نگاهی به سیر سیاست خارجی “حکومت وحدت ملی”
محمدولی
رییس جمهور اشرف غنی در کارزار انتخاباتی، استراتیژی، وظایف و چگونه گی پیشبرد استراتیژی اش را در منشور تحول و تداوم طوری جا داد که گویی در یک کشور آرام با امکانات سرشار مادی – تخنیکی با کادرهای متخصص و متعهد، داشتن استقلال تام و آزادی عمل در پیشبرد امور داخلی و خارجی به قدرت می رسد.
رییس جمهور در عرصۀ سیاست خارجی پنج عرصۀ کاری را پیشبینی کرده بود، اما حالا آن عرصه ها مانند سایر نکات جا داده شده در منشور حلقۀ مفقود شده در سیاست کاری دولت وحدت ملی می باشد.
گفته مشهور و عام در سیاست خارجی کشورهاست که سیاست خارجی ادامۀ سیاست داخلی دولت ها بوده شکل گیری آن تابع سیاست داخلی می باشد یعنی سیاست خارجی تابع خطوط سیاست داخلی دولت ها از طریق مجاری دیپلماتیک در بیرون از مرز ها بوده هر طوری که سیاست داخلی تعمیل گردد همان ظزفیت ها و شکل بندی ها در میان دولت ها، سازمان های بین المللی و منطقوی توسط دیپلمات ها پیش برده می شود.
در شکل گیری سیاست داخلی افغانستان کدام فکتور ها و عوامل اثرگذار است؟
کشوری که از استقلالیت لازم در حاکمیت ملی و دولتی برخوردار نه باشد تعین خطوط اساسی سیاست داخلی و خارجی اش نیز عاری از اثرگذاری فقدان عناصر اساسی حاکمیت دولتی و ملی بوده نمی تواند.
وابسته گی بودجوی و امور مالی افغانستان از عوامل عدم وجود استقلال نام سیاسی کشور بوده جمیع مصارف دولتی، معاشات، مصارف خدماتی، سلاح و مهمات حربی به شمول البسه نظامی، تعین و تقرر مقامات عالی دولتی، تحقیق مسایل جزایی و تعین مجازات از طریق مجاری قضایی دور از مراقبت امریکایی ها صورت گرفته نمی تواند.
تعلق و وابسته گی مالی به حدی است که سال مالی کشور مانند ریاست های امریکا تابع سال مالی دولت فدرال شده مصارف بودجوی افغانستان جزء بودجه امریکا می باشد.
کشوری که از استقلال تام سیاسی در امور داخلی اش برخوردار نه باشد چکونه می تواند در پیشبرد سیاست خارجی اش از چنین استقلال بهره مند باشد؟
فضا و زمین افغانستان در کنترول امریکایی هاست، در اجرای عملیات نظامی هوایی و زمینی در هرگوشۀ کشور از آزادی کامل عمل برخوردار هستند، پوسته های امنیتی را، خانه ها و قریه جات مردم را، شفاخانه ها و مکاتب را بدون کدام مجوز دولتی افغانستان تحت ضربه شدید قرار می دهند، می کشند و ویران می سازند.
با چنین حالت در امور داخلی کشور آیا “حکومت وحدت ملی” طی زمان حکمروایی اش توانسته است در امور سیاست خارجی دستاوردی داشته باشد؟
عده یی از تحلیلگران جانبدار حکومت می گویند یگانه دستاورد دکتور اشرف غنی همانا موفقیت نسبی او در سیاست خارجی اش می باشد، مثال می دهند که او توانسته است امریکا را متقاعد سازد که پاکستان و ایران حامیان تروریسم اند و او است که هر دو کشور را به انزوا کشانیده است.
