آیا اروپا در برابر مهاجران سر فرود آورد؟
محمود فاضلی
سران کشورهای مناطق مرکزی و شرقی اروپا همچون آلمان، یونان، اتریش، بلغارستان، کرواسی، مقدونیه، مجارستان، رومانی، صربستان و اسلونی آخرین وضعیت مهاجرت‌ها در اروپا را که بی شک یکی از بزرگترین بحران‌های آوارگی در دوران مدرن است، مورد بررسی قرار دادند. در این نشست رئیس کمیسیون اروپا، کمیسر عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، نماینده اداره پناهندگی اروپا و همچنین نماینده آژانس اروپایی فرونتکس که مسئولیت هماهنگی نظارت بر مرزهای اتحادیه اروپا را بر عهده دارد نیز حضور داشتند.
بدنبال این نشست شرکت کنندگان درباره طرح 17 ماده‌ای برای مدیریت ورود آوارگان در این منطقه از اروپا به توافق رسیده و توافق شد اتحادیه اروپا طی یک هفته برای مقابله با بحران مهاجرت در غرب بالکان، 400 نیروی گارد مرزی در این منطقه مستقر کند و مراکز پذیرش بزرگی ایجاد شوند تا به این وسیله ورود مهاجران به اتحادیه اروپا مدیریت شود. این مراکز در طول مسیر حرکت پناهجویان از یونان تا آلمان ایجاد خواهد شد. همچنین طبق توافق صورت گرفته اتحادیه اروپا تلاش خواهد کرد در صورت رد شدن درخواست پناهندگی افغان‌ها، عراقی‌ها و دیگر شهروندان آسیایی، بازگرداندن آنها را به کشورهای خود سرعت بخشد. شرکت کنندگان متعهد شدند بلافاصله بر تلاش‌های خود برای مدیریت مرزهای خود بیفزایند و تلاش‌های دریایی در آبهای ساحلی یونان شدت یابد. سران اتحادیه اروپا و بالکان، کشورهای حاضر در این نشست متعهد شدند که از این پس اجازه ندهند آوارگان بدون موافقت قبلی کشورهای همسایه وارد خاک آنها شوند.
آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در نشست رهبران کشورهای اروپای مرکزی و شرقی اعلام کرد پناهجویان نیازمند سرپناه و امکانات هستند. همه کشورهایی که مرزی برای ورود مهاجران از راه بالکان دارند، کنوانسیون ژنو در زمینه مهاجران را امضا کرده‌اند. اروپا باید نشان دهد که قاره ارزش‌ها و قاره همبستگی است. این بلوکی است که باید برای آن گام‌های بیشتر برداشته شود. همکاری با ترکیه تنها راهکار برای تبدیل اقدامات غیر قانونی به قانونی و استفاده هر چه بهتر از مرزهای مشترک میان ترکیه و اتحادیه اروپا خواهد بود. نشست رهبران کشورهای در بروکسل بدون کمک ترکیه نمی‌تواند بحران ناشی از موج مهاجران فراری از جنگ و فقر را حل کند. ما به صورت کامل مشکل آوارگان را حل نکرده‌ایم. ما در بین چیزهای دیگر به مذاکرات جدید با ترکیه نیاز داریم. ما فقط با کمک ترکیه می‌توانیم مهاجرت غیر قانونی را به قانونی تبدیل کنیم. ضروری است که کمیسیون اروپا بار دیگر با ترکیه درباره مسئله مهاجران گفتگو کند.
مرکل همچنین تاکید کرد آلمان برای مقابله با بحران مهاجرت از اول نوامبر به طور همزمان به روند پناهندگی و بازگرداندن مهاجران سرعت می‌بخشد. برلین از یک سو به روند اعطای پناهندگی به پناهجویان کشورهای جنگ‌زده و ناآرامی همچون سوریه، عراق و افغانستان اولویت می‌دهد و از سوی دیگر به روند بازگرداندن مهاجران آلبانی، مونته نگرو و کوزوو به کشورهایشان سرعت می‌بخشد. از دیدگاه برلین درست نيست که هر کشوری به تنهايی برای خود دست به اقدامات ملی بزند. از آنجا که اين امر بر کشورهای همسايه نیز تاثیر می‌گذارد، باید با هماهنگی کامل به آن پرداخت.
