مرگ با ویروس کورنا شهید است!
تدبیر و تدبر برای جلوگیری از بسیاری از مصیبت ها بی نهایت ضرورت، مفید وسازنده است. در این هیچ جای شکی وجو ندارد و خوب هم است که انسان ها با در نظر گرفتن این که ممکن در مستقبل شان چه حوادثی به اتفاق خواهد افتاد، سخت نگران ومشوش اند. داشتن اهتمام و توجه به این مسایل و آینده انسان عاقل را از سایر حیوانات متمایز هم میسازد. ولی باید گفت که اگر همین انسان تدبیر و تدبر را با دور اندیشی با دقت خاصی به سنجد وآنرا مورد عمل قرار دهد ، به یقین کامل به پیشرفت های شایانی در زندگی دست خواهد یافت.
تدبیروتدبر در تعلیمات دین مقدس اسلام از مقام والای برخوردار است. قرآن عظیم الشأن وسنت رسول الله صلی الله علیه وسلم به پیروان خویش همیشه توصیه می کند که عاقبت اندیش باشند ودر برابر مشاکل ومصیبت ها همیشه دارای تدبیر وتدبر بوده و طوری عمل نمایند تا نه تنها دنیا شان خوش بخت شود، بلکه آخرت شان نیز سعادت مند باشد.
مرگ به طاعون شهید است!
در حدیثی آمده است که: «حَفْصَةُ بِنْتُ سِیرِینَ قَالَتْ قَالَ لِی أَنَسُ بْنُ مَالِکٍ بِمَا مَاتَ یَحْیَى بْنُ أَبِی عَمْرَةَ فَقُلْتُ بِالطَّاعُونِ فَقَالَ أَنَسُ بْنُ مَالِکٍ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ الطَّاعُونُ شَهَادَةٌ لِکُلِّ مُسْلِمٍ»( حفصه دختر سیرین می‌گوید: أنس بن مالک از من پرسید: علت مرگ یحیی بن ابی عمره چه بود؟ عرض کردم: در اثر طاعون فوت کرده است. أنس گفت: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: مسلمانی که در اثر طاعون بمیرد، شهید است.
همچنان از حضرت بی بی عایشه (رض) روایت است که: از رسول الله صلی الله علیه وسلم درباره طاعون پرسیدم. فرمود: طاعون عذابی است که خداوند بر کسی که می‌خواست، می‌فرستاد. سپس، خداوند آن را برای مؤمنان رحمت قرار داد.
شهادت به مرض ویروس کورنا :
ما زمانیکه ازوفات یک شخص مسلمان اطلاع حاصل نمودیم مطابق حکم شرعی در حق میت باید دعا نمایم طوریکه در حدیثی از رسول اکرم صلی الله علیه و سلّم آمده است:
« إن للَّه مَا أَخَذ، ولهُ مَا أعْطَى ، وكُلُّ شَیءٍ عِنْدَهُ بأجَلٍ مُسمَّى ، فلتصْبِر ولتحْتسبْ» (از آن خداوند است آنچه كه می ستاند و آنچه كه می دهد و هر چیز نزد او مدت مشخصی دارد، باید صبر را پیشه كنی و امید اجر و پاداش داشته باشی ) راوی حدیث (:امام بخاری وامام مسلم(.
تدابیر واجراآت شرعی در حق متوفی :
در مورد اینکه وظیفه ما در حق متوفی که بر اثر ویروس کورنا به حق رسیده ،چه است ، توجه شما را ببرخی از تدابیر شرعی که از مرکز جهانی فتوای جامع الازهرطی فتوای شرعی ن صادر گریده جلب می داریم :
این مرکزی معتبرجهانی اسلامی احکام شش گانه را در مورد غسل وتدفین، شخصی که به اثر ویروس کورنا وفات می نماید! که با تخلیص وتوضیح بیشتر خدمت شما تقدیم می یابد :
ـ شخصیکه براثر ویروس کورنا وفات نماید به نزد الله تعالی ازجملۀ شهداء بوده ، واجر شان مانند سایر شهداء براساس حکم رسول الله صلی الله علیه وسلم است، که می فرماید:«ومَن ماتَ في الطَّاعونِ فَهوَ شَهيدٌ» [صحيح مسلم]، واجرات که برای سایر اموات مسلمانان بعمل می آید بر وی جاری میشود، برای میت غسل، تکفین و نماز جنازه خوانده می شود.