در مورد ایران، بعد از حادثه یازدهم سپتامبر مبارزه با تروریسم در سیاست خارجی امریکا بحیث یک اولویت جا داده شد. در استراتیژی طرح شدۀ آن کشور در مبارزه تروریسم یه نوع دولت ها مشخص گردید:
- دولت های حامی تروریسم ( افغانستان دوران طالبان)
- دولت های ضعیف که تروریستها می توانند در آن ها نفوذ کنند.
- دولت های سرکش (ایران، عراق و کوریای شمالی)
نوع سوم دولت ها از نظر امریکایی ها نوع خطرناک معرفی شده که آن ها می توانند تروریستها را با تجهیز سلاح ذروی و کیمیاوی بقدرت خطرناک تبدیل کنند. روی همین ملحوظ گستره فشارها بر ایران طی 17 سال وسعت داده می شود، تحریم ها وضع می گردد و گهگاهی خطر رویارویی کشتی های جنگی هر دو کشور در آب های خلیج فارس و بحیرۀ عرب در مطبوعات برجسته می گردد. این همه فشارهای امریکا بر ایران یرطبق میل اسراییل عملی می گردد. نقش آقای غنی در این استراتیژی امریکا که هفده سال ادامه دارد در چه است؟ و اگر هست بحیث رییس جمهور یک کشوراسلامی چرا امریگا را متقاعد ساخته است که بدفاع از دولت اسراییل جمهوری اسلامی ایران همسایه را تحت این فشارها در آورد؟
فکر می کنم مدافین آقای غنی به ناحق می خواهند خودکشته را به قربانی حساب کنند.
در مورد پاکستان، هنوز پای آقای غنی به افغانستان نرسیده بود که آرمیتاژ معین وزارت خارجه امریکا در امور جنوب آسیا به پرویز مشرف اخطار داد اگر از حمایت طالبان در افغانستان دست برندارد آن کشور را به عصر حجر خواهند برد. با این تهدید مشرف بیانیه تلویزیونی ایراد کرده از حامد کرزی ستایش کرد که او” از قبیلۀ بزرگ درانی و قوم خوشنام پوپلزایی است” و ظاهرأ عدم حمایتش را از طالبان اعلان نمود. با ایراد این بیانیه قرضه های زیادی امریکا و متحدین غربی اش به پاکستان بخشیده شد و اسلام آباد محل رفت و آمد وزرای خارجۀ کشورهای زیادی قرار گرفت تا از پاکستان در زمینه حمایت نمایند. در حالی که پرویزمشرف و دستگاه استخباراتی نظامی اش بطور مخفیانه طالبان مسلح را گروه گروه به افغانستان می فرستادند که سرحد جنگ تا حوادث جاری ادامه یافت و امریکا بخوبی از آن آگاه بود و هست.
گذشته مناسبات امریکا و پاکستان بدرازای 60 سال می رسد این فرزند نازپرور استعمار انگلیس برای میراث خوار استعمار کهن یعنی امریکا بخصوص بعد از سقوط رژیم پهلوی در ایران منزلت خاص استراتیژیک پیدا کرد، عضو پیمان های نظامی سنتو و سیتو شده بود، پایگاه و مرکز پرورش و صدور تروریسم بود و هست. چیزی که می توان آنرا بخشی از سیاست خارجی امریکا در آسیا دانست و همین اکنون این سیاست ادامه دارد. سی.آی.ای پرزه پرزه و جزء جز ماشین دولتی و استخباراتی پاکستان را مانند کف دستش می شناسد و پشت و پهلوی سیاست داخلی و خارجی پاکستان برای امریکا چون روز روشن است.
