حج وتعطیل آن در ویروس کرونا
بسم الله الرحمن الرحیم
کرونا: کوید ـ 19 (سال 2019)
خوانندۀ محترم!
کرونا: کویدـ 19، قرار معلومات موجود بشری، ویروس RNA از ویروس های خانوادۀ تاجدار است که به چشم غیر مسلح دیده نمی شود. بیرون ازجسم هم تَکَثُرکرده و دیدن آن به میکروسکوپ نوری ممکن است. به سلول و ( أر اِن اِی) انسان وارد شده و بعد از مدت کوتاه به طور سرسام تکثیر میشود. داخل سلول انسان شده و سلول انسان را به مطابق خواست خویش به کار میگمارد تا این سلول کاملا از بین میرود.
قرار معلومات ویروس ( کوید – 19) (Covid-19= Corona. Virus.Disease-19)
در دیسامبر، سال 2019 میلادی درشهر ووهان کشور چین کشف شد که از طریق تنفس هوا از راه دهن، بینی و چشم به اطرافیان سرایت کرده و میکند. قرار معلومات این ویروس در محیط نم ناک، تاریک، سرد وحتی قرار یک معلومات دیگر حتی در محیط خشک، گرم و روشن هم زنده میباشد و برای تَکَثُر خود محیط و سلولهای موجود زنده را انتخاب کرده وبا تأثیر وارد کردن برآن سیستم دفاعی وجود را فریب داده حجرات و سلوهای موجود زنده را از بین میبرد.
عوارض ، علایم ابتدایی این ویروس همانا سرفۀ خشک وعطسه در جنب آن شخص مبتلا دارایی تب، سرفه ای خشک و خستگی با دردهای جانکاه را دارا می باشد .
این مریضی تا حال از طریق گرفتن سمپل و نمونۀ ترشحات بینی و یا گلو آزمایش و مشخص گردیده میتواند.اجداد و متشابهات بین این ویروس تاحال در سارس ( SARS ) کشور چین (2003 (، میرس ( (MERS) کشور سعودی و … دیده و میباشد.
دارو ها و تلاشهای مختلف تا حال سفارش شده تا حال به صورت کلینکی ثابت نه شده.
به صورت منطقی و تأکید بخش از متخصصین ضد عفونی کردن، غره غره آب گرم با نمک، پوشیدن ماسک، قرنطین وسایر تدابیر صحی از جلوگیری وشیوع هرچه بیشتر این مریض نموده است . والله اعلم
همۀ انسانها از هر عمر تحت خطرو تهدید این ویروس قرار دارند،ولی اکثر مبتلایان این ویروس مریضان اند که تکلیف ومشکلات جهاز تنفسی ، قلب ، شکر وغیره … وبخصوص اشخاص کهن سال وبه صورت کل اشخاصیکه سیستم دفاعی وجود شان ضعیف باشد ، بیشتر مورد خطر وتهدید این مریضی قرار می گیرند.
با تأسف باید گفت که این مریضی «جنی » به سرعت خارق العاده در بین اجتماعت مردم ، نشر وشیوع می یابد .
بنابر همین ترس ورعب از شیوع این مریضی است که ادای نماز های جمعه در زیاتر از مساجد بخصوص در کشور های اروپای وامریکا توقف داده شد واز احتمال تعطیل مراسم حج امسال در کشور عربستان مباحثی در جریان است .
در مورد اینکه ویروس کورنا در ادای فریضۀ حج و نماز های جماعت را چطور مشکل و ممانعت ایجاد کرده میتواند و حکم ادای فریضۀ حج چطور حل و کدام راه درست و شرعی است؟ درین رساله ما به حل مسئلۀ کرونا و ادای فریضۀ حج پرداخته و تلاش میداریم تا جواب درست شرعی درین چوکات خدمت شما تقدیم بداریم. والله اعلم بالصواب.
حج وشیوع ویروس کرونا:
قرآن عظیم الشأن در (آیۀ 96 سورۀ آل عمران ) می فرماید :« إنَّ أَوَّلَ بَیت وَضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَكَّةَ مُبَارَكاً وَهُدًى لِّلْعَالَمِینَ»( بیگمان اولین خانۀ (عبادتگاهی) که برای مردمان بنا نهاده شد، خانه‌ایست که در مکۀ قرار دارد، محل برکت و سبب هدایت برای عالمیان است.)
قرآن عظیم الشأن كعبه را بعنوان اولین خانۀ توحید و با سابقه‌ترین مرکز عبادت عمومی برای بشریت در روی كرۀ زمین معرفی واعلان داشته است، مرکز عبا دتی که هیچ مَعبَدی پیش از آن مركز عبادت الله (ج) نبوده است و كعبه با این سابقۀ مقدس، بر بیت المقدس ترجیح یافت و قبلۀ جهانیان به امر الهی جل جلاله، اعلام گردید.
بصورت کل در قرآن عظیم الشأن ده بار بحث از « حج » با تكرار كلمه « حج » ذکری بعمل آمده است. نُه بار این كلمه با تعبیر « حج » به فتح حا ( ویك بار ) در آیۀ 97 ، سورۀ ال عمران ( با تعبیر ) حج به كسر حا بیان شده است.
كلمۀ « حَج » به فتح (حاء ) در لغت بمعنى قصد به حركت است؛ كلمه « محجه » به معناى راه هموار ومستقیمى است كه انسان را به مقصد رهسپار مى سازد.
نظر به اینكه در زیارت كعبه وانجام مراسم آن، قصد سفر و حر كت نهفته است، آن را حج نامگزاری نموده اند.
خوانندۀ محترم!
نباید فراموش کرد که: رفتن وزیارت کردن حج در زندگی یکبار فرض است، وحتی در روایات متفق علیه آمده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم، پیش از هجرت و بعد از نبوّت درمکۀ مکرمه، و قبل از هجرت بعد از نبوت، صرف یک بار ویا هم دوبارمراسم حج را انجام فرموده اند. (واقدى، محمد بن عمر، المغازی، جلد 3، صفحه 1089، بیروت، اعلمى، چاپ سوم، 1409ق.).
ولی بعد از هجرت: چهار باربه سفرعمره رفته وآخرین بار آنها همراه حج تمتع بود.
( دلائل النبوة، ج 4، ص 92). بنا روایت مشهور؛ پیامبرصلی الله علیه وسلم یک حج تمتع به همراه عمره، در سال دهم هجری انجام دادند که در کتب مستند تأریخ اسلام به «حجة الوداع» شهرت دارد .(تفاصیل موضوع :ابن حَزم اندلسی، ابو محمد علی بن احمد، جوامع السیرة النبویة، ص 14، بیروت، دار الکتب العلمیة، ؛ دلائل النبوة، ج 5، ص 454؛ سهیلی، عبد الرحمن، الروض الانف فی شرح السیرة النبویة، ج 7، ص 26، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1412ق.).
مسلم و ثابت است که سفر به حج و عمره نباید غرض هم چشمی و نه هم تبلیغ ورسانی و نه هم شهرت طلبی، صورت گیرد، نشر و پخش مطالب درین مورد برای تربیه و تشویق امر مفید و خیر میباشد و الله تعالی برقلبها دانا است.
چنانچه میدانیم و گفته آمدیم، سفر به بیت الله شریف صرف یک سفر و پرواز جسم نیست، بلكه زیارت بیت الله ، پرواز جسم مقدمه ووسیله براى پرواز روح است و عملی کردن و اجرای مناسب مقرره مطابق سنت رسول الله صلی الله علیه و سلّم امر الهی و ادای وجیبه و فریضۀ یک مسلمان است.
اما حج « به كسر حا » طوریکه در (آیۀ 97 سورۀ آل عمران) آن ذکری بعمل آمده است .« وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیهِ سَبِیلًا »( و الله حج خانۀ کعبه را بر مردمانی که توانایی رفتن به آنجا را دارند واجب گردانیده است ( برکسانی از مسلمانان است که توان رسیدن به آن جا از لحاظ مالی و جانی و وسائل راه را داشته باشند).
