چالش افزایش‌یافته سوسیالیستی در کوبا
منبع: مارکسیزم ـ لنینیزم امروز، ۱۲ ژانویه ۲۰۱۵
«آوانته» با خوزه کاپوچو عضو دبیرخانه حزب کمونیست پرتغال پیرامون دیدار حزب کمونیست پرتغال از کوبا در دسامبر ۲۰۱۴ مصاحبه‌ای انجام داد.
تضمین آینده سوسیالیستی کوبا هدفی است که حزب کمونیست کوبا (CPC) آن را خاطرنشان کرد. امری که دولت، مردم کوبا و سازمان‌های توده‌ای کوبا بر سر آن اتفاق‌نظر دارند. اخیراً هیأت نمایندگی مطالعه در مورد حزب کمونیست کوبا به این کشور سفر کرد. خوزه کاپوچو دبیر کمیته مرکزی حزب کمونیست پرتغال در مصاحبه‌ای با «آوانته» اظهار داشت که این دیدار امکان داد تا شناخت عمیقی درباره وضعیت این کشور بدست آوریم و بر چالش افزایش یافته سوسیالیسم صحه گذاشت.
شما هیأت نمایندگی مطالعه حزب کمونیست کوبا را هدایت کردید. هدف از این دیدار چه بود؟
این دیدار در چارچوب روابط برادرانه میان حزب کمونیست کوبا و حزب کمونیست پرتغال صورت گرفت، و به‌دنبال سفر هیأت سیاسی به کوبا در آغاز سال ۲۰۱۴ که در رأس آن رفیق جرونیمو دوسوزا، دبیر اول حزب قرار داشت، ملاقات وی با رفیق رائول کاسترو دبیر اول حزب کمونیست کوبا و رئیس شورای دولتی و شورای وزیران کوبا انجام شد. هیأت نمایندگی ما متشکل بود از من، و رفقا لوئیز فرناندز، از کمیته مرکزی حزب کمونیست پرتغال و لوئیز کاراپینا از بخش بین‌الملل.
این سفر شناخت ما را نسبت به مرحله کنونی انقلاب کوبا از جنبه‌های گوناگون آن از جمله حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی، عمق بخشید و همچنین شناخت ما از نقش حزب ، کارگران، جوانان و توده‌ها در تحقق بخشیدن به نتایج کنگره ششم حزب کمونیست کوبا و موضوعات دیگری که فرصت یافتیم پیرامون آن‌ها گفتگو کنیم عمیق شد.
انواع دیدارها و ملاقات‌های وسیع و بازدیدها ترتیب داده شدند، که از میان آن‌ها دیدار از یک تعاونی در منطقه رستوران‌ها در‌هاوانا؛ دیداری با کمیته ایالتی سین فوگوس حزب کمونیست کوبا، تماس‌هایی درباره برنامه نصب و راه‌اندازی انرژی، و بازدید از مرکز انرژی فتوولتائیک و همچنین از پالایشگاه «کامیلو سین فوگوس» جایی که ما با دولتی‌ها، یک سازمان وابسته به حزب کمونیست کوبا، کارگران و اتحادیه کارگری کارخانه ملاقات داشتیم. با رهبران اتحادیه جوانان کمونیست کوبا (UJC) از استان سین فوگوس؛ با وزیر امور خارجه کوبا، با انجمن دوستی با ملل کوبا (ICAP) و اتحادیه مرکزی کارگران کوبا ( CTC) نیز دیدار کردیم.
دیدار با رهبران حزب کونیست کوبا و تماس با آن‌ها، از جمله از دفتر روابط بین‌المللی، رفیق اسکار مارتینز، از بخش اقتصادی کمیته مرکزی، از بخش منافع ویژه، فرمانده خوزه رامون بالاگر، عضو دبیرخانه کمیته مرکزی حزب کمونیست کوبا و مسئول بخش روابط بین‌الملل امکان‌پذیر شد.