ژان کلود یونکر رئیس کمیسیون اروپا نیز در این اجلاس از کشورهای حوزه بالکان که در مسیر آوارگان قرار گرفته‌اند، خواست با اصلاح سیاست‌های خود در زمینه مهاجرت به آوارگان اجازه ندهند به راحتی از مرزها عبور کنند. به ادعای یونکر کشورهایی که در مسیر بالکان به غرب اروپا قرار گرفته‌اند، باید برای رعایت رویه های قانونی که در زمینه مهاجرت وجود دارد، تلاش کنند. به گفته یونکر، کمیسیون اروپا که مسئولیت امور اجرایی را در اتحادیه اروپا بر عهده دارد انتظار دارد که تمام کشورهای عضو به قوانین و مقررات موجود عمل کنند تا کسی نتواند منطقه شنگن را زیر سئوال ببرد. یونکر هشدار داد هر روز که می گذرد وقت تنگ‌تر می‌شود و اگر به سرعت وارد عمل نشویم به زودی خانواده‌هایی را خواهیم دید که در وضعیتی فلاکت بار در رودخانه‌های سرد منطقه بالکان جان خود را از دست خواهند داد.
رئیس کمیسیون اروپا تاکید کرد هشت کشور اتحادیه اروپا در مسیر حرکت پناهجویان به اضافه صربستان، مقدونیه و آلبانی موافقت کردند که در افزایش ظرفیت پذیرش پناهجویان در یونان و حوزه بالکان به 100 هزار محل همکاری کنند. این اقدام تنها راهی است که به اجرای قانون منتهی می‌شود و روند کنترل نشده ورود افراد به اتحادیه اروپا را تحت کنتل خواهد آورد. نیمی از این اماکن در یونان با گنجایش 50 هزار نفر قرار خواهد داشت. در این توافق بر همکاری گسترده‌تر آژانس «فرونتکس» برای کنترل مرزها و افزایش جمع‌آوری اطلاعات و به اشتراک گذاشتن اطلاعات درباره ورود مهاجران به اتحادیه اروپا از دیگر مواردی هستند مورد تاکید قرار گرفته است.
نشست سران اروپا و حوزه بالکان در حالی برگزار شد که تنش‌ها میان کشورهای مرزی اتحادیه اروپا از قبیل اسلوونی و کرواسی که با هجوم آوارگان روبرو هستند، رو به افزایش است. از هفدهم اکتبر که در پی بسته شدن مرزهای مجارستان با کرواسی، مسیر آوارگان به طرف مرزهای اسلوونی تغییر یافت، نزدیک به 28 هزار پناهجو وارد اسلوونی شدند. اسلوونی اعلام کرده است موج پناهجویان طی روزهای اخیر از ظرفیت مدیریت این کشور خارج شده است. نخست‌وزیر اسلوونی معتقد است اگر ما برخی اقدامات فوری و عینی در روزها و هفته‌های آینده انجام ندهیم، من معتقدم که فروپاشی و سقوط اتحادیه اروپا و در کل اروپا آغاز خواهد شد. اسلوونی اخیرا از ارتش این کشور برای مدیریت و اداره موج ورود پناهجویان در مرزهای خود با کرواسی کمک خواست.
نخست وزیر صربستان نیز پس از نشست کمیسیون اروپا درباره بحران پناهجویان تاکید کرده است مشکل پناهجویان مشکل یک کشور نیست بلکه مشکل تمامی کشورهای اتحادیه اروپا است و به راه حلی جامع نیازمند است. پناهجویان بیشتر از مسیرهای کشورهای منطقه بالکان برای رسیدن به اروپا استفاده می‌کنند. مطمئن نیستم که ما به نتیجه‌ای برسیم که به فوریت کمک کننده باشد اما من مطمئنم که حداقل ما مشکلات همدیگر را درک کرده و آماده‌ایم که اقدامات لازم را به طور مشترک در آینده صورت دهیم تا بتوانیم بر تمامی اختلافات و مشکلات در رابطه با این بحران فائق آییم. لازم است که مرزهای اروپا و مرز شنگن را تقویت کنیم. لازم است که آلمان، سوئد، هلند و اتریش مبالغی را در این رابطه به ما کمک کنند زیرا ما کشوری هستیم که انتقال کالاها از طریق کشور ما صورت می‌گیرد و ما یک کشور ترانزیتی هستیم. ما مقابله با بحران پناهجویان را به بهترین شکل انجام داده‌ایم.