كلمۀ حج به معناى قصد زیارت بیت الله است، ولى كلمه حج به معناى نتیجۀ قصد است؛ یعنى تنها قصد زیارت بیت الله كافى نیست بلكه باید زیارت بیت الله باید ذی معنی وذی مفهوم ودارای هدف واقعی صورت گیرد.
در سفر حج مقدمه وپیش زمینه حج است وهدف اصلى رسیدن به مقصود واهداف حج است، باید حج حساب شده وبا محتوا به جا آورد نه حج مفهوم وبى محتوا.
طوریکه یاد آور شدیم؛ حج یک مسلمان باید یك حركت عظیم معنوى وحساب شده باشد، که هم جسم وروح در آن به سفر بپردازند.
وبه عباره دیگر:حج در لغت به معنى اراده زیارت كردن ودر اصطلاح عبارت از آن عبادت جامع است كه مسلمانان به بیت الله رفته وبا خالق یکتا ،خویش تعهد مى بندد ، وخود را به طور كامل به پروردگار خویش مى سپرد وخود را مسلمان حنیف مى سازد.
تقدس و بزرگی، پاکی و عظمت خانۀ کعبه هم بخاطر نور الهی و رحمت الهی است که بر بیت الله وارد، گزیده و انتخاب شده است.
بنابراین، قبل از آنكه« حج » یك حركت صورى، وبه اصطلاح یک سفر خشک ظاهرى باشد، قبل از آنکه به شکل تمرکز و اساس قرار داده شود، حج به مفهوم واقعی آن یك حركت درونى وسیر وسیاحت باطنى وخانۀ کعبه به خاطر نور و رحمت الهی مورد تقدس و عظمت است.
أدای فریضۀ حج از جملۀ ركن پنجم اسلام برای مسلمان بوده ، وبمثابه حق الله تعالی بر بندگان بر كسانى است كه توانایى رسیدن به بیت الله را مطابق رهنمودها و هدایات اسلامی داشته باشند. كسانیكه با وجود استطاعت حج نمى كنند، در حقیقت حق خداوند متعال را تلف مینمایند و مرتکب گناه میشوند. حج هجرت است وآنهم هجرت مقدس از همه وابستگى ها وعادت ها بسوى خالق وبسوى فطرت الهى.
فضیلت احسان و هزینه در سفر حج:
بُرَیدَة بن حُصَیب اَسلَمی،صحابی جلیل القدر روایت میدارد که : پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید : « النفقة فی الحج كالنفقة فی سبیل الله: الدرهم بسبعمائة ضعف» مصارف سفر حج مانند، مصارف در راه الله است، كه یك درهم، به هفتصد برابر است.) بروایت احمد و ابن ابی شیبه و طبرانی و بیهقی با اسناد حسن.
چنانچه گفته آمدیم حج درطول زندگی صرف یك با‌ربالای مسلمان واجب است علما اجماع دارند بر اینكه حج در طول عمر هر انسانی یكبار واجب است و تكرار نمی‌گردد. مگر اینكه‌كسی نذركندكه در این صورت وفای به نذر بر او واجب می با شد.
پس حج یكبار واجب است و هرچه بیشترازآن صورت‌گیرد سنت وداوطلبانه است. حضرت ابوهریره (رض ) می فرماید: پیامبر صلی الله علیه و سلم درضمن خطبه‌ای برای ما گفت :« یا أیها الناس، إن الله كتب علیكم الحج فحجوا»(ای مردم خداوند بر شما حج را فرض‌كرده است، پس به حج بروید و فریضه حج را بجای آورید). یكی پرسید: هرسال واجب است ای رسول الله ؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم جواب او را نداد، تا اینكه سه باراین پرسش را تكرارنمود.
آنگاه گفت:« لو قلت: نعم، لوجبت، ولما استطعتم » ثم قال: « ذرونی ما تركتكم، فإنما أهلك من كان قبلكم كثرة سؤالهم، واختلافهم على أنبیائهم، فزذا أمرتكم بشئ فأتوا منه ما استطعتم، وإذا نهیتكم عن شئ فدعوه»(اگر می‌گفتم:بلی بر شما واجب می‌شد،كه هر سال حج بگذارید، و نمی‌توانستید. سپس گفت: درباره چیزی‌كه نگفته‌ام، مرا بحال خویش بگذارید، بیگمان پرسشهای فراوان واختلاف با پیامبران امتهای پیش ازشما را به هلاكت گرفتارساخت. پس هرگاه شما را به چیزی دستوردادم، آن را تا آنجاكه درتوان دارید انجام دهید و هرگاه شما را ازچیزی نهی‌كردم، آن را به‌كلی ترك‌كنید.).(بروایت بخاری و مسلم.)
حضرت ابن عباس می فرماید: پیامبر صلی الله علیه و سلم در ضمن خطبه‌ای برای ما گفت:« یا أیها الناس كتب علیكم الحج » (ای مردم حج بر شما واجب شده است)، اقرع بن حابس برخاست و گفت: هر سال واجب است ای رسول الله ؟ فرمود:« لو قلتها لوجبت، ولو وجبت لم تعملوا بها، ولم تستطیعوا، الحج مرة، فمن زاد فهو تطوع »(اگر می گفتم: بلی ، واجب می‌شد و اگرواجب می‌شد نمی‌توانستید بدان عمل‌كنید، حج واجب در همه عمر یكبار است و هركس بیش از یكبار حج بگزارد، داوطلبانه و سنت استو) بروایت احمد و ابوداود و نسائی و حاكم‌كه آن را تصحیح‌كرده است.
آیا وجوب حج فوری است ویا به تراخی و فرصت؟
امام شافعی، امام ثوری، امام اوزاعی وامام محمد بن الحسن‌گفته‌اند وجوب حج بر سبیل تراخی است پس با تأخیر میتوان آن را انجام داد یعنی همینكه شرایط وجوب حاصل شد لازم نیست كه فوراً انجام‌گردد، بلكه در هر وقت ازطول زندگی میتوان بدان مبادرت ورز‌بد و تأخیردرآن موجب‌گناه نیست، مشروط برآنكه پیش ازمرگ موفق به انجام آن شود زیرا پیامبر صلی الله علیه و سلم حج را تا سال دهم بتاخیرانداخت، كه درآن سال زنان خود را همراه خویش برد وبسیاری ازیاران هم او را همراهی می‌كردند، با وجود اینكه حج در سال ششم هجری واجب‌گردید. اگر وجوب حج برسبیل فور‌بت بود، پیامبر صلی الله علیه و سلم آن را بتاخیرنمی‌انداخت.
امام شافعی‌گوید: ما بدین مطلب استدلال می‌كنیم‌كه: حج در طول زندگی یكبار واجب است‌كه ابتدای زمان انجام آن، زمان بلوغ و انتهای آن، پیش ازمرگ است.
امام ابوحنیفه و مالك واحمد ( رحمت الله علیهما اجمین ) و بعضی از یاران شافعی وابویوسف میگویند، وجوب حج فوری است یعنی همینكه بركسی واجب شد، باید هرچه زودتر اقدام به انجام آن‌كند و تاخیر موجب‌گناه است. زیرا ابن عباس می گوید: پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت:« من أراد الحج فلیعجل، فإنه قد یمرض المریض، وتضل الراحلة، وتكون الحاجة »(هركس می‌خواهد حج بگزارد، شتاب‌كند زیرا ممكن است مریضی پیش آید یا راحله و مركب‌گم شود، یا فقرو نیازپیش آید).
دیگران این حدیث‌ها را حمل بر ندب وسنت بودن تعجیل درانجام آن‌كرده‌اند كه مستحب است. مكلف هر وقت توانائی انجام آن را داشت زودتر بدان مبادرت ورزد.
شروط وجوب حج:
شروط وجوب حج پنج است:
1 ـ مسلمان بودن.
2 ـ بالغ بودن.
3 ـ عاقل بودن.
4 ـ آزاد بودن یعنى اینكه برده نباشد.
5 ـ استطاعت مالى و بدنى و امنیتی راه رسیدن به مشاعر مقدسه.
و برای زن شرط ششم بر او اضافـه مىشود و آنهم وجود محرم با او حال اینكه آن محرم شوهر او باشد و یا یكى از افراد خانواده كه بر او محرم مىباشند و نمىتوانند با از ازدواج كنند چه از طریق نسب و چه از طریق سبب مباح مانند:(پدر، برادر، کاکا،ماما ، شوهر مادر، شوهر دختر، پسر، پسر برادر، پسر خواهر) همه اینها چه اینكه از شیر خوارى باشند و یا از نسب.