این برنامه کاری پرمحتوا به شناخت عمیق ما از مرحله کنونی انقلاب کوبا انجامید و ما تصویر کاملی از موقعیت، چشم اندازها، مسئولیت‌ها و چالش‌هایی که در برابر حزب، کارگران، مردم و جوانان کوبا قرار دارند بدست آوردیم.
حزب کمونیست کوبا به فرایندهای به‌روز کردن مدل سوسیالیستی کوبا متعهد است. چالش‌های اصلی برای اجرای تصمیم‌های اتخاذ شده توسط کنگره ششم حزب و نخستین کنفرانس ملی کدام‌اند؟
این فرایند بسیار پیچیده است. چیزی کمتر از سایر لحظه‌های مبارزه قهرمانانه مردم کوبا برای کسب استقلال، انقلاب و سوسیالیسم پیچیده و دشوار نیست. چالشی که مقابل آن‌ها قرار دارد، دفاع از انقلاب کوبا و تضمین آینده سوسیالیستی در «جزیره آزادی» است.
این فرایند پیشرونده فعلی بر نتایج و تصمیم‌های کنگره ششم و اولین کنفرانس حزب کمونیست کوبا مبتنی است که در مرحله آماده‌سازی‌اش، نتیجه مناظره‌های وسیع مردمی بود. مناظره‌ای که سبب شد در نتایج کنگره و کنفرانس، اراده و خواست مردم، سازمان‌ها و جنبش‌های مردمی بازتاب یابد. نتایجی که متعاقباً توسط مجمع ملی قدرت مردم پذیرفته شد. و همان‌طور که می‌گویند، این که چگونه لازم است که با نقش قوی و تعیین‌کننده حزب و مشارکت وسیع و متعهدانه کارگران و توده‌های مردمی ادامه یابد.
چالش‌های عمده‌ای که فراروی انقلاب کوبا قرار دارند امروزه عبارتند از چالش‌های اقتصادی و اجتماعی.
در حوزه اقتصادی، هدف این است که در حوزه تولید و بهره‌وری به افزایش برسند، با حفظ تمام بخش‌های استراتژیک در مالکیت دولتی تا استقلال توسعه صنعتی کشور تضمین شود؛ و در کشاورزی با توزیع زمین‌های ملی به اشکال مختلف بهره‌برداری در سیستم‌های اجاره‌ای به هدف حاکمیت مواد غذایی دست یابند.
رفقا اشاره می‌کنند که پیشروی در جهت اهداف اعلام شده ـ «یک سوسیالیسم شکوفا و پایدار» ـ قوانین جدید در مورد سرمایه‌گذاری خارجی و شرکت سوسیالیستی (به تفصیل شرح داده می‌شود و با هدف تقویت این شرکت‌ها به‌عنوان عناصر اساسی اقتصاد)، و همچنین تصمیم‌گیری درباره وحدت پولی (در حال آماده‌سازی) مسئله مهمی است.
و همچنین در حال حاضر قوانین مالیاتی و کارگری جدیدی به اجرا درمی‌آیند که قبل از تصویب، مانند تمام قوانین، عمیقاً توسط مردم مورد بحث قرار گرفته‌اند.برای مثال، قانون کار قبل از آن که در مجمع ملی قدرت مردم مورد تصویب قرار بگیرد، با کارگران در محل کار مورد بحث قرار گرفت، و متکی بر هزاران پیشنهاد بود و در معرض صدها جایگزین قرار گرفت.
خدمات بهداشتی و آموزشی برای همه کوبایی‌ها رایگان‌اند و رایگان باقی خواهند ماند، ۷۰ درصد سرمایه‌گذاری دولتی به حوزه‌های بهداشتی، آموزشی، ورزشی، و به‌طور خلاصه به کارکردهای اجتماعی دولت اختصاص دارند.