ـ در حین تغسیل متوفی که بر اثر ویروس کورنا وفات یافته باشد، باید از لحاظی شرعی همه ای تدابیر درمورد گرفته شود تا از انتقال ویروس با سایرین (بخصوص اشخاصی که در تغسیل میت سهم می گیرند ) جلوگیری بعمل آید، همین کفایت میکند که چند باربالایش آب بدون دست کشیدن ویا لمس جسد میت، انداخته شود، بدون اینکه هر عضو آن بطور جداگانه ویا اینکه پشت و روی میت به طرف های راست وچپ تغییر داده شود شسته شود ، ودر این مورد با ید به رهنمود های صیحی پیشگیرانه صادر شده از جانب اطباء توجه لازم بعمل آید، طوریکه یاد اور شدیم تا از انتقال مریضی به غسل دهنده جلوگیری بعمل آید.
اگر احیاناً در انداختن آب بالای میت خطری در انتقال امراض ساری وجود داشته باشد، میت را میتوان تیمم داد، مانند تیمم که برای نماز بعمل می آید، واگر درمس جسد میت بازهم خطر باشد، کفایت میکند که غبار خاک را بر روی ودست هایش برسانیم ، نباید در این امور سختی وحرج را برای خود بدوش گیریم، حتی میتوانیم میت رابدون غسل وتیمم هم دفن نمایم ، ما باید بر زنده ها توجه بشیتر نمایم وحق اولیت برای زنده های قایل شویم، نسبت به مرده ها، ولی ما بادرنظرداشت اصل حکم اخف ( حد اقل) آنرا اداء نمایم ومطابق فعل اصل مطابق وضع وموقعیت میت سایر اجراات رادر نظرگیریم.
ـ تکفین میت که بر اثر ویروس کورنا وفات یافته است، باید تمام جسد میت به تکۀ ضخیم پیچانیده شود، پارچۀ میت مرد مجموعاً سه پارچه سفید وکـفـن زن مجموعاً پنج پارچه می باشد. (إزار، خمار، قميص، ولفافتين).
نباید فراموش کرد که کفن باید به غلاف محکم که احتمال بروز میکروب نشود ، باید خوب پیچانیده شود ، میت را در صندوق محکم جابجا نمایم، واینکه صندوق هم برای شستن، تنظیف وتطهیر وبه اصطلاح برای ضد عفونی کردن آماده شده باشد، طوریکه این پروسه از جانب متخصصین تیم صحی مطابق نورم واستندرد وپیشگیری از بروز وشیوع میکروب های ساری در شفاخانه ها اجراء می میشود.
ـ شرط نیست که نماز جنازه را بصورت حتمی در مساجد بجا آوریم، بلکه جواز دارد تا نماز جنازه میت در صحن شفاخانه ها، میدان های وسیع، ویا در قبرستان ها اداء نمایم: طوریکه پروردگار با عظمت ما در مورد می فرماید:«وجُعِلَتْ لي الأرضُ مسجدًا وطَهورًا، فأيُّما رجلٍ من أُمَّتي أدرَكَتْه الصلاةُ فلْيُصلِّ» [صحيح البخاري]، وتنعقد صلاة الجِنازة جماعةً باثنين فأكثر، ويجوز تباعد المُصلين فيها.
ـ دفن میت به ویروس كُورونا با سایر دفن اموات تغییر نداشته ، بر مسلمانان است تا نماز جنازه ترک نگردد، واگر تعدادی در آن سهم گرفتند از ذمۀ سایرین ساقط می باشد. کوشش بعمل آید تا در قبرستان ها همه تدابیر لازم صیحی ووقایوی اتخا ذ گردد تا ویروس کورنا به سایر اشخاص که در دفن سهم گرفته اند سرایت وشیوع نه یابد. در مورد باید تدابیر اتخاذ شده از جانب ارکان های صحی محلی و رهنمود های اتخاذ شده صحی بین المللی جداً رعایت وعملی گردد.