حریت وآزاد بودن – یعنی بَرده و غلام نبودن – شرط وجوب حج است؛ چون حج عبادتی است‌كه مقتضی صرف وقت و زمان زیادی میباشد و استطاعت و توانائی جسمی و مالی نیز شرط آن است، در حالیكه عبد و برده، مشغول انجام خدمات اربابش میباشد و استطاعت مالی ندارد و قرآن کریم به شرط بودن استطاعت و توانائی، تصریح فرموده است: « ولله على الناس حج البیت من استطاع إلیه سبیلا»(بركسی‌كه استطاعت دارد واجب است‌كه خانه كعبه را زیارت‌كند).
استطاعت چیست؟
استطاعت و توانائی‌كه شرط وجوب حج ، می باشد عبارتند از :
1ـ مكلف باید تن سالم داشته باشد، اگركسی بعلت پیری یا ناتوانی جسمی یاهم مریضی که امیدی به بهبودی وصحتمندی در آن نباشد ،و از انجام حج عاجز و ناتوان‌گردید. ولی اگر ثروتی در اختیار داشته باشد میتوان شخصی دیگری به جای خود ، به ادای مراسم حج اعزام بدارد .
2ـ راه باید امن و امان باشد، طوریکه حاجی، بر جان و مال خویش ایمن باشد. اگركسی خوف ازدزدان و راهزنان داشت یا ازشیوع مریضی بطور مثال از مبتلا شدن از« وبا ویا ویروس کرونا ) در خوف ونگران باشد ، ویا هم اینکه در راه تلاف ویا از خوف اینکه مالش را به دزدند ، بناً او مستطیع نیست و توانائی انجام حج را ندارد .
درباره عوارض و مالیاتی كه از حجاج گرفته میشود، علماء اختلاف دارند كه عذر ساقط كننده حج است، یا عذر ساقط كننده وجوب حج نیست؟ مطمئناً بحث و تمرکز ما بر حج واجب است که در زنده گی یکبار با در نظر داشت تراخی میباشد.
امام شافعی (رحمت الله علیه) و دیگران آن را عذری ساقط كننده حج می‌دانند، اگرچه این مالیات و عوارض و امثال آن، اندك هم باشد.
مالكیه‌گفته‌اند وقتی میتواند عذر بحساب آید،كه در اخذ آن اجحاف باشد یا تكرارگردد.
3 ـ 4 ـ داشتن توشه و وسیله سواری ، ایاب و ذهاب ( وسیلۀ رفت و آمد) :
دربارۀ توشه و آذوقه گفته‌اند: باید آنقدرداشته باشدكه برای تندرستی خود و نفقه خانواده و افراد تحت تكلف وی‌كافی باشد ومازاد بر حوائج اصلی و ضروری او باشد ازقبیل مسكن و لباس و وسیله ایاب و ذهاب و وسیله‌كسب وكار، تا اینكه این فریضه را انجام می‌دهد و برمی‌گردد.
دربارۀ وسیلۀ سفرگفته‌اند: باید قادر باشد وسیله ایاب و ذهاب ( آمد و رفت ) از طریق زمین یا بحر یا هوا را تأمین‌كند. البته این شرط برای‌كسانی است‌كه از نقاط دور بمكه می‌روند نه برای كسانیكه ساكن مكه می‌باشند و چون برایكسانیكه خیلی نزدیك هستند تهیه وسیله ایاب وذهاب شرط نیست چون بدون وسیله هم میتواند حج را بگزارد.(نباید لباس وكالاهای ضروری و لازم و خانه و ابزاركار را برای حج بفروشد، بلكه باید هزینه سفر حج مازاد بر اینها باشد.
در بعضی از روایات آمده است‌كه، پیامبر صلی الله علیه و سلم استطاعت سبیل را به توشه و وسایل ایاب و ذهاب تفسیركرده است. حضرت انس (رض) می فرماید که از: پیامبر صلی الله علیه و سلم سؤال شدكه معنی سبیل در آیه چه است؟
فرمود:« الزاد والراحلة » (توشه ومصارف سفر و ایاب و ذهاب). دارقطنی آن را روایت و تصحیح‌كرده است.
حافظ ابن حجرگفته است راجح آنست‌كه این حدیث مرسل باشد، ترمذی هم آن را ازقول ابن عمرنقل‌كرده است كه در اسناد آن ضعفی هست. عبدالحق همه طرق روایت این حدیث را ضعیف دانسته و ابن المنذرگفته است این حدیث بطور مسند ثابت نشده است.
پس صحیح آنست كه مرسل باشد.
علی بن ابی‌طالب‌گوید: پیامبرصلی الله علیه و سلم گفت:« من ملك زادا وراحلة تبلغه إلى بیت الله ولم یحج، فلا علیه أن یموت إن شاء یهودیا، وإن شاء نصرانیا »(هركس هزینه و توشه و وسیله ایاب و ذهاب داشته باشد و به حج نرود، فرق نمی‌كند، می‌خواهد چون یهودی بمیرد یا چون نصرانی» زیرا الله تعالی می فرماید : « ولله على الناس حج البیت من استطاع إلیه سبیلا » بروایت ترمذی كه در اسناد آن «هلال» بن عبدالله می باشد كه مجهول است و حارث است كه شعبی و دیگران او را، دروغگو دانسته‌اند. این احادیث اگرچه همه ضعیف هستند ولی اكثرعلما برآنندكه داشتن توشه و هزینه ایاب و ذهاب، برایكسانیكه از مكه دور هستند شرط وجوب حج می‌باشند. پس اگركسی آنها را نداشته باشد، حج بر وی واجب نیست. ابن تیمیه‌گوید: این احادیث از طرق نیكو مسند و مرسل و موقوف هستند و دلالت دارند بر اینكه وجود توشه و وسیله ایاب و ذهاب مبنای وجوب حج هستند، با اینكه پیامبر صلی الله علیه و سلم می‌دانست‌كه بسیاری از مردم می‌توانستند پیاده هم به حج بروند. بعلاوه خداوند درباره حج‌گفته:«من استطاع إلیه سبیلا» یا مقصود قدرت و توانائی معتبر در همه عبادات است یا چیزی زاید برآن. اگر مراد اولی باشد، احتیاجی به این قید نبود، همانگونه‌كه درنماز و روزه ازاین قید سخنی نرفته است، پس مقصود توانائی زاید برآن توانائی و امكانی است،كه در دیگر عبادات معتبر است و عبارت میباشد از توانائی مالی.گذشته از آن، حج عبادتی است كه نیاز به طی مسافه دارد، بنابراین داشتن توشه و وسیله ایاب و ذهاب شرط آن است، همانگونه‌كه در جهاد نیز این شرط هست. پس بقیاس بر جهاد هم استطاعت شرط وجوب حج است، دلیل شرط توانائی برای وجوب جهادكه اصل این قیاس است، آیه قرآن است:«ولا على الذین لا یجدون ما ینفقون حرج»(كسانیكه نفقه زندگی و زاد و راحله ندارند، برآنان حرجی و باكی نیست‌كه به جهاد نروند) و « ولا على الذین إذا ما أتوك لتحملهم، قلت لا أجد ما أحملكم علیه»(كسانیكه پیش توآمدند وگفتند: وسیله ایاب و ذهاب برای جهاد نداریم و تو بدانان گفتی من وسیله‌ای ندارم كه در اختیار شما بگذارم. بر آنان‌گناهی نیست‌كه به جهاد نروند)..