در پرتغال حرف و حدیث‌های بسیاری در مورد انقلاب کوبا گفته شده است، و تلاش می‌شود انقلاب کوبا را با حدس و گمان‌های بسیار در مورد کاهش کارمندان دولت، بدنام کنند. این درست است که هدف کاهش تعداد کارگران در بخش دولتی وجود دارد، اما این افراد بیکار نمی‌شوند. تاکنون بیش از ۴۷۰هزار نفر از این کارگران فعالیتی را که هم اکنون نیز مشغول انجام آنند انتخاب کرده‌اند، اما یا در تعاونی‌ها سازمان داده شده‌اند، یا به‌عنوان افراد دارای شغل آزاد کار می‌کنند. تقریباً تمام آن‌ها در بخش رستوران، حمل‌و‌نقل (تاکسی)، ساختمان‌سازی یا حوزه‌های خدماتی فعالیت می‌کنند.
تمام این فرایند اجرای تصمیم‌های کنگره ششم و نخستین کنفرانس حزب کمونیست کوبا است که بر یک اقتصاد برنامه‌ریزی شده، شرکت دولت سوسیالیستی به‌عنوان عنصر اصلی جامعه، اما با همزیستی با سایر اشکال مالکیت، همچون شرکت تعاونی یا شرکت کوچک یا به‌طور مستقل تأکید دارند.
تجربه‌های در دست اجرا، پیش از تعمیم نهایی آن‌ها در مرحله آزمایشی قرار می‌گیرند. یک کمیته دائمی، تحت مسئولیت وزیر اقتصاد برای اجرای دستورالعمل‌های اقتصادی ایجاد شد. با این حال مجمع ملی قدرت مردم است که مرجع تصمیم‌گیرنده است.
درک این مسئله آسان است که برای رسیدن به این اهداف، مقتضیات بزرگ اقتصادی، کاری، اجتماعی، سیاسی و اداری وجود دارند و همچنین مستلزم اصلاحات مهم و پیشرفت‌هایی در روابط حزب با دولت و با سازمان‌های توده‌ای، نقش هدایت‌کننده حزب و مشارکت توده‌ها است.
آیا با وجود اقدامات کنونی، سوسیالیسم زیر سئوال می‌رود؟
نه این‌طور نیست. بنا به‌گفته رفقای کوبایی، بر عکس، اهداف تعیین‌شده به‌سمت به‌روز کردن سیستم اقتصادی سوسیالیستی پیش می‌رود، و نه اصلاحاتی که جایگزین اهداف انقلاب شوند. این رفقا با تأکید شفاف بر این که هیچ مدلی برای ساختن سوسیالیسم وجود ندارد، هدف‌شان ساختن سوسیالیسم در چارچوب موقعیت مشخص کوبا و زمینه بین‌المللی کنونی است که پیامدهای شکست سوسیالیسم و استثمار و حملات تهاجمی امپریالیسم آشکار است، و با در نظر گرفتن لحظه تاریخی برای مبارزه به‌خاطر سوسیالیسم.
این بدون تردید یک وظیفه قهرمانانه است که مستلزم مشارکت و تعهد کل حزب و مشارکت توده‌ها، به‌ویژه کارگران در شرکت‌ها و محل‌های کارشان است، و رفقای کوبایی هم به همین اشاره می‌کنند. آنچه ما دیدیم و احساس ما از تماس‌های متعددی که داشتیم، مشاهده اراده و اعتماد به نفس رهبران و کادر‌های حزبی، اتحادیه جوانان کمونیست کوبا، و رهبران سازمان‌های توده‌ای به‌ویژه اتحادیه مرکزی کارگران کوبا برای انجام این تصمیم‌ها بود.اراده و اعتماد آگاهانه‌ای ناشی از پیچیدگی‌ها و ضرورت‌های این چالش که در برابر انقلاب کوبا قرار داده شد، نیاز به دفاع و تعمیق دستاوردها، به‌ویژه در سپهر اجتماعی و تضمین گزینه سوسیالیستی.
