چهل سال مبارزه نستوه برای برابری حقوق زنان
جمیله ناهید بریالی
سابق استاد درانستیتوت علوم اجتماعی
شیرین نظیری نویسنده،ژورنالست،پژوهشگر وفعال حقوق زنان، يکی از فعالترین شخصیت فرهيخته و پیش گام نهضت زنان درکشور است.او سراسر زندگی خویش را وقف خدمت به مردم درد کشیده ،به ويژه زنان ستمديده افغانستان نموده است.
شیرین نظیری از همان اوان نوجوانی نظر به علاقه مندی که به میهن و هم میهنانش داشت به فعالیت های اجتماعی وفرهنگی به ویژه درراستای حقوق زنان پرداخت وسرنوشت خود رابا سرنوشت ملیون ها زن ستمدیده کشور گره زد و تا این دم به تعهد خود وفادار مانده است. او درتحت هر شرایط دربهترين وسخترين دوران زنده گي درقبال روشنگري زنان لحظه ای فرو گذاشت نكرده باموفقيت واعتمادگام هاي متين واستوار برداشته است.
شیرین نظیری درسال 1960 دراستان کندز چشم بدنیا گشود. اوهمه ای دوره های مکتب را به رتبه بالا ” اول نمره ” در زادگاهش به پایان رساند و افتخارات زیادی را ازجانب اداره مکتب وهم مدیریت معارف آن زمان “استان کندز”کسب کرد.او درسال ۱۹۸۲ ترسایی روانه ی دانشکده اقتصاد شد وبخش منجمنت و اداره راپیگیری نمود و در سال ۱۹۸۶ ترسایی دروس دانشکده را به پایان رساند وبرای تحصیلات مافوق لیسانس “ماستری”،شامل انستیتوت علوم اجتماعی، دانشکده روابط اقتصاد بین المللی گردیدودرسال ۱۹۸۹ پایان نامه خودرانوشت و ازآن موفقانه دفاع کرد.
شیرین نظیری افزون بر استعداد و ذکاوتِ که داشت درتمام دوره های تحصیلی دانش آموز ممتاز،مبتکر،صمیمی،باجدیت وباپشتکار،شایسته و راستکاردرمیان هم صنفی هایش بود وبا همه همصنفان خوداخلاق حمیده و رویه دوستانه داشت، به همه ارج می گذاشت و احترام همه را نسبت بخود کسب نموده بود.
بانو نظیری از اوانِ نوجوانی وضعیت رقت بارزند گی زنان سرزمینش را، با پوست و استخوان خود درک وحس کرد، زیرا او درپیرامون خود ناسازگاری های زیادی را مشاهده می کرد وشاهد مردان دو زن وسه زن بود. بدل دادن و ازدواج های تحت سن دختران،دخترفروشی و ازدواج های “اجباری” به اموری یومیه مردم تهیدست مبدل شده بود. این هوا واین فضا شیرین راسخت متاثرساخت وبنا برهمین دلایل او خود جوش درتازه ترین دوره زنده گی وشباب خود،یک تنه مصمم شدکه کاری ثمربخشی را که ولو هرچه کوچک هم باشد برای نابودی این سنن دیرینه ونابود کننده نیم پیکرجامعه (زنان)روی دست گیرد.
او ازصنف هشتم ،جراید دیواری مکتب خود را تحت عنوان طلوع آماده می کرد و در آن راجع به دانش آموزان ممتاز مکتب اش،بانوان آوازخوان کشورش و زنان پیشتاز جامعه اش می نوشت و در برنامه هاى فرهنگى وهنرى نقش برجسته و به سزاي می گرفت.
