انکشاف جدید در منطقه در حال شکل گیری است
نویسنده : مهرالدین مشید
آیا به تحولات جدید در منطقه که در حال شکل گیری است، می توان امیدوار بود
در این روز ها انکشاف جدیدی در منطقه در حال شکل گیری است. از به راه افتادن یک سلسله تلاش های جدید سیاسی و رفت و برگشت ها از مسکو و لندن پس از نشست های چهارگانه در مسکو پس از نشست طالبان با مقام های چینایی پیدا است که در منطقه تحرکات تازه و در ضمن خیلی سریع در حال وقوع است و در یک نگاه گفته می توان که دیپلوماسی جدید که در سطح کشور های منطقه ایجاد شده است، نشاندهندۀ یک تحول تازه بوده و به تعبیری تز ها و انتی تز های رخداد های کنونی طوری آبستن شده اند که در حال تولد یک سنتز تازه اند. هرگاه بد بینی ها را کنار گذاشت و با نظر خوش بینانه به تلاش های تازۀ سیاسی نگاه کرد. در این صورت یک تحول تازه را می توان پیش بین شد که از آن می توان به عنوان چراغ سبز به پیشواز حوادث یاد آور شد و آن را فال نیک گرفت.
هرچند این گونه تلاش ها در گذشته هم انجام شده و اما بنا بر بدعهدی پاکستان و بازی های چند پهلوی سیاسی و نظامی این کشور، بی نتیجه مانده است. چنانکه پس از خودداری پاکستان از فیصله های نشست چهارگانه در اسلام آباد و مسکو رابطۀ کابل با اسلام آباد تنش آلود تر شد و این تنش ها پس از حادثۀ انتحاری در زیارتی در شهر کویته بیشتر و بالاخره منجر به بسته شدن گذرگاۀ چمن و تورخم گردید. در این تردیدی نیست که در جریان پانزده سال گذشته هر از گاهی روابط کابل با اسلام آباد بهم خورده و تنش های پی در پی را در بر داشته است که حتا 21 سفر رییس جمهور پیشین به پاکستان بدون دستاورد باقی ماند و نه تنها بدون دستاورد که پاکستان هر روز پس از روز دیگر به تقویت گروه های تروریستی پرداخت و با دادن وعده های فریب آلود به کابل، دندان های مخالفان مسلح رابیشتر بر ضد مردم افغانستان تیز کرد و تیغ زهرآلود آنان را از استخوان های مردم افغانستان هم عبور داد؛ اما از گفت و گو های جدید در مسکو و لندن بوی تازۀ دیپلوماسی به مشام می رسد که گویا پاکستان حاضر به همکاری صادقانه برای تامین صلح در افغانستان شده است. پیش از نشست های مسکو و لندن، دو نشست در مسکو به اشتراک پاکستان، روسیه و چین انجام شد که اشتراک کننده گان در نشست اول در غیاب کابل خواهان بیرون شدن نام طالبان از فهرست سیاۀ شورای امنیت شدند. این نشست در حالی انجام شد که نمایندۀ طالبان به کمک پاکستان با مقام های چینایی گفت وگو هایی کرده بودند. برگزاری نشست اول در مسکو خشم کابل را برانگیخت که چگونه در آن حضور نداشت و کابل صداقت مسکو را در پیوند با حکومت افغانستان زیر سوال برد که مسکو با کم گرفتن و تقلیل رابطه میان دولت با دولت، باب گفت و گو و رابطه با مخالفان حکومت افغانستان را آغاز کرده است. از آن به بعد گزارش هایی به نشر رسید که آموزگاران تاجکی طالبان را کمک می کنند و از موجودیت سلاح روسی نزد طالبان گزارش هایی به نشر رسید. گرچه رسانه ها آغاز گفت و گو های طالبان با مسکو را در سال های 1392 زمانی عنوان کردند که یک پیلوت روسی اسیر طالبان در لوگر شده بود. پیش از نشست سه جانبۀ مسکو، گفت و گو های پوتین با ملا منصور در یک پایگاۀ نظامی در تاجکستان نیز افشا شد و مسکو هدف از این دیدار ها را تلاش برای تامین صلح در افغانستان خواند و نه تسلیح و تمویل طالبان. گمانه زنی های پشتیبانی نظامی مسکو از طالبان پس از آن قوت گرفت که رابطه میان مسکو و واشنگتن در پیوند به اوضاع سوریه تنش آلود شد و شک و تردید مسکو نسبت به سیاست های واشنگتن در سوریه و عراق افزایش یافت تا آنکه پوتین به گونۀ صریح اعلان کرد، داعش را پیش از رسیدن به مرز هایش در سوریه نابود خواهد کرد و پس از آن حمله های هوایی طیاره های روسی برضد گروه های داعش و مخالفان بشارالاسد آغاز شد. این رویکرد پوتین به گونه یی رویارویی جدید مسکو و واشنگتن را در افکار جهانی تداعی می کرد که حالا با آمدن ترامپ بحیث رییس جمهور امریکا، تا حدودی این تنش ها کاسته شده است و زمینه های بیشتر همکاری واشنگتن و مسکو برای تامین صلح در سوریه و افغانستان فراهم شده است.