درمهذب الأحكام – تألیف : السيد عبد الأعلى السبزواري آمده است : اگركسی توانائی مالی داشت‌كه زاد و راحله یعنی توشه و وسیله ایاب و ذهاب، تهیه‌كند ولی بدان مبلغ برای بازپرداخت دین وقرض نیاز داشت، خواه این قرض وقت آن رسیده باشد یا وقتش نرسیده باشد، در اینصورت حج واجب نمی‌شود، زیرا قرض اگر وقتش رسیده باشد فوریت دارد ولی در حج وجوب فوری نیست، پس پرداخت قرض مقدم است وقرضیکه وقتش نرسیده باشد، ممكن است‌كه اگر به حج برود، بوقت رسیدن وعده پرداخت قرض، قادر بدان نباشد، لذا آنهم برحج مقدم است. بازهم‌گفته است: اگربه هزینه زاد و راحله، برای تهیه مسكن ضروری یا پرداخت مزد خدمتكار ضروری، نیاز داشت، باز هم حج واجب نمی‌گردد. اگر نیازبه ازدواج داشت و خوف زنا داشت، ازدواج برحج مقدم است، چون نیاز بدان فوریت دارد. اگر بهزینه زاد و راحله برای تجارت جهت تهیه مصارف ه زندگی، ضرورت داشت ابوالعباس بن صریح‌گوید: دراین صورت هم حج واجب نیست، چون بدان احتیاج دارد وآنهم بمنزله مسكن و خادم است.
در معنی آمده است: اگركسی بر شخصی پولدار و غنی قرض داشت‌كه از پرداخت قرض خود داری نمی‌كرد وآن وام برای هزینه حج‌كفایت می‌نمود، حج بر او واجب میشود، چون توانائی دارد. اگر قرضدار چیزی نداشته« معسر»( تنگدستی ودرسختی )باشد یا وصول قرض ممكن نباشد، براو حج واجب نمی‌شود.
امام شافعی (رح) می فرماید: اگركسی قادر به تهیه وسیله ایاب و ذهاب نباشد، و شخص دیگرحاضرشدكه بدون عوض وسیله به وی بدهد، لازم نیست‌كه آن را قبول‌كند. چون تحمل منت هم دشواراست، و پذیرفتن آن منت را بدنبال دارد. مگر اینكه فرزندش حاضر باشد امكانات سفرحج را دراختیار وی بگذارد. دراین صورت باید آنرا بپذیرد و حج بروی لازم و واجب میشود، زیرا دراین صورت منت منتفی است.
ولی حنابله بدین عقیده اند: با بخشش‌كمك دیگران مطلقا حج واجب نمی‌شود و استطاعت حاصل نمی‌گردد خواه بخشنده امكانات، بیگانه باشد یا خویشاوند، خواه زاد و راحله به وی دهند یا هزینه آن را.
ویروس کرونا «کُووید ۱۹» ومراسم حج :
کشور عربستان سعودی و وزارت حج واوقاف این کشور بعد از شیوع ویروس کرونا که درشهر ووهان کشور چین آغاز شد وبا بسیار سرعت خارق العاده در سراسر جهان امریکا، استرلیا و کشور های اروپایی وکشور های اسیایی واقریقای شیوع یافت .
مریض صفر ویروس کرونا :
مریض صفر :
قبل ازهمه باید گفت که :اصطلاح اطلاق مریض صفر به شخصی مریضی اطلاق می شود که به مریضی ویروسی یا میکروبی مبتلا شده باشد . شناسایی این شخص از این لحاظ مهم است که میتواند اطلاعات مفیدی درباره شیوه، مکان و دلیل انتقال عامل مریضی به انسان در اختیار بگذارد. شناخت مریض صفر نقش مهمی در جلوگیری از انتقال مریضی به دیگران و شیوع امراض جدید در آینده ایفاء میکند.
امامریض صفر ویروس کرونا :
درمورداینکه مریض صفر کورنا کی بود ؟ جواب ساده وکوتاه همین است که نمی دانیم .
مقامات مسول کشورجمهوری چین ابتدا گفته بودند که اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا روز 31 دسامبر کشف شده بود و خیلی از موارد بعدی این مریضی عفونی به بازار حیوانات که (شامل حیوانات بحری وخشکه ) می شود در شهر ووهان در ولایت هوبی موقعیت دارد ، می‌شد.
ابته این منطقه مرکز شیوع مریضی کورنا است و ارقام را که پوهنتون جان هاپکینز نشر نموده ، نشان می‌دهد که ،حدود 82 درصد موارد کشف‌شده در چین و دیگر کشورها در اینجا متمرکز بوده است.
اما بررسی‌های صورت گرفته توسط محققین چینی که نتایج این تحقیق درمجله مشهور طبی بنام « لنست » منتشر شده است ادعا میکند که اولین شخص مبتلا به این ویروس درروز 1 دسامبر 2019 تثبیت شده بود و هیچ ارتباطی هم با این بازار نداشت.
و«و ونجوان» ، یکی از اطبا ء مشهور ومهم شفاخانه جینینتان و یکی از نویسندگان مشهور طبی به رادیو بی‌بی‌سی بخش زبان چینی طی مصاحبه گفته است که این مریض کهن سال مبتلا به آلزایمر بود.
به گفته دکتر ونجان « محل زندگی او فاصله خیلی زیادی با آن بازار داشت و به خاطر مریضی آلزایمر هم اصولا از خانه بیرون نمی‌رفت».
او در ادامه می افزاید :سه نفر دیگرکه نیز در روزهای بعد علائم این مریضی را نشان می‌دادند که دو نفرشان هیچ ارتباطی با این بازار نداشتند.
البته محققان بدین نظراند : که از 41 مریض که در ابتدای شروع مریضی در شفاخانه بستری شده بودند، 27 نفر «به نوعی با این بازار در تماس بوده‌اند.»
بربنیاد تحقیقات که سازمان صیحی جهان انجام داده اند ، بدین عقیده اند که : محتملترین فرضیه این است که نقطه شروع انتشار این ویروس بازار متذکره می باشد،اپیدمی ویروس کرونا، به احتمال زیاد از یک حیوان زنده به انسان منتقل شده باشد و سپس هم از انسان به انسان دست به دست شده باشد.( بخش جهانی بی‌بی‌سی27 فبروری 2020 )
به همه حال اینکه ( اپیدمی ویروس کرونا ) ازکجا وتوسط کی آغاز شد ، تاثیرات بی سابقه ومحدودیت های بینظیری را برروابط بشری و از جمله بر عبادت دینی ومذهبی از جمله مسلمانان، آنهم در ادای نماز های روز جمعه وسایر عبادات ونماز های پنجگانه در مساجد ، هکذا محدودیت های بر تجمعات روزها ی یکشنبه کلیسا ها وبصورت کل بر مراکز عبادتی سایر ادیان ابراهیمی و بشریت به انواع مختلف از جمله کلیسا، کنیسه ، مندیر وسایر مراکز عبادی هندو ها از جمله درمسال ها بعمل اورد .در این میان طواف کعبه شریفه وحضور درمسجد نبوی در مدینۀ منوره که :اینک بعد از 1400 سال به روی حجاج وزایرین محدود و مسدود گردید.
به همین ترتیب طوریکه در فوق هم یاد اور شدیم ؛ وزارت أمور خارجۀ عربستان سعودی بتأریخ 28 ماه فبروی 2020 اعلام داشت که : برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا محدودیتها روی انجام مراسم حج وعمره را مورد برسی قرار خواهد داد.
تاریخچۀ تعطیلی مراسم حج:
خوانندۀ محترم!
مؤرخین وسیرت نویسان می نگارند که :مریضی های ساری در طول تاریخ عبادت مسلمانان را در مکه معظمه (طواف بیت الله و مسجدالحرام )، به علت اشتراک تعداد زیاد از حجاج وزایرین، که از مناطق مختلف جهان در مراسم حج به مکه معظمه ومدینه منوره سرازیر می شوند، مورد تهدید ، واحیناً مورد تعطیل قرار داده است.
وقابل پیش بینی هم است که مریضی های مختلفه بخصوص امراض جهاز تنفسی وامراض معدوی ( امراض کولرا ، انفلوانزا ، مننژیت ، وویروس امروزه کرونا ) به سرعت با نزدیک شدن دربین انسانها وبخصوص دربین حجاج انتقال وشیوع میگردد.
مؤرخین می نویسند درمکۀ معظمه الی تأریخ امروزی ما، تقریباً چهل بار حالات وحوادثی (اعم از مریضی ساری وغیر مریضی ) پیش آمده است که به تأسف مراسم حج وعمرۀ مسلمانان رابه تعطیل وسایر مشکلات مواجه ساخته است.