شیرین نظیری دربحرانی ترین دوره های کاری وخانوادگی، برای تنویر زنان افغانستان سخت سعی وتلاش نمود و با وقار و متانت بارِ دشواری ها را به دوش کشید وفراتر از امور شخصی ورسمی نفس گیر خود عمل نمود.دربرخی موارد ضروری، حتا کودک نوزاد خود را به نزد مادرش درخانه می گذاشت و خود به دیدارزنان دراستان های کشورسفر می کرد.او، بارها وبارها درسرتاسرافغانستان” به ویژه درشهرها،روستا هاو حتا به خانه های شخصی بانوان ” سفرکرد. درکنارتنور ودیگدان زنان،دستگاه قالین وگلیم نشست ودرمکاتب و ادارات،بیمارستان هاو زندان های زنان سرزد و ازنزدیک جویاي مشکلات شان شد.مشکلات وخواسته های زنان راشنید و تا حد ممکن رسیده گی نمود.البته رفتن به استان ها /ولایات کشور آنهم دروضعیت جنگی،کاری ساده و بی دردی سردرآن زمان نبود وپیوسته فعالان حقوق زن درچنین وضع جنگی با تهدید مرگ بار از سوي گروه های عقب گرا و ضد نهضت زن مواجه بودند ودرهرقدم، مرگ آن ها را تهدید می کرد. شیرین نظیری این زن شجاع و نترس هم از این تهدیدهابه دور نماند.چنانچه دو باردر استان های لغمان و هرات بامرگ مواجه شد،خوشبختانه جان سالم بدر برد. او جلسات،سیمینارها وصحبت های بیشماری را دربین اقشار مختلف زنان درمرکز واستان های/ولایات کشوردایرنموده و زنان را تشویق به شرکت درامور اجتماعی،اقتصادی وبرابری جنسیتی ،تامین حفظ الصحه ،بهبود شرایط زنده گی ،جلوگیری ازباردارشدن های پی درپی ،ازدواج های اجباری وپیش ازوقت ومهمتر ازهمه دختران را تشویق به شامل شدن درمکاتب وزنان را به کورس های سواد آموزی می نمود. “در سر لوحه ی اهدافش ریشه کن شدن بی سوادی دربین هم میهنانش بویژه درمیان زنان کشورش قرارداشت.”
درنتیجه رهنمود ها،نشرپوسترها، اوراق تبلیغاتی،اعزام گروه های تبلیغاتی سیار، تنظیم گفت و شنید های رادیویی وتلویزیونی و تلاش وپشتکار پیگیراوهزاران زن ودختردرسراسر کشوربه مکاتب مختلف وکورس های سواد آموزی رو آوردند وازنعمت سواد بهره مند گردیدند.دوشیزه گان جوان وعلاقه مند این کورس ها به درس خود ادامه داده و ازمسیراین کورس ها به مکاتب شبانه ومکتب بزرگ سالان معرفی شدند.آموزگاران کورس های سوادآموزی، اعضای سازمان دموکراتیک زنان افغانستان بودندکه افتخاری وداوطلبانه این کورس ها را تدریس می نمودند . .
بانو نظیری درشماری ازکنفرانس ها،سمپوزيم هاوسمينارهاي ملي وبين المللي شرکت نموده وخودش هم درسیمینارها وکنفرانس هاسهم فعال گرفته است.
سرانجام بانونظیری مانند ملیون هاشهروند دیگر قربانی حوادث بیشماری کشورش گردیدو ناچار وناخواسته مهاجرکشورهای بیگانه شد.اما این دوری و جدایی هیچگاهی او راازتصامیم اش دور ساخته نتوانست.
شیرین نظیری درنخستین گام های خود درغربت با یک گروهی اززنان درآلمان یکجا شد و شورای را تحت عنوان “شورای زنان مهاجرافغانستان ” تشکل دادند. بزودی شماری زیادی از زنان با احساس همدیار با شورای زنان مهاجرپیوستند واین شورا را وسعیتر و گستر ده تر نمودند.
شورای زنان مهاجرافغانستان مقیم آلمان در آن زمان،یکی ازفعال ترین شورا هایی زنان درخارج کشور بود و به مناسبت روزهای ملی وبین المللی، اعدام یک زن به وسیله بنیادگرایان زن ستیزطالب دراستدیوم کابل ،خشونت طالبان در برابر زنان و حقوق از دست رفته زنان در حاکمیت های مجاهدین وطالبان؛ کنفرانس ها،گردهمایی ها و راه پیمایی های خیابانی را برگزارو صدای زنان افغانستان را به گوش جهانیان رسانیدند و قطع نامه هایی این گردهمایی ها را به سازمان حقوق بشرملل متحد،رییس جمهوری امریکا، بوندیس تگ ،سازمان هایی زنان امریکا و اروپا و دیگر سازمان های حقوق بشری مانند امنیستی انترنشنل ارسال نمودند. برای نجات زنان ستمدیده افغانستان از زیرسلطه ای طالبان اجیر ، شیرین راحت نه نشست و هر هفته نامه ای به زبان هایی پارسی،آلمانی و انگلیسی می نوشت و عنوانی سازمان هایی حقوق بشر ارسال می داشت. پس از یک دهه تپ و تلاش با جدیت و قاطعیت دراین شورا نظر به بیماری افسرده گی آلمان را ترک کرد و درسرزمین بیگانه ی دیگر مهاجرشد.