پس از سفر وزیر خارجۀ افغانستان به مسکو و تاید مسکو بر این که هدف اش از تماس با طالبان کمک به صلح افغانستان است و نه مشتعل گردانیدن آتش جنگ در افغانستان، فضای دیپلوماسی میان کابل و مسکو رنگ دیگری به خود گرفت و مشاورامنیت ملی افغانستان به مسکو سفر کرد و پس از گفت وگو با مقام های روسی اعلان کرد، (*** سفر اتمر به روسیه ) او مطمین شده است که هدف از تلاش های روسیه برای تماس با طالبان کمک به صلح افغانستان افغانستان است. مشاور امنیت ملی پس از گفت وگو ها با مقام روسی عازم لندن شد و درنشست سه جانبۀ لندن اشتراک کرد و با میزبانی وزیر خارجۀ بریتانیان با سرتاج عزیز مشاور امنیت ملی پاکستان گفت و گو کرد. هرچند جزییات این گفت و گو ها چندان به رسانه ها درز نکرد و پس از گشوده شدن گذرگاه های سپین بولدک و تورخم آشکار شد که این بخشی از توافقات لندن بوده است. مشاور امنیت ملی کشور پس از نشست لندن دوباره با مقام های روسی دیدار کرد که این دیداری بی ارتباط به نشست لندن نبود و احتمال دارد که اجندا و فیصله های نشست لندن با مقام های روسیه مطرح شده باشد و روی تصمیم گیری های تازه بحث و گفت و گو شده باشد. پس از نشست لندن مقام های پاکستان اعلان کردند که برای تامین صلح درافغانستان صادق اند و در این راه صادقانه تلاش خواهند کرد. نواز شریف در سخنرانی خود در روز دفاع پاکستان گفت که تروریست ها در کراچی و پنجاب سرکوب شده و در سرحد نیز سرکوب خواهند شد. در همین حال وزیر خارجۀ امریکا از پاکستان خواست که هراس افگنانی را سرکوب کند که برضد حکومت افغانستان می جنگند و با عبور از مرز وارد پاکستان می شوند. گفتنی است که اظهارات مقام های پاکستانی تازه نیست و بار بار این گونه حرف ها را گفته اند و اما در کردار خلاف آن چه گفته اند، عمل کرده اند. آنچه که اکنون می تواند، مایۀ امیدواری باشد، بوجود آمدن نوعی اجماع جدید سیاسی در سطح کشور های منطقه است که خطر هراس افگنی زیر نام طالب و داعش به مراتب بزرگتر از آن است که از هراس افگنی بحیث ابزار برای رسیدن به اهداف استراتیژیک و رقابت با کشور های دیگر استفاده شود. این اجماع به نحوی از ترکیه تا چین، روسیه، ایران و پاکستان در حال شکل گیری است و رژه رفتن سربازان ترکی و چینی در مراسم بزرگداشت از روز دفاع پاکستان هم نشانگر مانور است و هم نشانگر همکاری های جدید منطقه یی برای مبارزه با هراس افگنی که در کل بیانگر اجماع جدید در منطقه است. گمانه زنی هایی وجود دارد که کشور های منطقه بدین باور شده اند که عدم جلوگیری از پیشترفت هراس آفگنی در منطقه بدون تردید تروریزم دیر و یا زود به نزدیک ترین درواز های کریملین و ویجنگ در حال رسیدن است و تروریزم خوب وبد ندارد و هراس افگنان در منطقۀ ما باید از دو گزینۀ جنگ و صلح یکی را قبول کنند با به روند صلح بپیوندند و یا سرکوب شوند. پروژۀ ترغیب طالبان برای صلح هم شمامل گزینۀ دوم است که قاطعیت کشور های منطقه و جهان را برای سرکوب داعش نشان می دهد. چنانکه در نشست مبارزه با تروریزم در واشنگتن، کشور های اشتراک کننده مبارزه با گروۀ داعش را در راس برنامه های شان قرار دادند و وزیر خارجۀ امریکا در این نشست گفت که گروۀ داعش باید در تمامی نقاط جهان سرکوب شود؛ اما آنچه در معادله بالا کمتر به آن توجه شده است، نقش امریکا است که باوجود نقش بزرگ آن در افغانستان جایگاۀ چندانی تا کنون برایش داده نشده است؛ زیرا گرداننده ننده گان این بازی بیشتر روحیۀ ضد امریکایی دارند. از همین رو است که ناتو و امریکا این معادله بندی را برضد خود تلقی می کنند