درمکۀ معظمه تا ا کنون 40 بارحالات وحوادثی پیش آمده است که مراسم حج وعمره قسماً ویا هم بطور کلی مورد تعطیل قرار گرفته است:
که ما برای توضیح بیشتر ببرخی از این حوادث توجه خوانندگان را جلب می داریم:
سیلاب ام نهشیل وتعطیل مراسم حج:
سیرت نویسان می نویسند که : در زما ن خلیفه دوم اسلام امیرالمؤمنین حضرت عمر(رض) سیلابی قوی از شمال کعبه به داخل مسجد الحرام شریف سرازیر شد. شدت وقوت این سیلا ب به حدی زیان آور وخطرناک بود که حتی مراسم حج را در همین سال به تعطلی مواجه ساخت، بر اثر این سیلاب مقام ابراهیم از محل اش کنده وآنرا سیلاب با خود برد. حتی جای آن نیز به‌کلی از بین رفت. بعدها در اطراف مکه آن را یافتند و خلیفۀ دوم اسلام حضرت عمر (رض) این مقام را در جای خود قرار داد. این سیلاب، دختر یکی از بزرگان مکه را نیز با خود برد و جسد او در پایین مکه یافتند. این دختر«اُم نهشیل » نام داشت.
بناً مردم مکه این سیلاب را نیزبه نام او نام‌گذاری ودر تاریخ مکه بدین نام ثبت کردید.
درهمان سال بند آبی اعمار گردید ، تا مانع از قوع همچو سیلاب ها در اطرف حرم شریف گردد.
قابل تذکر است که: این آخرین سیلاب نبود که مراسم حج را برای زایرین حج به تعطیل مواجه ساخته است، بلکه سیل های دیگری از جمله : سیلاب عظیمی در سال 1039 در مکه سرازیر شد ، و سه دیوار کعبه را ویران کرد. همچنان به اثراین سیلاب درحدود چهار 4000 نفر حاجی وفات یافت.
سلطان مراد چهارم عثمانی اقدام به بازسازی کعبه کرد.
در زمانه جنگ دوم جهانی بار دیگری سیلاب مدهوشی دیگری درمکه رخ داد که در نتیجه طواف کعبه را برای حجاج به تعطیلی مواجه ساخت.
جنگ و خشونت:
تنها سیلاب ها وطوفانها در مکه نبودند که مراسم حج وطواف کعبه را در طول تأریخ به تعطیل مواجه ساخته است، بلکه خشونت های انسانی در برخی از اوقات عبادت ومراسم حج وطواف مسلیمن را در کعبه اختلال نموده است.
از جمله یکی ازاین خشونت‌ها توسط حجاج بن یوسف ثقفی رخ داد. داستان این خشونت طوری بود که: پنجمین خلیفه بنی‌امیه «عبد الملک بن مروان( 26 ـ 86 قمری ) پنجمین خلیفه اموی که پس از مرگ پدرش مروان بن حکم در سال 65 قمری به خلافت رسید و21 سال خلافت کرد .
عبدالملک بن مروان وقتی که دید عبدالله بن زبیر حاضر به بیعت با او نیست، فرمان به قتل او داد. اما عبدالله بن زبیر برای نجات جان خود به خانه کعبه پناه برد. خلیفه بنی‌امیه حرمت خانه کعبه را هم مراعات نداشت وبه والی خویش در بصره هدایت فرمود ، تا به مکه رفته وابن زبیر را به قتل برساند.
طوریکه حجاج بن یوسف، والی او در بصره بود و به خون‌ریزی و سفاکی نیز شهرت داشت، وی با دریافت این فرمان، حجاج مردم بصره را برای برگزاری نماز جمعه به مسجد بزرگ شهر فراخواند و در خطبه نماز به آنان گفت: دانسته باشید که خلیفه، سفاک ترین والی خودش را برای انجام مأموریتی بزرگ برگزیده است و این برگزیده او منم. او گفت هر کس که او را در این اقدام همراهی نکند، سرش بریده خواهد شد. چند روز بعد وی به همراه با لشکری بزرگی عازم مکه شد و بی‌درنگ خانه کعبه را در محاصره خویش درآورد ، وحتی آنرا به منجنیق بست. چند روز تمام این اقدام به انجام رسید تا اینکه راه ورود به خانه کعبه باز شد و حجاج به همراه لشکریان اش وارد آن شده و در نهایت عبدالله بن زبیر را دستگیر ، ومطابق فرمان سر اور بریدند. آنها جنایت بسیاری کردند و خادمان مسجدالحرام را نیز به قتل رساندند. غارتگری‌های بسیاری صورت گرفت و تا مدت‌ها فضای ناامنی در شهرمکه حاکم بود.
گروگان‌گیری حجاج درسالهای 1358هجری :
در سال 1385 هجری گروهی به مسجدالحرام حمله کرده و حجاج را به گروگان گرفتند. این گروه از بنیادگرایان اسلامی و مخالف دولت عربستان سعودی بودند . آنها معتقد بودند که محمد عبدالله القحطانی، منجی اسلام یا همان مهدی موعود است و همه باید از او اطاعت کنند.
رهبری وزعامت این گروه را شخصی بنام «جهیمان العتیبی » بدوش داشت . محمد عبدالله القحطانی که از او به‌عنوان مهدی موعود نام برده می‌شد، شوهر خواهر جهیمان بود. جهیمان العتیبی می‌گفت که القحطانی همان مهدی است که بازگشته است تا اسلام را نجات دهد. آنها به برخی از احادیث نیز استناد می‌کردند. حتی روزی را برای این اقدام خود انتخاب کردند که با برخی از احادیثی که نزد خود داشتند، منطبق بیاید.
بالاخره در صبح 20 نوامبر 1979 زمانی که امام جماعت مسجدالحرام قصد اقامه نماز با حضور نزدیک به 50 هزار نفر را در آخرین روز حج بدوش داشت، شورشیان که نزدیک به پانصد نفر بودند، اسلحه‌های خود را بیرون آورده و دروازه‌ها را بستند و به مأموران حمله کرده و چند نفر از آنان را کشتند. نیروهای امنیتی عربستان از این اتفاق اطلاع پیدا کردند، اما برای حضور در مسجدالحرام و حمله به شورشیان، نیاز به اجازه علمای مذهبی داشتند؛ چرا که اعمال خشونت در مسجدالحرام روا نبود. علماء اجازه را صادر کردند. نیروهای امنیتی سعی در ورود به مسجدالحرام داشتند، ولی ناموفق بودند. میگویند مقامات امنیتی غرض رام ساختن این بغاوت از نیروی امنیتی خبیرکماندوهای فرانسوی که از جمله سه نفر بودند برای این مأموریت در نظر گرفتند. ولی باز هم ورود به بیت‌الله الحرام با مشکل مواجه بود، چرا که ورود غیر مسلمانان به مسجدالحرام ممنوع است. چاره را در این یافتند که نیروهای فرانسوی در مراسمی تشریفاتی به دین اسلام گرایش پیدا کنند. مقاومت و درگیری سختی وشدیدی رخ داد. نیروهای سعودی در نهایت اقدام به حفر سوراخ در حیاط مسجدالحرام کردند و به درون اتاق‌های زیرزمینی نارنجک اشک آور استفاده نمودند، که به اثر آن تعداد از حجاج جان باختند. همچنان این امر باعث شد که تروریستان تعداد زیاد از حجاج را داخل حرم به گروگان بگیرند . ولی در نهایت مقامات نیرو های امنیتی ، توانستند برخی شورشیان را با گلوله از پا در آورند. پس از دو هفته همه شورشیان خود را به مقامات امنیتی تسلیم داشتند.
برخی از تأریخ نویسان می نویسند که: در این حادثۀ تروریستی به تعداد 127 نفر از نیرو های امنیتی و250 از شورشیان بقتل رسید . والله اعلم
دزدیدن حجر الاسود در سال ۹۳۰ میلادی:
در سال 317 هجری، حکومت قرامطه به مکۀ مکرمه حمله کردند و حجر الاسود رااز محل اصلی اش کندند و با خود به سرزمین خودشان، بحرین بردند. طوریکه حجر الاسود بعد از 22 سال در سال 339 هجری دوباره به مکه برگردانده شد.