امریکای که بعد از کودتای سردارمحمد داوود پاکستان را تختۀ خیز علیه افغانستان ساخت و بعد از تحول هفت ثور 1357 مجلس سنا، دستگاه سی.آی.ای، شورای امنیت ریاست جمهوری و پنتاگون بی باکانه به پاکستان شتافتند و پول های خارج از حساب را به آن سرازیر ساختند آنقدر احمق نبودند که به یک سرزمین ناشناخته و یک دولت نامتعهد به امریکا این همه امکانات را در اختیار بگذارند و حالا اشرف غنی راجع به پاکستان و فعالیت های تروریستی و مراکز آن به ان ها لکچر دهد و باعث چرخش سیاست امریکا برای پاکستان بیان کننده مجموع پالیسی آن کشور بوده نمی تواند چنانکه مانورهای ظاهری پاکستان معنی خروج آن کشور را از حلقۀ استخبارات امریکا با سیاست امریکا در استفاده از تروریسم را نمی دهد. چه کسی پیش بینی می کند که افزار 60 ساله تروریستی از کنترول امریکا برون خواهد شد؟ اوردن حکمتیار به کابل گواه روشن این اصل است. امریکا خاستگاه تروریسم را ازدست نمی دهد و این بیانیه های با چیغ و فریاد آقای غنی هم نمی تواند امریکا را معتقد به از دست دادن دوست 60 ساله اش سازد. به جانبداران آقای غنی لازم به تذکر است که با پینه و پیوند های ناموزون در حق سیاست خارجی رییس جمهور نه خود و نه مقام ریاست جمهوری را مسخره سازند.
آقای غنی در آغاز کار ریاست جمهوری یک تکیه کلام داشت و ان اجماع ملی و اجماع منطقوی بود. حالا اجماع ملی به کجا رسید و اجماع منطقوی چه شد؟
شش جریان مخالف آقای غنی هریک:
- شورای حراست و ثبات
- جبهۀ نوین افغانستان
- جنبش رستاخیز برای تغییر
- ائتلاف برای نجات افغانستان
- حزب محور مردم افغانستان
- ائتلاف مشرقی
طی همین دوران ریاست جمهوری آقای غنی عرض وجود کرده و همه مخالف سیاست های وی می باشند. اجماع ملی که با چند گروپ برگشته از غرب در ارگ و بقایای فرصت طلب و منفعت جوی گروپ های جهادی شده نمی تواند.
در اجماع منطقوی، پاکستان، ایران، چین، روسیه و ممالک آسیای میانه در یک طرف قرار دارند. امریکا و آقای غنی بطرف دیگر. کشورهای فوق توانسته اند با هم به تفاهم برسند تا علیه تروریسم و داعش مشترکأ عمل نمایند و گروه های از طالبان را به جانبداری از خودشان درین مبارزه با خود یکجا سازند نه آقای غنی. ان ها داعش، امریکا و ارگ افغانستان را به چالش سر راه خویش می دانند.
سیاست دمدمی آقای غنی که تابع سیاست امریکا در زمینۀ انتقال جبهات جنگ داعش به شمال افغانستان است کشورهای منطقه را هراسان ساخته است.
رییس جمهور غنی نه توانسته است اطمینان این ممالک را در امر مبارزه با تروریسم بدست اورد، حالا بی اعتمادی منطقوی جای اجماع منطقوی را گرفته است. اگر آقای غنی جرأت می کرد و خود را از وابسته گی به این سیاست امریکا جدا می ساخت باید به امریکا هشدار می داد تا از سیاست سوریه سازی اش به آسیای میانه خودداری کند و افغانستان را از معبر هوایی و زمینی داعش نجات دهد. دولت افغانستان نتوانست با دادن اطمینان از جلوگیری تحرکات داعش از خاک افغانستان بسوی آسیای میانه، روسیه و چین آن ها را قانع سازد، از این سبب اجماع منطقوی داکتر صاحب غنی نیز غیر عملی و ناکام برآمد و کشورهای منطقه به این اجماع رسیدند که حکومت وحدت ملی کفایت و صلاحیت جلوگیری از رسیدن تروریسم به سرحدات ان ها را ندارد. ضمیر کابلوف نماینده خاص روسیه برای افغانستان اخطار داد که در صورت عدم رسیده گی به معضلۀ داعش در سرحدات شمال افغانستان آن ها مراکز داعش را تحت ضربه در خواهند آورد.