با نظر به آینده آمریکای لاتین چه نگاهی به کوبا دارد؟
ابتدا لازم است به مبارزه قهرمانانه مردم کوبا در سراسر این ۵۶ سال بپردازیم که با تجاوز و محاصره آمریکا و همبستگی نامطلوب نیروهای بین‌المللی مواجه بود. در طول این ۵۶ سال، چندین نسل انقلابی با عمل خود موجب تحسین مردم دنیا شدند، اما نفرت ستمگران را نیز برانگیختند. علاوه بر این همبستگی و مبارزه پنجاه و شش ساله علیه مشقت‌ها و تناقضاتی که به‌دنبال فرایند انقلابی به‌وجود آمد، دشواری‌هایی هم در پی پایان اردوگاه سوسیالیسم و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، و متعاقب آن تغییر در توازن نیروها چه به لحاظ اقتصادی و چه نظامی به‌وجود آمدند.
اگر کوبا حاصل کار خلق کوبا بوده و هست، پس متکی بر همبستگی کارگران و مردم تمام دنیا بوده است، و کوبا هرگز در همبستگی با مبارزه خلق‌های جهان برای آزادی، رهایی و استقلال‌شان کوتاهی نکرده است. ما، پرتغالی‌ها، شاهد همبستگی کوبا با انقلاب آوریل و مبارزه ملت‌های تحت استعمار آفریقا، به‌ویژه مردم آنگولا بوده‌ایم.
امروزه کوبا همین مسیر را طی می‌کند و از انقلاب بولیواری ونزوئلا و چندین فرایندی که در کشورهای دیگر آمریکای لاتین و حوزه کارائیب جریان دارد حمایت می‌کند. فرایندهای انقلابی یا مترقی یا صرفاً تأکید بر حق حاکمیت آن‌ها در برابر امپریالیسم آمریکا.
فرایندهای توسعه‌ای که آشکارا نشانه یک موقعیت جدید هستند، با توسعه همکاری میان دولت‌ها بر اساس منافع مشترک و ویژگی ضدامپریالیستی، مانند اتحاد بولیواری برای مردم آمریکای ما (آلبا). به این واقعیت توجه داشته باشید که کوبا برای اولین بار در اجلاس بعدی آمریکا شرکت خواهد کرد، به‌خاطر دعوت مستقیم و رسمی پاناما که ریاست این اجلاس را به‌عهده خواهد داشت، و همچنین بنا به تقاضای دیگر کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب که اعلام کرده‌اند در صورتی‌که کوبا در این اجلاس حاضر نشود آن‌ها نیز در آن شرکت نخواهند کرد.
اکنون آمریکای لاتین سناریوی کاملاً جدیدی دارد، خواه به‌خاطر تکامل تدریجی اوضاع در بسیاری از کشورهای آن باشد، خواه با افزایش تأکید آشکار بر همکاری مشترک و یکپارچه‌سازی، و خواه از طریق رد کردن سرسپردگی به امپریالیسم آمریکا.
فقط کسی که دارای دیدگاه تنگ‌نظرانه و جزمی باشد نمی‌تواند پیشرفت‌های مترقیانه و حتی انقلابی را که در حال گسترش هستند و اهمیت آن‌ها در مقولۀ مقاومت در برابر امپریالیسم را تشخیص دهد. با نشان دادن مبارزات توده‌ای، با پشتیبانی گستردۀ مردمی است که ما می‌توانیم غلبه کنیم و به عزت، زندگی بهتر، حاکمیت ملی و استقلال، و یک جامعه عادلانه‌تر دست یابیم.
به‌طور همزمان، در آمریکای لاتین چنین تصور روشنی مبنی بر این وجود دارد که امپریالیسم در حال حاضر دارای طرح ضد حمله است، و با الیگارشی‌های ملی روابط مستقیم دارد چنانکه در هندوراس و پاراگوئه چنین شده است.
همبستگی بین‌المللی با کوبای سوسیالیستی و جریان‌های انقلابی، پیشرو و مستقلی که در آمریکای لاتین و منطقه کارائیب به‌وجود آمده‌اند وظیفه‌ای است که در حال حاضر دارای بیشترین اهمیت است.