قرامطه گمان می کردند که سنگ حجر الاسود از دوران جاهلیت و نوعی بت پرستی است و به همین خاطر در یوم الترویه سال 318 هجری ابوطاهر قرمطی که حاکم بحرین و رهبر قرامطه بود به مکه حمله کرد و در آن زمان مردم در حال احرام بودند که اوحجر الاسود را از جا بیرون کند، و آنرا به منطقه هجر(قطیف کنونی) فرستاد و حدود ۳۰ هزار حاجی را هم کشت و در حال کشتن مردم و حاجیان می‌گفت من بزرگتر از خدایم، او مردم را می آفریند و من می کشم. او علاوه بر این می خواست مقام ابراهیم را نیز بدزدد که خادمان کعبه آن را پنهان کردند.
قرامطه نه تنها به بردن حجر الاسود به منطقه (قطیف کنونی ) اقدام کردند ، بلکه آنان در سال 318 هجری حجر الاسود را در خانه ای بزرگ در قطیف قرار داده بودند و گفتند حج باید در قطیف انجام شود و به اهالی قطیف دستور دادند گرد و دورادور آن خانه حج بجا بیاورند، اما اهالی قطیف نپذیرفتند و بسیاری از آنها به این خاطر کشته شدند.
شیوع طاعون در سال 1814 هجری:
در سال 1814 هجری طاعون خطرناکی در مکه معظمه شیوع یافت ،که به اثر آن در حدود هشت هزار نفر حاجی وزایر در حجاز وفات یافت.
طاعون از جمله امراض مهلک خطرناک ساری عالم گیری است که معمولاً در بین انسان وحیوان مشترک می باشد .این مریضی در طول تاریخ بار ها به وقوع پیوسته ودر طول تاریخ باعث تلفات تعدادی زیاد ی از انسانها گردیده و بحران‌های شدید اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را در جهان به بار اورده است .
از معروفترین شیو ع میتوان ازطاعون که در سالهای 749 رخ داد. وطاعون دیگری که در سال 764 شیوع یافت ، نام برد .
معاذ بن جبل می گوید از رسول صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: به شام خواهید رفت و آنجا را فتح خواهید کرد ، ولی نباید فراموش کنی که در آنجا مریضی است مثل مریضی «دمل» یا «حزة» که موجب هلاکت انسانها می کردد ، واین اشاره ای است به مرض ساری طاعون ، و «یستشهد الله به انفسهم و یزکی به اعمالهم» شهادت نصیب آنان شده و اعمالشان تزکیه و پاک می شود. (مواخذ : کتاب ما رواه الواعون في اخبار الطاعون : السيوطي ( جلال الدين ، ابو الفضل ، عبد الرحمن بن ابي بكر بن محمد المصري ) المتوفي 911 هجريه ص 146 از مسند احمد).
در روایتی دیگر که آن هم پیشگویی رسول صلی الله علیه وسلم نسبت به طاعون عمواس است، نام این منطقه اصلاً ناحیه «جابیه» بوده ، ودر این منطقه مرض ساری مشابه «غدة الجمل» شیوع یافت که بر اثر آن تعداد کثیری از مردم به شهادت رسید . (صفحه 146 کتاب ما رواه الواعون في اخبار الطاعون : السيوطي ـ روایت طبرانی )
طاعون عمواس، اولین طاعون بزرگی بود که مسلمانان با آن درگیر شدند و ضمن آن تعداد زیادی از صحابه جانشان را از دست دادند. شهر عمواس طوریکه یاد اور شدیم شهر است در فلسطین که در میان قدس و رمله موقعیت دارد ؛ شهری که اولین بار طاعون در آنجا دیده شد و از آنجا به سراسر شام بسط وشیوع یافت. البته برخی گفته اند که شهر غزه فلسطین اولین جایی بود که طاعون در آن شیوع یافت .( صفحه 175 کتاب ما رواه الواعون في اخبار الطاعون : السيوطي ).
طاعون عمواس، که در همه منابع تاریخ صدر اسلام که حوادث این دوره را نوشته اند تذکر یافته است ،در این هیچ جای شکی نیست که طاعون ،مرگ ومیر وتلفات بزرگی انسانی با خود داشت .از قضا همان سال یک قحطی هم در مدینه آمد که تلفاتی بسیاری داشت و نام عام الرماده روی آن گذاشته شد.
در طاعون عمواس کسانی چون ابوعبیده جراح، معاذ بن جبل، شرحبیل بن حسنه و بسیاری از صحابه هم به شهادت رسیدند .
همچنان در داستان مسافرت امیر المومنین حضرت عمر (رض) به شام آمده است :
که این سفر در حالی بود که شیوع طاعون به شدت اش شیوع یافته بود ، در میان تعداد از صحابه مخالف مسافرت حضرت عمر (رض) به این منطقه بود ، اگرچه تعداد از صحابه اصرار بر رفتن شان به این منطقه داشتند. در نهایت حضرت عمر (رض) ترجیح داد که به این سفر ادامه ندهد : گفته اند که عبدالرحمن بن عوف حدیثی از رسول صلی الله علیه وسلم نقل کرد که: وقتی طاعون در منطقه ای می اید ، آنها که بیرون از آنجا هستند وارد نشوند و کسانی که داخل هستند، حق فراررا ندارند و شهید تلقی می شوند. در ادامه روایت آمده است: وقتی حضرت عمر (رض) بازگشت، ابوعبیده اعتراض کرد: آیا از قدر الله می گریزی؟ حضرت عمر (رض) جواب داد : که هر نوع انتخابی میان دو انتخاب ، نوعی پذیرفتن قدر الله است. او به ابوعبیده گفت: اگر تو شترانت را برای چرا در زمین سرسبز یا یک زمین خشک ببری، هر کدام را انتخاب کنی، در واقع تسلیم قدر الله شده ای (بخاری ومسلم ـ صفحه 160 کتاب کتاب ما رواه الواعون في اخبار الطاعون : السيوطي ).
در نقل متفاوت دیگری آمده است که ابوعبیده به او گفت: همراه شما بزرگان از صحابه هستند و پشت سر ما «حریق النار» است. بهتر است امسال را بگردید. او برگشت و سال بعد آمد (صفحه 162 کتاب کتاب ما رواه الواعون في اخبار الطاعون : السيوطي)
وباء «الماشری»در سال 357 هجری:
مؤرخین می نویسند که در سال 357 هجری وباء خطرناکی در مکه بنام «الماشری » به وقوع پیوست که به اثر آن تعداد زیاد از مسلمانان وفات کردند.
شیوع مریضی درسال 357 قمری در حرمین شریف از جمله عوامل بود که مراسم حج به تعطل برود.
به اثر شیوع این مریضی ساری نه تنها تعدادی زیاد از حجاج وفات یافتند ، بلکه شتران حجاج مصر وشام نیز تلف گردیدند .وهمین عامل بود که تعداد ی زیاد از حجاج از رسیدن به مکه مکرمه باز ماندند.
ومراسم حج برای زایرین مصری وشامی تعطیل گشت . (حافظ ابن کثیر : البدایة و النهایه، جلد11، صفحه 265).
شیوی وباء هندی در سال 1831:
به اثر وبای که در سال 1246 هجری در مراسم حج شیوع یافت منجر به مرگ سه چهارم حجاج گردید، میگویند این وباء از کشور هند به عربستان سعودی سرایت کرده بود .
( قابل تذکر که وَباء، مرگامرگی یا کالِرا به انگلیسی « Cholera » عفونت است که در روده خورداز طریق آب توسط باکتری«ویبریوکلرا » ایجاد می شود، این باکتری اکثراً از طریق آب وسایر مواد خوراکی وارد بدن می شود وبه سرعت در پخش گردیده که به این ترتیب شیوع ساری بودن آن بی نهایت سریع است ).
شیوع وباء کولرا درسال 1846
درسال 1846 مریضی شدید کولرا در میان حجاج شیوع یافت واین مریضی تا سال 1850 ادامه یافت.
