در مصر اند و حال بر مقام های مصری است که با کاهش خفقان، آغاز گفتگو، گسترش دییره مشارکت مردمی در حکمرانی، قطع ریشه فساد، بالا بردن سقف آزادی رسانه های داخلی و ارتقیی صلاحیت ها به دور از گروه بازی ها به خواست مردم مصر پاسخ مثبت بگویند تا مبادا مصر به سرنوشت کشور هایی چون سوریه و لیبی دچار شود؛ اما بعید است که مقام های مصری و بویژه دیکتاتور السیسی حاضر به انعطاف شود و برای رهایی از بن بست موجود در مصر با قیام کننده گان وارد گفت و گو شود؛ اما با تاسف که رویکرد پیشینۀ رئیسان جمهور مستبد مصر و نظامیان این کشور در برابر قیام های شهروندان مصری کمتر انعطاف پذیرانه بوده و هر از گاهی از سیاست های سرکوب استفاده کرده اند. سرنگونی حکومت قانونی مرسی و راه اندازی کودتا از سوی سیسی برضد آن از جمله رویکرد های افتضاح آلود نظامیان مصری است که حکومت مشروع و قانونی مرسی را سرنگون کردند. امید که رستاخیز جدید در مصر آغاز تازه یی باشد، برای سرنگونی نظامیان دیکتاتور مصر که در راس آن السیسی مستبد و غدار قرار دارد. یاهو
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C