بسم الله الرحمن الرحیم

خوانندهء محترم !
نماز عامل آرامش روح وروان انسان است. نماز برای انسان نیرووقوت عظیمی  معنوی، براي تحمل غم‌ها و مصائب بخشیده وهمین نماز است که انسان قوهء  غلبه بر بسیاری از امراض روانی را بدست میاورد.

 نماز ضامن سعادتمندی انسان وبهترین تداوی برای بسیاری از امراض ومصیبت ها بشمار میرود .
نماز انسان را برای زندگی حاضر ومستقبل اميدوار نموده و قدرت ايستادگی و مقاومت اورا در برابر حوادث ناگوار قوت می بخشد.  
انسان در نماز با تمام اعضای بدن و حواس خود متوجه پروردگار خویش میگردد، و از همه مشغولیت ها ومشكلات دنيوي روی برمی‌گرداند و به هيچ چيز جز پروردگار و آيات قرآنی كه در نماز برزبان ميیآورد فكر نمي كند.همين روی‌گردانی كامل از مشكلات  زندگی و عدم فکر کردن به آنها، در اثنای نماز، باعث ايجاد آرامش روح و روان در انسان میگردد.
بهترین نماز و کاملترین نماز و عبادت همان نماز و عبادت است که به صورت موثق و نقل بالنقل برای ما از پيامبر اسلام محمد صلی الله علیه وسلم  اجراء و ادای آن رسیده و روایت شده باشد. 

بناً برای زیبا سازی نمازوجلوگیری ازاغلاط غیر قصدی وعمدی توجه خوانندگان عزیز را به  رعایت نکات ذیل جلب می نمایم :

زمینه سازی برای روحیه خشوع: 
اولین اقدام را که یک نماز گزار باید برای ادای نماز بعمل می اورد ، همانا زمینه سازی برای  روحیه خشوع  در نماز است.
بناً نمازگزار با حضور کامل قلبی وبه بهترین امادگیها جسمی وروحی نماز خویش را بر پا دارد ، ضرور است توجه خویش را به مقدمات نماز جلب دارد ،این امادگی را از وضو آغاز نماید ، وضوء را باید به صورت کامل ودقیق وبهترمطابق سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم ، انجام دهد و حتی علماء  میگویند که نماز گزار قبل از ادای نماز لحظاتی را هم در خلوت با پروردگار خویش سپری نماید.

جسم وروح نماز :
علماء بدین عقیده اند که: نماز ازدو بخش اساسی (جسم وروح) مرکب وتشکیل شده ،

اگر جسم انسان ضعیف باشد ، روح انسان  از قوت وصلابت  لازمی برخوردار نمیباشد جسم نماز به فهم علمای دین ، خواندن وبجا ء اوردن نماز مطابق دستورپیامبر صلی الله علیه است که میفرماید: «صلوا کما رایتمونی اصلی» ( نماز بخوانید مثل مرا که دیدی نماز میخوانم.)ما پیامبر صلی الله علیه  را نه دیدیم  ، ولی ما باید  نماز خویش را طوری انجام  دهیم  طوریکه احکام آن در احادیث نبوی در دسترس ما قرار گرفته است.
بنآ اگر خواستار قوت جسم وروح نمازباشیم، باید برای ان زمینه سازی لازمی را بعمل اوریم .
خشوع:
خشوع ، روح نماز است اگر رکوع و سجود و قرائت و تسبیح را جسم نماز بدانیم،

حضور قلب و توجه درونى به حقیقت نماز و کسى که با کسی که راز و نیاز مى کنیم روح نماز است .

خشوع در واقع چیزى جز حضور قلب توأم با تواضع و ادب و احترام چیزی دیگری  نیست و به این ترتیب روشن مى شود که مؤمنان تنها به نماز به عنوان یک کالبد بى روح نمى نگرند بلکه تمامى توجه آنها به باطن و حقیقت نماز است.
انسان، دارایی جوارح و جوانحی است ، اعضای ظاهری بدن را جوارح و اعضای باطنی را جوانح می گویند، اگر اعضای ظاهری طبق ضوابط شرع، درست و مؤدب بود، می گویند خاضع است و خضوع دارد؛ اما خاشع، یک مرتبه بالاتر از این است؛ یعنی قلب هم متوجه او باشد، همین‌طوری که ظاهر، متوجه حق است، باطن و قوه خیال هم آنجا باشد.
بسیاری از نمازگزان  هستند که : اشتیاق فراوان به حضور قلب و خشوع و خضوع در نمازها دارند اما هر چه مى کوشند توفیق آن را نمى یابند.
نماز گزار هر زمانیکه به نماز می ایستد ، با تمام توان فکری  طوری تصویر را در خود منسجم سازد ، که مقابل پروردگار با عظمت خویش ایستاده است ، ومیخواهد با خالق خویش  راز ونیاز را بجا ارد .
نباید فراموش کرد که پروردگار  با عظمت به ظاهر جسمی ما نمی بیند ، بلکه به قلوب ما نظر می اندازد .
درحدیث روایت شده أبي هريرة -رضي الله عنه آمده آست :که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است : « إن الله لا ينظر إلى أجسامكم، ولا إلى صوركم، ولكن ينظر إلى قلوبكم »  (أخرجه مسلم، كتاب البر والصلة والآداب، باب تحريم ظلم المسلم، وخذله، واحتقاره ودمه، وعرضه، وماله (4/1986)، رقم: (2564).