شیوع کولرا در سالهای « 1865 ـ 1883 »
همچنان در سالهای 1865 الی سال 1883 بار دیگر مریضی شدید کولرا شیوع یافت برخی از منابعی می افزایند که وبای کولارا در مراسم به وقوع پیوست که تعداد از حجاج در کوه عرفات ومنی تشریف داشتند که زیاتر از حجاج در همانجا وفات یافتند.
قحطی وقیمتی بی وحد واندازه:
مؤرخین می نویسند در سال 419 قمری قحطی وقیمتی به حد واندازه ی رسید که حجاج اهالی مشرق واز جمله کشور مصر توانمندی آنرا نه یافتند که غرض ادای مراسم حج خود را به مکه مکرمه برسانند .(مرآة الزمان، صفحه 299 ) و( تاریخ صنعاء،صفحه 151 )
شیوع وباء در سال 1837 :
درسال 1837 مریضی وباء در مراسم حج شیوع یافت و تا سال 1840 ادامه یافت.
شیوع وبا ء سال 1858 میلادی و فرار مردم از حجاز به مصر:
درسال 1858 میلادی شیوع مریضی خطرناک وبا ء موجب آن شد که مردم از حجاز به مصر فرار کنند و مصری ها غرض جلوگیری از شیوع وباء محل خاص قرنطین را در منطقه ای « بئر عنبر» دایر نماید، تا بدینوسیله جلو شیوع این وباء را درسایرمناطق مصر نموده باشد.
شیوع مریضی ساری در سال 1864 در مکه :
درسال 1864 میلادی چنان مریضی خطرناکی در مکه شیوع یافت که مؤرخین می نویسند که روزانه در حدود هزار نفرحاجی از این مرض وفات می یافتند .(عجائب الآثار، جلد3، صفحه 606 )
در سال 1871 باز هم مریضی خطرناکی ساری وباءدر مدینۀ منوره شیوع یافت، واین مریضی وباء چنان خطرناک وسراسری بود که کشور مصر اطبا ء متخصص خویش را غرض مساعدت به مریضان به مدینۀ منوره اعزام داشتند، ودر همین سال بود مناطق قرنطین در مکۀ مکرمه و راه مدینه ایجاد نمایند.
شدت میکروبی این مریضی در سالهای 1890، 1892، 1893، 1895، 1902م./1307، 1309، 1310، 1312، 1319ق. در موسم حج و میان حاجیان با شدت بیشتر باز هم شیوع یافت. اگرچه شیوع این مریضی در این سالها موجب تعطیل کامل مراسم حج وعمره نکردید ولی بر تعداد اشراک کنندگان حجاج وعمره تاثیری بسزای داشت.
شیوع کولرا در سال 1892 میلادی:
کولرا سال 1892 میلادی همزمان با موسوم مراسم حج ،چنان به قوت اش شیوع وانتشار یافت ،تا جایی که جنازه مردگان روی هم افتاد و فرصت برای دفن آنها نبود و در عرفات نیز عده زیادی از حجاج وفات یافتند ، و اوج مرگ و میر در منا بود.
شیوع مرض « حَصْبه » یا (تب تیفوئید) در سال 1895 :
«حَصْبه » یا هم تب روده یا (تب تیفوئید ) از جمله امراض عفونی است، که بر اثر باکتری سالمونلا تیفی به وجود می اید ، این مریضی چنان ساری است که در آب وغذا الوده گشته ومعمولاً با تب واسهال بی اشتهای وسردی شدید همرا می باشد .
این مریضی از قافله سرایت کرد که از شهر مدینه در حرکت بوند ، که به اثر آن تعداد زیاد از حجاج را در عرفات هم مبتلا ساختند.
شیوع مرض «مننژیت » یا مرض «سر سام » درسال 1987 :
«مننژیت » یا مریضی سرسام از جمله امراض ساری است که با ویروس ومکروب های باکترایی همراه بوده ، واز علایم ومشخصه عمده آن سردری ، تب ، سر گیچی ، استفراغ وناتوانی در تحمل نور همرا می باشد .
این مریضی خطرناک ساری در سال 1987 میلادی در شهر مکه با چنان شدت وقوت اش شیوع یافت که در حدود ده هزار از زایرین حاجی وفات نمودند.
شیوع آنفولانزای مرغی ( ټوغک) :
در سال 2010م./1431ق. شیوع مریضی آنفولانزای مرغی (ټوغکی) موجب موجب تقلیل پنجاه درصد از زائران مصر و نیز تقلیل در عدد سایر حجاج مسلمین جهان بعمل آمد .
مریضی کورنا «کُووید ۱۹» ومعطلی مراسم حج:
استاذ دکتور علی محیی الدین د مسلمانانو د علماؤ د نړیوالی اتحادیی عمومی منشی
په دینی فتوای کی لیکی :
سږکال1441هـ چی د 2020م سره سمون خوری د سعودی حکومت د کورونا ناروغۍ له کبله عمره تر نا معلوم وخت پورې وځنډوله تر څو وقایوی اجرآت یې کړی وی.
په کال 1316هـ د حج د ځنډیدلو هڅه هم وشوه ځکه چی په هاغه وخت کی د کولیرا ناروغی د خپریدولو د فرانسوی استخباراتو له لورې اوازې شوې وې.
د حج د اداء کولو وخت د مستعمرې او اشغال شوی مسلمانانو لپاره ډیر خطرناک و؛ ځکه په عمومی توګه حاجیان به د علماء او مفکرینو او د اسلامی پوهنتون د داعیانو سره لیدنې کولې نو ځکه د فرانسې استخباراتو اوازه واچوله تر څو د مستعمرې مسلمانان و ډار کړی او حج ته ولاړ نشی.
سید محمد رشید رضا د مصر هیواد د موقف یادونه کړې او ویلی یې دی: په مصر کی د وزیرانو ځانګړی مجلس دائر شو تر څو د حاجیانو د حج څخه د منع کولو موضوع وڅیړی چې ګوا کی حاجیان به د حجاز څخه مصر ته وباء را انتقال کړی، خو دا چې حج د دینی ارکانو څخه یو رکن و او د دینی چارو سره یې اړه درلوده نو ځکه یی د وزیرانو مجلس پریکړه نه شوه کولای ترڅو چې یې د دینی علماؤ څخه فتوا او موافقه نه وی اخستی، نو ځکه د وزیرانو د مجلس مشر د مصر د قاضی ، شیخ ازهر، د مصر مفتی، شیخ عبد الرحمن النواوی، د حقانی مفتی، شیخ عبد القادر الرافعی او د علمی مجلس پخوانی رئیس څخه وغوښتل تر څو مجلس کې ګډون وکړی ، کله چې یې مجلس کې ګډون وکړ او مجلس په خپریدو شو، د دې فتوا د لیکلو لپاره سره راټول شول تر څو یې د وزیرانو مجلس ته ولیږدی، فتوا یې په لاندینی متن تحریرکړه: « الحمد لله وحده.. لم یذكر أحد من الأئمة من شرائط وجوب أداء الحج عدم وجود المرض العام فی البلاد الحجازیة، فوجود شیء منها فیها لا یمنع وجوب أدائه على المستطیع »
( الحمد لله .. هیڅ یو امام د حج وجوب د اداء کولو لپاره د حجاز په سیمه کې د عامې ناروغۍ نه شتون شرط ذکر کړی نه دی ، نو که لږه ناروغی شتون هم ولری د توانمند لپاره د حج اداء کول نه منع کوی.
بناء که څوک د حج د اداء کولو اراده لری که څه هم مرض موجود وی توانمند کولای شی چې حج فریضی لپاره ولاړشی.
البته هغه شرعی نهی چې د وباء ځمکې ته د تللو څخه منع کوی، ورڅخه هغه حال مراد دی کله چی ورسره په مقابل کې یو قوی شی مخامخ نه وی او دلته ورسره د حج قوی فریضه مخامخ ده، او همدا موضوع زمونږ د علماء کرامو په خبرو کی شتون لری.