چرا سیاست خارجی افغانستان در سطح جهان ناکارا و فاقد ارزش است؟
دربالا ذکر شد که سیاست خارجی پیشبرد سیاست داخلی یک کشوربرای حفظ منافع ملی آن در خارج می باشد. چون شکل و مضمون سیاست داخلی افغانستان در وجود یک حکومت ساخته شده از خارج نا معین و اعلان ناشده است. از این جهت تبارز بیرونی این آشفته حالی نیز همان آشی است که در کاسه وجود دارد.
دستگاه دیپلماسی افغانستان یعنی وزارت خارجه و همه نماینده گی های سیاسی آن در خارج همین چیزی اند که سایر ارگان های دولتی اند. دو چیز بر پیشبرد سیاست خارجی کشور سایه افگنده است، یکی نبود صلاحیت و استقلال عمل در کار و دیگری ضعف و ناتوانی دولت که دستگاه دیپلماسی آن نیز پیچیدۀ همین بی کفایتی و ناتوانی می باشد.
دیپلماسی در افغانستان فن و مسلک دیپلمات ها نیست بلکه وسیله یی است برای دادن امتیاز به خانواده های صاحب امتیاز و اعضای تیم های انتخاباتی کاندیدان موفق.
دیپلماسی شیوۀ پیشبرد سیاست خارجی یک کشور در بیرون از مرزهای آن می باشد که کادرهای مسلکی و دیپلمات های حرفوی آنرا باید عملی سازند. بنابر ضعف دستگاه دیپلماسی افغانستان و غیر مسلکی بودن بخش بزرگ کارمندان ان پیشبرد سیاست خارجی از کیفیت لازم برخوردار نیست.
دیپلمات های فرستاده شده به خارج از کشور اعم از سفرا، کارمندان سفارت خانه ها، جنرال قونسلها همه برویت روابط شخصی، قومی، تنظیمی و یا بعضأ بنابر سلطۀ فساد اداری روی معاملات پولی تعین شده اند نه شایسته گی و کاردانی های دیپلماتیک.
از این جهت ان ها کفایت و لیافت تمثیل خوب سیاست خارجی کشور را ندارند و مانند سایر مفسدین دستگاه دولت مصروف امور شخصی و استفاده جویی و پول اندوزی اند، از فن دیپلماسی بهره یی ندارند و حد و صلاحیت ها و امتیازات شانرا در کشور محل وظیفه بخوبی نمی دانند. احضار حضرت عمر زاخیلوال سفیر افغانستان مقیم اسلام آباد در مرکز نظامی پاکستان خلاف همه نورم های دیپلماتیک بود. اگر سفیر کبیر افغانستان به امور دیپلماسی بلدیت میداشت قطعأ به این احضار تن نمیداد و به جانب مقابل تفهیم میکرد که طرف وزارت خارجه پاکستان صلاحیت احضار او را دارد.
خانم شینکی کروخیل حین تقررش در کانادا به حیث سفیر 15 تن دیگر را به نام اعضای فامیل با خود به آنجا برد و آنها همه در کانادا تقاضای پناهنده گی دادند. فجایع در سفارت کبرای افغانستان مقیم آسترالیا ننکین تر از این است که دیپلمات برحال با حفظ حقوق و امتیازات دیپلماتیک پناهندۀ ان کشور شده است و از حمایت وزارت خارجۀ افغانستان برخوردار می باشد.
لت وکوب خانم یک دیپلمات افغانی در ملل متحد از جانب شوهرش شهکاری سیاهی را نزد دیپلمات های مقیم امریکا ثبت کرد.
