از شمس النهار ، بنیاد گزاری مطبوعات مدرن
1میرعبدالواحد سادات
ترقیات عالم روبه بالاست
ما از بالا به پایین می ترقیم
از شمس النهار ، بنیاد گزاری مطبوعات مدرن ، آغاز تجدد و مدرنیته در نیمه دوم قرن (۱۹ م )
تا :
رادیو شریعت ، طالبانیزیم و مردود خواندن تجدد ، در اخیر ربع اول قرن (۲۱ م )
در نیمه دوم قرن ( ۱۹ م ) علامه سید جمال الدین و در اخیر ربع اول قرن (۲۱ م) هیبت اله آخوند طراز دیوبندی
اوایل قرن (۲۰ م ) نهضت مشروطیت و سر باختن سالار آن مولانا محمد سرور واصف قندهاری در راه آزادی و با این پیام وخشورانه تاریخی :
ترک جان و ترک مال و ترک سر
در ره مشروطه اول منزل است
در اواخر ربع اول قرن ( ۲۱ م ) برقراری امارت اسلامی ( اسارت اسلامی ) قندهار
در اوایل قرن ( ۲۰ م ) سراج الاخبار و مولوی عبدالروف “ خاکی ”
در اخیر ربع اول (۲۱ م ) شیخ عبدالحکیم « بحر العلوم » اکوره ختک پاکستان
صد سال قبل :
قانون اساسی ، قانون مطبوعات ، نهضت امانی و محمود طرزی ، داوی ، محمد ولی خان دروازی ، لودین ، غبار ، نذیهی و در تداوم آن محمودی ، مولانا خسته ، سید اسماعیل بلخی ، انیس و …
در ربع اخیر قرن ۲۱ م ) و در روز مطبوعات :
فتوای قتل مخالفان در خارج توسط نطاق سابق شبکه حقانی
با این مرور ارتجالی و نه ارتجاعی ، کلام شاعر که در شروع تذکار بافت ، مصداق حال و روز گار ما است .
مقصر کی است ؟
پاسخ عام و شعار زده ما این است که :
اجنبی و از انگلیس ، تا روس ، امریکا و پاکستان و …
اما :
جواب شعوری و نقادانه این است که :
خود ما و من مقصرم !
شاید این دلیل ساده پشتوانه استدلال ما شود که :
هیچگاهی و در تمام دوره ها در دفاع از ارزش‌ها و بویژه ارزش متعالی آزادی ، حق بیان و مطبوعات آزاد پیگیر و استوار نبوده ایم .
به همین خاطر در روز جهانی جهانی مطبوعات حرف و سخن محکم در تبجیل از ین روز نداریم .
به هر حال :
باید پاسدار و مدافع مطبوعات آزاد باشیم که وجدان جامعه متمدن و رکن چهارم قدرت است .
افغانستان در شرق و اسيا در رديف محدود كشور هاى قرار دارد كه سابقه داشتن مطبوعات ان تا يك و نيم ميرسد .
سوم ماه مى روز جهانى ازادى مطبوعات است و افغانستان زیر سیطره طالبان و در بیست ماه اخیر بسرعت دراه تهدید و تحدید ازادی مطبوعات سیر مینماید و حسب گذارش منتشره امروز ( ۳۴ ) مرحله سقوط نموده است .
شمس النهاربحيث اولين اخبار درنخستین مطبعه سنگی کشور ودر باغ علم گنج به اهتمام مرحوم میرزاعبدالعلی خان ، بچاپ رسيد . این اخبارنقطه عطف تلاش امیرشیرعلیخان درتطبیق ریفورمها بخاطر دولت سازی و تغیرات اجتماعی بود و نشر ان درفهرست پیشنهادی سیدجمال الدین افغان به امیر موصوف نیز وجود داشت .
از آن زمان تا کنون سیر و تطور مطبوعات با فراز و فرود های جدی همراه بوده است ، ریفورم های امیر حبیب اله ، زمینه نشر اولين و دومین اخبار ( سراج الاخبار ) را بوجود آورد و جنبش مشروطیت اول و دوم و تلاشهایمحمودطرزی که بحیث پدر ژونالیزم شناخته میشود ؛ صفحه یی با اهمیت در گشودن دروازه های مطبوعات مدرن درکشورمیباشد .
در دهه دیموکراسی شاهی بیشترین اخبار غیر دولتی و آزاد فعال بود و تعداد آنرا تا ( ۳۴ ) قید نموده اند وزیادترین اخبار و نشرات دولتی بعد از نهضت امانی در سالهای حاکمیت ح د خ ا ( حزب وطن ) وجود داشت ، البته آزادی مطبوعات درتمام این چهارده دهه با مد و جذر های جدی و متفاوت همراه بوده است .
در دو دهه اخير در افغانستان ( ۸۶ ) تلویزیون ؛ ( ۲۲۲ ) رادیو و ( ۱۴۶ ) اخبار و مجله بنشر میرسد و جایگاه ( ١٢٢ ) را در جهانبحساب مطبوعات و آزادی آن احراز مینمود . البته در سالهاى اخير چندين مليون افغان در داخل و خارجافغانستان در فیسبوک ، تويتر و …فعال می باشند .
واضع است که تغیرات کمی چشمگیربود و اما متاسفانه « رکن » چهارم قدرت ( مطبوعات و رسانه ها ) از لحاظ کیفی درسطح نازل قرار داشت و آفت انجیوسالاری نیز درین تنزیل نقش داشته است .
طرح این سوال حایز اهمیت جدی است که :
چرا مجموع نشرات به محور منافع افغانستا ن فعاليت نميكردند ؟
موثریت این نشرات در مسایل اساسی صلح ؛ ثبات و گذار به بازسازی و رفتن بشاهراه ترقی از چه قرار بود ؟
آیا در راه وصل کردن روان بودند و یا در مسیر فصل کردن تیشه میزدند ؟
و در یک سخن ، در جدل تاریخی علم و جهل جایگاه ان در کجا بود ؟
البته بررسی این سوالات ایجاب نقد و ارزیابی دقیق و مسلکی را مینماید .
در یادهانی ازین روز روان خبر نگاران و مبارزان آزادی مطبوعات را که جام شهادت نوشیده اند، شاد میخواهیم و بر اهالی مطبوعات و زحمات صادقانه شان حرمت مینماییم .
كمال مطلوب است تا حسن ختام با ذكر خير يكى از سابقه داران اهل مطبوعات و مبارز استوار و پيگيرازادی مطبوعات ، اين ياداشت را پايان دهيم :
اين شخصيت ارجمند ملى و حقوقدان سابقه دار جناب عبدالحميد ” مبارز ” ، نويسنده اثار فراوان ميباشدکه با مشروطیت سوم افغانستان حشر ونشر داشته و درسال ( ١٩٥٧ م ) مدير مسوول روزنامه انيس و در رژيم هاى مختلف عهده دار وظايف مهم بوده است .و تا اخیر عمر و در بيشتر از نود سالگى كماكان مدافع ازادى مطبوعات بود و در حسرت ازادی به جاودانه گی پیوست ، که روانشان را شاد میخواهیم .
باذکر شعری که در پیشانی اخبار شمس النهار درج است و به امید ازادی و مطبوعات آزاد این یادواره را می بندیم :
کاری که بر تو کل تو کردم ابتدا
یارب به فضل خویش رسانش به انتها
با حرمت