دا (مصری فتوا) فتوا په ۲ ذی الحجة کال ۱۳۱۶هـ کی ولیکل شوه.هذا والله أعلم،
والحمد لله رب العالمین
استاذ دکتور علی محیی الدین د مسلمانانو د علماؤ د نړیوالی اتحادیی عمومی منشی
وایی :
خو راجح نظر دا دی چې کله که وباء په یقینی توګه یا هم په غالب ګمان خپره شوی وی او د تجربه لرونکو او متخصصینو له خوا تائید شوی وی چې ټول حاجیان یا ځینې حاجیانو ته د ګڼې ګوڼې له امله ناروغی رسیږی نود عمرې او د حج د اداء کولو مراسم په لنډمهاله توګه او د اړتیا سره سم منع کول جایز دی .
د فقهاؤ په اتفاق د لارې د ویرې په مهال د حج پرېښودل جایز دی، بلکه توامندی د لارې امن او امان پورې تړلی ده، نو ځکه وبایی ناروغۍ د حج او عمرې د ځنډیدو لپاره یو مباح عذر بلل کیږی البته باید د ناروغۍ څخه خوف او ویره په غالب ګمان شتون ولری، او د دې پریکړې کول د متخصصینو ډاکترانو مسؤلیت دی، چې دځنډولو فرمان به د سعودی عرب د حکومت لخوا صادریږی.
خو که حج او عمرې ته تګ د سعودی حکومت لخوا منع نشی، نوحج ته تګ یا نه تګ پریکړه به بیا هغه هیواد ته سپارل کیږی چې وباء ورپکې خپره شوې ده تر څو حج یا عمره وځنډوی او کنه. تر څو وباء یا طاعون نورو حاجیانو ته انتقال نکړی.
خواننده گرامی !
بصورت کل باید گفت که : آسانی و نرمش در ذات وبنیاد همه ادیان ابراهیم وجود اشته ، زیرا به تعبیر قرآن عظیم الشأن ، دین الهی، در ذات خود یک امر فطری است. دین مقدس اسلام وشرعیت غرای محمدی صلی الله علیه وسلم ،بر محور آسانی و نرمش اسطوار بوده و آسان‌گیری و نرمش، با احکام و قوانین آن همراه است.
روشنی مبادی و سادگی مفاهیم دین مقدس اسلام برای هر انسان عاقل و متمدنی قابل درک است، شریعتی ساده و قابل فهم، منطقی و معقول که هر فطرت پاک و سالمی ندای آنرا اجابت میکند.
قرآن عظیم الشان در( آیه 30 سوره روم ) می فرماید « فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیها لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِكَ الدِّینُ الْقَیمُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا یعْلَمُونَ »
(پس رویت را با پیروی از حق و بیزاری از ادیان باطل به‌سوی این دین راست کن، با همان فطرتی که الله مردم را بر آن آفریده است. (چون) در خلقت الله تبدیلی نیست. این است دین محکم و استوار، و لیکن بیشتر مردم نمی‌دانند. )
بناً دین مقدس اسلام که کامل‌ترین دین الهی است نیز بر همین محور بوده و آسان‌گیری و نرمش، با احکام و قوانین آن همراه است.
اما با وجود نرمش و آسان‌گیری در برنامه‌های عملی اسلام، در اسلام حدود و مرزهایی نیز برای این آسانی مشخص شده است و به طور مطلق و در همه جا مورد پذیرش نیست، و نه تنها اسلام بلکه هیچ دین آسمانی سهل‌انگاری را در اجرای احکام الهی نمی پذیرد.
بناً باید خدمت خوانندگان محترم بعرض برسانم که فهم شرعی درمورد وباء مهلک کورنا همین است که بخاطر خوف وحفظ سلامتی خود ودیگران عدم رفتن به حج شرعی جایزبوده ، وکسانیکه باید حج فرضی را برجا اورد ،میتوانند آنرا در سالهای دیگری ،اگر حیات باقی بود ان شا الله بجا ئ اورند .درضمن حکومت عربستان سعودی حق شرعی دارد که برای سلامتی حجاج کشور خود وحجاج کشور های اسلامی وغرض جلوگیری از شیوع خطرناک کورنا مراسم حج را تعطیل فرماید.
واین تعطیل مراسم حج غرض جلوگیر ی شیوع کورنا در جمله عذر های مباحت بشمار می رود . والله اعلم
دعاء های قرآنی را نباید فراموش کرد :
خواننده محترم !
اپیدمی ویروس کرونا از جمله مریضی های است که همه انسانها را از دم تیغ می گذراند، شباهت زیادی به عذاب های الهی دارد ،که تر و خشک در آن می سوزند ، این مریضی وبلاء فقیر ، سرمایدار رئیس جمهور ورئیس دولت ،داکتر طب وپرسونل صیحی همه اشخاصی را که خواسته باشد به کام مرگ کشاند .ویروس کورنا با سنت عذاب الهی یا قضا و قدر هدف دار، که جزراهی تسلیم شدن دربرابر آن نیست. زیرا وقتی که عذاب الهی می آید، جایی برای تداوی ومعالجه باقی نمی ماند .
بنآ گفته می توانیم که ویروس کورنا مرض «جنی» است که با سرعت تمام،از کشور چین اغاز یافت وتوانست خود را به سراسر قاره دنیا برساند.
توصیه ما به تمام عزیزان اینست که از این وباء مهلک ترس وخوفی را بخود راه ندهند وبه الله تعالی با عظمت توکل کنید، زیرا تمام اتفاقات در دست الله تعالی است و تا زمانی که خواست و اراده الله نباشد، یک آفت در جامعه منتشر نمی‌شود. ویروس کرونا هم مخلوق پروردگار و در اختیار خالق است.
بناً توصیه میشود برای حفاظت از ویروس کرونا و سایر آفات وامراض ساری ومخوف به کثرت صدقه بدهید و به فقرا، محتاجان ، نیازمندان، مساجد و مدارس دینی رسیدگی کنید.
زکات اموال‌تان را پرداخت کنید، به ادای نمازهای پنج گانه ونوافل خویش ، پایبند باشید، ذکر پروردگار را به کثرت بگویید، به کثرت توبه و استغفار کنید، از مفاسد اخلاقی بپرهیزید و حقوق‌الله و حقوق‌الناس را جداً رعایت کنید.
در جنب اینکه به علاج طبی وارشادات صیحی اطبا ء وموضوع قرنطین از مرض کورنا اهتمام خاص می ورزیم وعلاج ووقایع ان بر ما مستحب است ولی فهم عالی دعا های ذیل را نباید فراموش کرد:
« قُل لَّن یصِیبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا هُوَ مَوْلَانَا ۚ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»
«بسم الله الذی لا یضر مع اسمه شیء فی الأرض ولا فی السماء وهو السمیع العلیم»
سه بار ویاهم اضافه از سه بار.
«أعوذ بكلمات الله التامات من شرّ ما خلق»
تلاوت سورۀ الإخلاص سه بار،
تلاوت المعوذتین سه بار ،
« اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الْعَافِیةَ فِی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ، اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِیةَ فِی دِینِی وَدُنْیای وَأَهْلِی وَمَالِی، اللَّهُمَّ استُرْ عَوْرَاتی، وآمِنْ رَوْعَاتی، اللَّهمَّ احْفَظْنِی مِنْ بَینِ یدَی، ومِنْ خَلْفی، وَعن یمینی، وعن شِمالی، ومِن فَوْقِی، وأعُوذُ بِعَظَمَتِكَ أنْ أُغْتَالَ مِنْ تَحتی»
« لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّی كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ»
«اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِكَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِكَ، وَتَحَوُّلِ عَافِیتِكَ، وَفُجَاءَةِ نِقْمَتِكَ، وَجَمِیعِ سَخَطِكَ»
« اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْبَرَصِ، وَالْجُنُونِ، وَالْجُذَامِ، وَمِنْ سَیئِ الأَسْقَامِ»
همچنان تلاوت قرآن عظیم الشان ،اذکارقرانی وتسبیحات را نباید فراموش کرد .پایان
علی الله توکلنا و الیه المصیر
کولن ـ کشور جرمنی اپریل 2020
اسم رساله :حج و ویروس کرونا
تـتـبع، نگارش و نوشـــتـه از:
امـیـن الــدیـن « سعـیـدي – سعید افغانـي»
و داکـتـر صلاح الدین «سعیدي – سعید افغاني »