ـ متوفی ایکه بر اثر مریضی کورنا وفات یافته باشد، نباید در تسلیم شدن میت از شفاخانه اعتراض ویا هم مشکلات را ایجاد نماید، بخاطر مقام متوفی وحرمت انسانی آن در گرفتن وتسلیم شدن جنازه متوفی به ویروس کرونا نباید ممانعت بعمل آید، ویا اینکه در دفن میت ممانعت صورت گیرد ، این عمل ناروا و مخالف کرامت وسلوک انسانی بوده وهمچموبرخورد به اشخاص صاحب فضلیت وشخصیت با فضل نباید صورت گیرد.
شیخ أحمد الطيب شيخ الأزهر طی تعلیمات دینی هدایت فرموده اند که کوشش نه شود که متوفی به مرض کورنا حتماً در مکان قریبی دفن گردد، بلکه در محلی تدفین یابد که برای اشخاص وفات یافته به مرض کرونا که در محل بعید از مردم باشد و دیده نشود وبرای شان تعیین است، دفن گردد.
نماز جنازه :
بر پا گردیدن نماز جنازه خاص الخاص بخاطر دعا برای میت میباشد ، در حدیثی از ابو هریره ( رض ) روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرماید :« إذا صلیتم علی المیت فا خلصوا له الدعا ء » ( ابو داود ، کتاب الجنائز ، باب الدعا للمیت (3199)
« زمانیکه بر میت نماز خواندید ( یعنی دعا کردید ) خالصانه برایش دعا کنید .»
نمازجنازه رکوع ، سجده و تشهد ندارد و تنها، چهار تکبیر با تکبیر تحرم و چند ذکر و دعاست.
بدین ترتیب که نمازگزار با نیت و گفتن «الله اکبر» یعنی تکبیر تحریمه، نماز را شروع میکند.
بعد از تکبیر اول سورﮤ فاتحه خوانده میشود.
بعد از تکبیر دوم درود بر پیامبراسلام محمد مصطفی فرستاده میشود. « اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد … تا اخیر … خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد.
و بعد از تکبیر سوم برای میت دعا خوانده میشود. برای میتی که طفل نابالغ باشد، برای پدر و مادر وی طلب رحمت و مغفرت میشود و بعد از تکبیر چهارم سلام داده میشود.
شروط فرض شدن جنازه:
برای فرض شدن نماز جنازه همان شرطهای است که در دیگر نماز ها است یعنی قدرت بلوغ اسلام البته درنماز جنازه یک شرط اضافه میباشد آنکه از مرده او خبر نباشد ومعذور باشد پس نماز جنازه بر او فرض نیست .
قیام شروط نمـاز جنازه:
شروط نماز جنازه عبارت اند از :
1- مسلمان بودن مُرده. ( کسیکه کلمهء شهادت ګفته و اسلام را قبول کرده باشد مسلمان است. مسئلهء مؤمن که رابطۀ بنده با الله تعالی و رابطۀ قلب انسان والله تعالی است، بنده والله تعالی خبردارد.)
2 – پاك بودن مُرده كه قبل از دادن غسل نماز جنازه مُرده صحت ندارد.شهدا از این حكم مثتنى است. ).
3- پیش روى امام قرار داشتن مُرده . اگر مُرده پشت سر بود نماز جنازه آن درست نیست.
4- حاضر بودن مُرده است
5- قرار داشتن مُرده بر زمین اگرمُرده بالاى شانه هاى مردم ویا بالاى چیز دیگر بار بود نماز آن درست نیست واما شرط هائی كه تعلق به نماز گزار دارد همان شرط هاى نماز است از قبیل نیت ، طهارت ستر عورت وغیره .
تـرتـیـب نماز جنازه:
طوریکه در فوق یاد اور شدیم امام در برابر سینه مرده ایستاده میشود .