لت و کوب سفیر کبیر افغانستان در واشنگتن در دفتر کارش توسط پسر لوی سارنوال سابقه الکوزی در سال های گذشته داستان های عجیبی اند که توسط دیپلمات های افغانی بر گنجینۀ تاریخ دیپلماسی افزوده اند و هویدا است که دیپلماسی افغانستان آلوده با فساد است و نزد مراجع مربوط کشورهای مقیم از وزنه و حیثیت لازم برخوردار نیست. از همین سبب با حفظ مراجعات مکرر خانم کروخیل بوزارت خارجه کانادا کسی حاضر نیست با وی ملاقات نماید زیراآنها این سفیر را بحیث یک قاچاقبر انسان می شناسند.
دیپلمات شخص آگاه، زیرک، مودّب و دانسته یی می باشد که می تواند امور سیاست کشور مورد اقامتش را درک کرده و کشور متبوعش را با یک فرهنگ عالی به دیگران تمثیل نماید.
هزار سال قبل از امروز فردوسی طوسی صفات یک سفیر یا فرستاده را چنین بر می شمارد:
فرستاده باید فرستاده ای
درون پر ز مکر و برون مایه ای
فرستاده باید که دانا بود
به گفتن توانا و بینا بود
اتوریته و وزن دیپلمات در کشور متوقف فیها ممثل قدرت و وزن کشور متبوعش می باشد. دیپلمات باید فنون و رموز سیاست کشورش را بخوبی بداند تا در عرصۀ کارش موفق باشد.
چهار وظیفه در برابر یک دیپلمات قرار دارد:
1.دیپلمات کشور متبوعش را در مملکتی که وظیفه اجرا می کند نماینده نموده حافظ منافع کشورش در آنجا می باشد.
- وظیفه دارد تا با ارگان های پیشبرد سیاست خارجی کشور محل ماموریت یعنی وزارت خارجه و نماینده گی های دیپلمااتیک سایر ممالک تماس های دایمی داشته ایشان را از چگونه گی سیاست کشورش مطلع سازد.
3.دیپلمات باید از اوضاع سیاسی ـ اقتصادی و اجتماعی محل ماموریت بطور منظم آگاه بوده و به کشور متبوعش معلومات دقیق بفرستد.
4.حافظ حقوق و منافع کشورش در کشور محل ماموریت می باشد.
دیپلمات های که بنابر ضعف کرکتر و بدنامی های محل ماموریت نتوانند ماه ها با کارمندان وزارت های خارجه محل ماموریت ملاقات نمایند، فهم لازم از جریانات جهانی و سیر حوادث کشور خودشان نداشته باشند، آلوده به فساد و ضعف های شخصیتی باشند چگونه با سایر دیپلمات ها تماس برقرار کرده و نماینده گی سالم از کشور شان خواهند کرد؟
به شهادت همه حقایق و برخی اسناد افشا شده از سفارت خانه های افغانی، عینیت جامعه اعم از سلطۀ بیگانه تا بی کفایتی و فساد کادرها در دستکاه دولت به این نتیجه می رسیم که ابزار و وسایل پیشبرد سیاست خارجی افغانستان عمومأ غیر مسلکی، غیر متعهد به وظیفه، نا آگاه از حقایق کشور خودشان و محل ماموریت شان بوده و مصروف پول اندوزی، روزگذرانی و جستجوی راه های پناهنده گی خود و اعضای فامیل شان بوده ممثلین خوب کشورشان در بیرون از افغانستان نیستند، از این جهت سیاست خارجی افغانستان ناکام و نزد سایر ممالک فاقد ارزش است.
اینکه می گویند در کنفرانس های توکیو، لندن، بروکسل و کجا و کجا افغان ها توانستند کمک های خارجی را جلب کنند و آنرا موفقیت بزرگ قلمداد می کنند حرف فاقد ارزش است زیرا آن کمک ها قبلأ توسط کشورهای کمک کننده پیش بینی شده می باشد و امریکا کمکش را در”موافقت نامۀ درازمدت استراتیژیک میان ج.ا.ا و امریکا” معین ساخته است. تدویر آن کنفرانس ها شکلیاتی بیش نبوده و تعلقی به فعالیت جانب افغانی نمیداشته باشد.