اما ازبخت بد درشهری که تازه به زنده گی آغازکرد. تنها یک خانواده ی افغانستانی را با خود داشت. ناچارشد شیوه جدیدی کار را جستجوکند. اونخستین سایتِ زنان را بنام خودش درسال 2000 ایجاد کرد و پس از یک دهه تارنمای خویش را
” آوای زنان افغانستان”گذاشت. به ادامه ای آن تویتر و فیسبوک آوای زنان وزنان سرشناس را بازکرد و از مسیر این تارنما ها سخت تلاش کرد.تا همه روزه تازه ترین گزارش هارا در باره زنان افغانستان وجهان بامطالب جالب،گفت وشنیدها ،سروده ها،مقاله ها، شناسنامه ها، ویدیوها ،عکس های مستند، اعلامیه ها وده ها رویداد های ورزشی، ادبی وفرهنگی را، دراختیارزنان افغانستان وزنان هم زبان خود قراربدهد.
با افتخارباید گفت که درون مایه این برگه ها منبع غنی برای رادیو های زنان وبخش های ویژه زنان در روزنامه ها ، مونوگراف ها ،دیپلوم ها وپروژه های کاری برای دختران جوان گردیده بود. همچنین شیرین نظیری همه روزه ازمسیر رخُنما وتلفون ” وایبر وسکایپ” با زنان وجوانان داخل مرزتماس مستقیم داشته، به مشکلات آنها گوش فرا داده ومشوره های لازم ارایه داشته است. حتا ازین مسیر آنها را به مراجع زیربط مانند وزارت امورزنان،کمسیون حقوق بشر،اتحادیه زنان و دیگرنهاد های حقوقی زنان معرفی و افزون برآن دختران را در نوشتن مونوگراف ها ،پروژه ها و دیپلوم های ویژه درباره زنان افغانستان و جهان مساعدت نموده است. درکنار آن با برخی از رادیو های محلی و صفحات اختصاصی ویژه زنان هم همکاری داشته و دارد.
ادامه جنگ های داخلی،مهاجرت ها،ازدواج های زود هنگام و اجباری،تجاوزجنسی،خشونت های خانوادگی و از دست دادن عزیزان باعث ابتلاء بیماری افسردگی در میان زنان افغانستان شده است. شمارزیادی از بانوان مهاجر اروپا و امریکا این بیماری را با خود آورده اند. برخی دیگر را ،مهاجرت ها باعت افسردگی شده است.این بانوان چندان دوست ندارند به خود توجه کنند و به نزد دوکتور بروند و در اجتماع حضوریابند. از آنجاییکه دوری از وطن باعث افسردگی بانو نظیری هم شده بود و خودش با این درد آشنایی کامل دارد.سعی می دارد تا بانوان مبتلا به افسرده گی را کمک کند. از مسیر تلفون با ایشان تماس حاصل مینماید و راهکارهای طبیعی را برای جلوگیری ازافسردگی بیان می دارد.تا آنها آماده به مبارزه با افسرده گی شوند. این بانوی سخت کوش درسال های پناهنده گیش در آلمان وامریکا،هم از روشنگری زنان از مسیر نوشتن صد ها مقاله علمی، پژوهشی،فلسفی وتاریخی،داستان ها،شناسنامه های زنان افغانستان وجهان، گفت وشنید بازنان سرشناس افغانستان، اعلامیه ها وپیام ها ،به کارمثمرِ خود ادامه داده وهیچ گاه درمبارزه با ناملایمات وبی عدالتی خود را خسته ودرمانده احساس نکرده است. همه نوشته هایش درماهنامه هاوسایت های انترنتی درون وبیرون مرزی اقبال چاپ یافته است. شیرین آزاده و فرزانه بی وقفه تلاش می کند بیشتر پژوهش می کند، تا بیشتربیاموزد و کار خود را بهتر انجام دهد. از پژوهش،نوشتن و خواندن بسیار لذت می برد.
شیرین نظیری همزمان با پیشبرد تحصیل،دو سال مسوولیت بخش های تشکیلاتی نواحی دوم ودهم شهرکابل س.د.زا و بیش از ۶ سال مسوولیت شعبه آموزش سیاسی و توده ی شورای مرکزی سازمان دموکراتیک زنان افغانستان را به عهده داشت. در ضمن مدت 6 سال همکارمجله زنان افغانستان بود.پس ازپلینوم هژدهم کمیته مرکزی ح.د.خ.ا،فیروزه بانوی محروم از سواد وقومندان دفاع خودی به صفت رییس سازمان زنان مقررشد. شیرین, سازمان دموکراتیک زنان افغانستان را ترک کردو سپس مدت چهارسال به سمت استاد ومعاون انستیتوت کادرهای جوان کمیته مرکزی س.د.ج.ا ایفای وظیفه کرد. به ادامه آن در سال های ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ خورشیدی مدت یکسال وچند ماه به سمت کارشناس دردفتر احزاب سیاسی و سازمان های اجتماعی ریاست جمهوری “دوره دوکتورنجیب الله” کارکرد. این باربه نسبت پروبلم سیاسی از ریاست جمهوری سبک دوش وخانه نشین شد.