و از همین رو است که جنرال ریکورسن یک مقام نظامی ناتو در این رابطه عین نگرانی را دارد که ارتش امریکا ابراز کرده است. این مقام ناتو هدف از تماس های روسیه با طالبان را تهیۀ منابع مالی برای طالبان عنوان می کند. از سویی هم ژنرال کورتیس اسکارپاروتی، فرمانده آمریکایی نیروهای ناتو در اروپا، روسیه را به حمایت از طالبان متهم کرده و گفته است با توجه با گستره کنترل طالبان در جنوب افغانستان این احتمال وجود دارد که مسکو در حال کمک به این گروه باشد. این مقام ناتو در حالی از تمویل روسیه برای طالبان سخن می زند که گزارش هایی از دشواری های مالی طالبان به نشر رسیده است. در همین حال وزارت خارجۀ روسیه این اظهارات مقام ناتو را رد کرد و گفت که چنین ادعاهای دروغین به منظور توجیه شکست نظامیان و سیاستمداران آمریکایی در جنگ افغانستان صورت می‌گیرد. در همین حال فایننشل تایمز گزارش داد که ترامپ با چلنج تازه رو به رو است و در این روز ها سرگرم رای زنی است که روسیه را دوباره به افغانستان بازگرداند یا خیر. این نگرانی ها حاکی از آن است تماس های روسیه با طالبان موضوع افغانستان را بجای آن که ساده بسازد، پیچیده تر می کند. در این صورت خط سیر انکشافات اخیر سمت و سوی دیگری را طی می کند که خلاف خوش بینی هایی است که به آن اشاره شده است. این در حالی است که امریکا دعوت روسیه را برای شرکت درنشست مسکو رد کرده است، وزارت خارجه امریکا گفته است هنوز هدف این نشست برای واشنگتن روشن نیست،این نشست درمورد روند صلح افغانستان ماه آینده در مسکو برگزار می شود اما وزارت خارجه پاکستان اعلام کرده است که دراین نشست شرکت می کند.
حال دیده شود که آیا جهان به گونۀ واقعی برای مبارزه با هراس افگنی به اجماع کامل سیاسی رسیده و مهم تر این که آیا پاکستان بدین نتیجۀ قطعی رسیده که تروریست خوب و بد ندارد و هر نقابی به که بر روی خود بکشد، زشت است و به جز تباهی چیز دیگری را در پی ندارد. در واقع بازگشت سیاست های تروریست پرورانۀ پاکستان حرف تعیین کننده را در شکل دهی این اجماع می زند؛ زیرا که طالب و داعش در منطقۀ ما دو روی یک سکه اند و داعش شماری از اعضای طالبان اند که در نتیجۀ اختلافات داخلی بیرق های سفید را به زمین نهاده و بیرق های سیاه را بلند کرده اند. چنانکه به گفتۀ یک مقام انگلیسی از بیست گروۀ فعال تروریستی در افغانستان، هفت گروۀ آن در پاکستان مرکز دارند. از سویی هم رابطۀ داعش این منطقه با داعش منطقۀ شرق میانه چندان تنگاتنگ نیست و به نحوی بریده است. حال دیده شود که جنبش جدید ایجاد شده در منطقه چقدر توانایی مهار تروریزم و هم توانایی ایجاد چرخش در رویکرد های کشور هایی مانند پاکستان و ایران را دارد که از رهبران و فرماندهان بزرگ تروریستی به گونۀ آشکارا میزبانی می کنند و از آنان برای بهره برداری های سیاسی، نظامی و اقتصادی سود می جویند. این در صورتی ممکن است که کشور های تمامتیت خواه با افکار تمامیت خواهی شان بدرود گفته و با قبول تغییر در شیوه های راهبردی شان با ارج گذاری به منافع مشترک ملی یک دیگر به اصل همزیستی مسالمت آمیز تن داده و دست با دست هم داده و برای شگوفایی و ترقی کشور های شان کار کنند. در این صورت میدان تاخت و تاز قدرت های بیرون از منطقه هم تنگ شده و دیگر مجالی برای حضور و بهانۀ آنان باقی نمی ماند. این رویکرد می تواند، حلال دشواری های کشور های منطقه و پایان مبارزه با تروریزم باشد و در غیر این صورت آتش تروریزم هر روز بزرگتر می شود و در آنصورت تمامی فرصت های امروزی هم از دست رفته خواهد بود. یاهو