امام به جهر ومقتدى ها به خفیه تكبیر میگویند دستها را تا شانه ها ویا نرمى گوشها بلند میكنند ودست ها را طور ی كه در نماز بسته میكردند آنرا بسته كنند وامام ومقتدى ها « سبحانك اللهم » را تا اخیر میخوانند بعدٱ امام به جهر ومقتدى ها به آهسته گى تكبیر میگویند در حالیكه دستهارا بلند نمیكنند درود شریف را میخوانند ، بعد از آن امام به جهر ومقتدى ها به آهسته گى تكبیرمیگویند كه براى مرد بالغ وزن بالغ این دعا را میخوانند : « اللهم اغفر لحینا ومیتنا وشاهد نا وغائبنا وصغیرنا وكبیر نا وذكرنا وانثانا اللهم من احیته منا فاحیه على الاسلام ومن توفیته منا فتوفه على الایمان » « بار خدایا زنده ومرده مارا وحاضر وغائب مارا وكوچك مارا ومرد وزن مار بیامرز با رخدایا هر كه را زنده نموده اى از ما پس زنده نگهدار اورا بر اسلام وهر كه را از ما فوت ساخته اى پس او را بر ایمان فوت كن.»
واگر مرده طفل صغیر باشد این دعا خواده میشود :
« اللهم اجعله لنا فرطٱ واجعله لنا اجرٱ وذخر ا واجعله لنا شافعٱ ومشفعٱ » ( بار خدا او را براى ما توشه آخرت بگردان توشه از پیش فرستاده شده واورا براى ما اجر وذخیره گردان ، اورا براى ما شفیع ومقبول الشفاعة بگردان . )
واگر مرده دختر صغیره باشد این دعا خوانده میشود :
« اللهم اجعلها لنا فرطٱ واجعلها لنا اجرٱ وذخرٱ واجعلها لنا شافعة ومشفعة » بعد از آن امام به جهر ومقتدیان به آهسته گى تكبیر میگویند ومرده را چهار نفرى توسط چار پائى بر میدارند ودر راه در حالی كه سرش طرف پیش باشد كمى تیز تر طرف قبر میبرند لازم است مردم عقب جنازه بروند .
مرده را بدون ضرورت به حیوان بار كردن ویا اورا دو نفر برداشتن مكروه است وطریقه برداشتن طفل شیر خوار یا كمى بزرگتر از آن به این طور بوده كه یك نفر ، آنرا بر میدارد كه سرش بطرف دست راست بردارنده باشد.
جنازۀ غایبانه :
ولی اگر احیانآ ، مرده بدون نماز جنازه دفن شده باشد، در این صورت تا سپری شدن وقت محدودی بر روی قبرش نیز می توان نماز جنازه را ادا نمود.ولی باید گفت که بنزد علمای احناف خواندن نماز جنازه غائباً روا نمی باشد .و فی عمدة القاری: قد مات من الصحابة خلق کثیر و هم غائبون عنه، و سمع بهم، فلم یصل علیهم، إلا غائبا واحداً و رد أنه طویت له الارض حتی حضره. (عمدة القاری، کتاب الجنائز، باب الرجل ینعی إلی أهل المیت بنفسه: 8/ 22 )
لم یکن من هدیه صلی الله علیه وسلم الصلاة علی کل میت غائب، فقد مات خلق کثیر من المسلمین وهم غیّب، فلم یصل علیهم. (زادالمعاد فی هدی خیرالعباد لابن القیم، فصل فی هدیه صلی الله علیه وسلم فی الصلاة علی الغائب .).
و فی الدرالمختار: (و إن دفن) و أهل التراب (بغیر صلاة أو بها بلاغسل أو ممن لا ولایة له (صلی علی قبره) إستحسانا (ما لم یغلب علی الظن تفسخه) من غیرتقدیر، هوالاصح. (الدرمع ردالمختار:2/ 224 ).
نظریات سایرعلماء در مورد جنازه غایبانه:
علمای مذاهب اربعه در مورد جواز نماز جنازه بر غائب سه قول مختلف دارند:
قول اول: امام شافعی وامام احمد بدین نظر است که : نماز جنازه بر غائب در شرع جایز بوده ، وانها بر خواندن نماز جنازه توسط پیامبر صلی الله علیه وسلم بر نجاشی استناد مینمایند . چنانکه مسلم در صحیح خود از ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده که گفت:عن ابی هریره: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم نَعَی النَّجَاشِیَّ فِی الْیَوْمِ الَّذِی مَاتَ فِیهِ خَرَجَ إِلَی الْمُصَلَّی فَصَفَّ بِهِمْ وَکَبَّرَ أَرْبَعًا». مسلم (951).یعنی: رسول الله صلی الله علیه وسلم خبر مرگ نجاشی (پادشاه حبشه) را که در سرزمین حبشه فوت کرده بود، اعلام نمود و به مصلی رفت و مسلمانان صف بستند و ایشان چهار تکبیر گفت (نماز جنازه خواند).