شیرین نظیری همیشه فارغ از کسب ثروت،رسیدن به شهرت، روزمره گی های سیاست وقدرت بود. اوهرگزدربند مقام، رهبری و یا افتخارات نبوده است.هدفش فقط توازن جنسیت،آرامی هم میهنان و آبادانی کشورش بوده. با آنهم نظر به لزوم دید مقام ها یک نشان افتخار،دو مدال صداقت، یک مدال فداکاری وشماری ازتحسین نامه ها و تقدیر نامه ها را مستحق شده بود. همچنین یک نشان ازمکاتب پوتسدام درآلمان شرق و یک نشان هم ازمکتب جوانان (کمسمول)درتاشکندبدست آورده است.
شیرین نظیری نماد استقامت و قاطعیت پیش ازآغاز تحصیلات عالی با عبدالله دلاور ازدواج کرد،با داشتن سه کودک که خرد ترین آن یک ماهه بود ،در کنارکار رسمی در خارج منزل (مادر،کارمند ودانشجو) به تحصیلات خود ادامه داد و بـا مبارزه بـا تمامی چالش ها،تحصیل اش را تکمیل کرد و رویا هایش را که خدمت به زنان رنجدیده ومردم ستمدیده ای سرزمینش بود به واقعیت مبدل کرد.
بانونظیری یک دختر بنام لیدا و دوپسر بنام های یما و سلیمان نظیری دارد. هرسه فرزندش دارای تحصیلات عالی از کشورهای آلمان،کانادا وامریکاهستند.او ازسال۲۰۰۰ ترسایی بدینسوبا همسرش درایالت فلوریدای امریکا زنده گی می کند.
از برخی آثار چاپی و غیرچاپی شیرین نظیری، می توان به گونه زیر یاد کرد :
– «اسیران در سیاهی» چاپ کابل جون 1396 خورشیدی
ــ « حقوق زن درگذر تاریخ » چاپ کابل نوروز۱۳۹۲ خورشیدی.
ــ « ستاره های سرزمین من » چاپ هالند بهار ۱۳۹۴ خورشیدی.
ــ « گنجینه های فرهنگی افغانستان» چاپ کابل دلو۱۳۸۹ خورشیدی.
ــ «عجایب هفت گانهً جهان باستان » چاپ کابل- تابستان ۱۳۸۹خورشیدی.
ــ «عجایب هفت گانهً جهان در سده های میانه » چاپ کابل ۱۳۸۹ خورشیدی.
ــ « عجایب هفت گانهً جهان نو» چاپ کابل تابستان ۱۳۸۹ خورشیدی.
ــ « زادگاهی زیبای من » (آماده چاپ ) .
ــ « جلد دوم ستاره های سرزمین من» (آماده چاپ ).
شیرین با همه دستاوردهای علمی و کاری اش، فرد متواضع ،شکیبا ،مستقل، تسلیم ناپذیر و نماد ثبات،نظم و وفاداری است. حضوری او آرامش بخش است، ذهنِ خلاق ،انعطاف پذیر و قلبِ پاک هچوشیشه دارد. در دنیای او جا برای تعصب، کینه و نفرت وجود ندارد. با دقت و سنجیده عمل می کند. ازهر ملاقاتش، نیروی مثبت و تازه می بخشد و پیرامون را سبز و زیبا می سازد.
شیرین نظیری افتخار مازنان، بهترین، ناب ترین دوره زنده گی خود را بودن در کشورش و در کنار زنان رنج دیده میهنش میداند. از پناهنده شدنش در خارج کشور سخت ناراحت است. او همیشه چشمان پر از اشک برای سرزمین و همدیارانش دارد.هر باری که به افغانستان می رود. دربرگشت مانند ابربهاری ساعت هادرمیان هوا پیما می گرید فقط برگشتن اش را درکشورش لحظه شماری می کند وآرزو دارد که پیش از مردنش، صلح و آرامش را در کشورش شاهد باشد.