پیروزی انقلابی
آزادی میهن‌پرستان کوبایی که در آمریکا زندانی بودند و از سرگیری روابط دیپلماتیک بین کوبا و ایالات متحده آمریکا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این پیروزی بزرگی برای کوبا بود، ناشی از ثبات و عزم و اراده «پنج» کوبایی، مردم کوبا و همه کسانی که هرگز از مبارزه و تقبیح این بی‌عدالتی دست برنداشتند و خواهان آزادی آن‌ها شدند.
به یاد می‌آورم که در آخرین جشنواره آوانته هنوز سه کوبایی میهن‌پرست در زندان بودند، و همبستگی وسیع و تقاضای آزادی آن‌ها در چندین طرح ابتکاری با شرکت هیأت نمایندگی حزب کمونیست کوبا، از جمله رنه گونزالس، یکی از پنج کوبایی که در آمریکا زندانی بود بیان شده بود. بدیهی است ما از این پیروزی و از آزادی کسانی که به‌خاطر دفاع از سرزمین مادری و خلق‌شان در برابر سازمان‌های تروریستی و عملیاتی که در آمریکا سازماندهی می‌شد، ناعادلانه در زندان‌های آمریکا اسیر بودند استقبال می‌کنیم. این پیروزی کسانی است که تسلیم نمی‌شوند، سر خم نمی‌کنند و کسانی که حیثیت خود را حفظ می‌کنند.
اعلام برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان کوبا و آمریکا بیانگر شکست سیاست تهاجمی امپریالیسم آمریکا است. توجه داشته باشید که این به‌معنای حل مسائل جدی میان دو کشور نیست، از جمله دخالت‌های آمریکا در حق حاکمیت کوبا. مسئله مهم‌تر همچنان حل نشده باقی است: پایان محاصره جنایتکارانه اقتصادی، تجاری و مالی توسط آمریکا، و همچنین بسته شدن پایگاه‌اش در گوانتانامو، در خاک کوبا که توسط ایالات متحده اشغال شده است.
ما نمی‌توانیم در انتظار باقی بمانیم. لازم است با سر برافراشته، به مبارزه برای آزادی، برای حاکمیت، برای آینده سوسیالیستی در کوبا، و در هر کشوردیگری از جهان ادامه دهیم. همبستگی با مردم کوبا و انقلاب سوسیالیستی آن باید استوارانه، مصممانه و تا جایی که امکان دارد گسترده باشد، این پیروزی تأکید مجددی بر درستی آن است.
آیا این دیدار امکان تعمیق روابط میان حزب کمونیست کوبا و حزب کمونیست پرتغال را فراهم می‌آورد؟
روابط میان حزب کمونیست کوبا و حزب کمونیست پرتغال بسیار خوب و برادرانه است. روابطی است میان دو حزبی که به یکدیگر احترام می‌گذارند، صادقانه و شفاف نقطه‌نظرات‌شان را بیان می‌کنند، و به‌طرز فزاینده‌ای تلاش می‌کنند متوجه شوند هر یک چگونه می‌اندیشد و در کشور خود و در حوزه منطقه‌ای و بین‌المللی چگونه عمل می‌کند، بدون مداخله در زندگی داخلی یکدیگر و با تأکید بر همبستگی متقابل. این روابط دوستانه و مشارکتی است که ما مایل هستیم رفته رفته تعمیق یابد.
روابط میان دو حزب ما، همگرایی متعالی در ارزیابی و درک جنبه‌های قابل توجه وضعیت بین‌المللی، منابع مهمی برای تقویت جنبش کمونیستی و انقلابی، برای تقویت جبهه ضدامپریالیستی، یعنی به‌سمت گسترش و تحکیم ویژگی‌های آشکار سازمان‌های بین‌المللی دوستی، همکاری و همبستگی ضدامپریالیستی‌اند.
دیدار هیأت نمایندگی حزب کمونیست پرتغال از کوبا بدون شک سهم جدیدی در ارتقای آگاهی و همکاری متقابل ما دارد و به تقویت سنت‌های دوستی، همکاری و همبستگی بین کمونیست‌های پرتغالی و کوبایی می‌انجامد.