قول دوم: امام ابو حنیفه وامام مالک میگویند نماز جنازه بر غائب بصورت مطلق جایز نیست، و آنها استدلال میاورند که نماز جنازه پیامبر صلی الله علیه وسلم بر نجاشی خواند ، تنها خاص او بوده است، ولی برای دیگران در هیچ صورت صحیح ودرست نیست.
از جانب دیگر در ( امداد الاحکام در صفحه 735 جلد اول با تمام صراحت ووضاحت بیان گردیده است) که : « در فقهی حنفی برای صحت نماز جنازه شرط آنست که مرده باید روبرو موجود باشد بدون حضور جنازه میت نماز جنازه برآن صحیح نیست » در فقه حنفی گفته شده است که بصورت مطلق برای خواندان نماز جنازه غائبانه گنجایشی موجود نمی باشد ، بنآ حنفی مذهبان از اشتراک در نماز جنازه غائبانه جدآ احتراز نمایند . ( تفصل موضوع مراجعه شود به صفحه 227 رساله احکام میت از شیخ الاسلام مولانامفتی رفیع عثمانی مترجم مولانا نصر الله فیضانی )
قول سوم:قول سوم شامل علمای چون شیخ الاسلام ابن تیمیه وشیخ ابن عثیمین وشیخ ناصر الدین البانی وغیره علماء میگردد.
شیخ الاسلام ابن تیمیه می گوید: اگر مسلمانی، در شهری فوت کرد و کسی بر او نماز جنازه نخواند، غائبانه بر او نماز جنازه خوانده شود، همانطور که رسول الله صلی الله علیه وسلم بر نجاشی که در میان کفار فوت کرد و کسی بر او نماز نخواند، غائبانه نماز خواند.
اما اگر شخصی در جائی فوت کرده، و افرادی بر او نماز جنازه خواندند، بر چنین شخصی ، غائبانه نماز جنازه خوانده نشود. زیرا با نماز خواندن تعدادی از مسلمانان فرض از بقیه، ساقط می گردد. و از رسول خدا صلی الله علیه وسلم خواندن نماز جنازه و ترک آن هر دو به ثبوت رسیده است. لذا هر یک از آنها در جای خود قابل عمل می باشد.
شیخ ناصرالدین البانی در »کتاب الجنائز» می نویسد: « و همین قول (سوم) را بعضی از محققین شوافع پذیرفته اند. چنانکه خطابی در «معالم السنن» می گوید:نجاشی مرد مسلمانی بود که به رسول خدا صلی الله علیه وسلم ایمان آورده و نبوت او را پذیرفته بود، البته ایمانش را کتمان می کرد. و هر گاه ، مسلمانی بمیرد، بر سایر مسلمانان واجب است که بر وی نماز جنازه بخوانند.
اما او در میان کفار فوت کرد و در آنجا مسلمانی وجود نداشت تا حق او را ادا نماید و بر او نماز جنازه بخواند. لذا لازم بود که رسول الله صلی الله علیه وسلم بر او نماز بخواند. زیرا او پیامبر خدا و ولی نجاشی بشمار می رفت و از همه مردم به نجاشی نزدیک تر بود. به همین خاطر، رسول الله صلی الله علیه وسلم بر او نماز جنازه غائبانه خواند. و الله اعلم.
بنابراین، اگر مسلمانی در یکی از شهرها فوت کرد و بر او نماز جنازه خوانده شده بود نیازی نیست که مسلمانان در شهری دیگر، بر او نماز جنازه غائبانه بخوانند و اگر معلوم شود که بخاطر عذر یا هر مانعی، نماز جنازه بر او خوانده نشده است، سنت است که نماز غائبانه بر او خوانده شود و نماز، بدلیل دوری مسافت و فاصله زیاد میان میت ونمازگزاران ترک داده نشود.
والله اعلم بالصواب
پایان