همچنان علماء معنای دیگری را هم برای خشوع بعمل اورده اند ومیگویند که :گاهی انسان، خاشع در عبادت است و گاهی خاشع در معبود؛ گاهی در عبادت، تمام توجه ما به بندگی حق است و می خواهیم بنده او باشم گاهی هم خشوع ما در معبود است یعنی حضرت حق را با چشم دل می بینم و در مقابل او خضوع و خشوع دارم. این، خیلی مهم و بهتر از خشوع در عبادت است.
البته خشوع درعبادت هم بسیار عالی است اما درجه بالاتر آن، خشوع در معبود است که انسان همیشه متوجه حق باشد و او را پهلوی خودش ببیند.
مقدار فایده بردن از نماز :
در حدیثی روایت شده از عمار بن یاسر آمده است که :پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: 
« إن الرجل لینصرف وما کتب له إلا عشر صلاته ، تسعها ، ثمنها ، سبعها ، سدسها ، خمسها ، ربعها ، ثلثها ، نصفها» (صحیح – روایت ابو داود و نسائی)
«یک شخص از نمازش منصرف میشود در حالیکه برایش فقط یک دهم، یک نهم، یک هشتم، یک هفتم، یک ششم، یک پنجم، یک چهارم، یک سوم، و یا نصف (اجر و پاداش) برایش نوشته میشود».
فهم کلی از فحوای این حدیث متبرکه همین میباشد که : هر چه خشوع و حضور قلب در نماز بیشتر بعمل اید اجر و پاداش آن بیشتر و کاملتر خواهد بود و بالعکس.

فقهای مذاهب در مباحث فقهی خویش می فرمایند که :اگر کسی در نماز خود خشوع را مراعت نه فرماید وبه اصطلاح نماز خویش را بدون حضور قلب بجاء اورده باشد، نمازش باطل است یا خیر ! و آیا باید به اعاده نمازش بپردازد ویا خیر ! در این مورد فقها دو رای معروفی ومشهوری ارائه داشته اند:

رأی اول: 

گروپ اول از علماء بدین باوراند که : خشوع در نماز واجب میباشد ، وشخصیکه که در نمازش حضور قلب نداشته باشد حتی نمازش هم صحیح نیست و هیچ اجر و ثوابی را از آن حاصل نه میمناید ، وباید نماز خویش را از سر تکرار کند .

رأی دوم:
اکثر اهل علم بدین باور اند که :اگر شخص در نماز حضور قلب نداشت ونماز خویش را بدون حضور قلب بجاء اورد ، این شخص به اصطلاح بریءالذمه شده ، یعنی فرضش را انجام داده ، وضرورتی به تکرار نمازش نیست، اما او اجر و ثوابی را از نمازش نبرده است، در حقیقت به همان اندازه اجر و ثواب برده که در نمازش توجه و حضور قلب داشته است نه بیشتر.
شیخ الاسلام ابن تیمیه در این مورد بابت می فرماید:
«…ابن عباس رضی الله عنه گفته: برای تو چیزی جز به اندازه ای که در نمازت توجه داشته ای نیست. »
اما آیا (غفلت) نماز را باطل می کند و موجب تکرار نماز است؟ این امر بستگی دارد: اگر غفلت در نماز کمتر از حضور قلب باشد و بلکه حضور قلب غالب باشد، در اینحالت تکرار نماز واجب نیست، هرچند که ثواب آن ناقص خواهد بود، زیرا نصوص شرعی به تواتر رسیده است که سهو در نماز، نماز را باطل نمی کند و بلکه بوسیله ی دو سجده ی سهو جبران می شود. 
اما اگر غفلت بر حضور قلب غلبه کند، در اینحالت علما دو قول مختلف دارند: 
اول:
نماز در باطن صحیح نیست هرچند که در ظاهر صحیح است؛ زیرا مقصود از نماز حاصل نشده است و شبیه نمازی است که با ریا خوانده شود که نماز ریاکار هم به اتفاق علما در باطن موجب برائت ذمه نیست، و این قول ابو عبدالله ابن حامد (از علمای حنابله) و ابو حامد غزالی (از شافعیه) و غیر آنها نیز است. 
قول دوم :
نمازگزار بریء الذمه می شود و تکرار نماز بر او واجب نمی شود، هرچند که اجر و ثوابی به او تعلق نمی گیرد، و این بمانند روزه ی کسی است که از دروغ و اعمال ناشایست پرهیز نمی کند بجز گرسنگی و تشنگی کشیدن. و این رأی مأثور از امام احمد و دیگر ائمه است و به حدیث ابوهریره از پیامبر صلی الله علیه وسلم که در صحیحین آمده استدلال کردند که ایشان فرمودند: «إذا أذن المؤذن بالصلاة أدبر الشیطان وله ضراط، حتی لا یسمع التأذین، فإذا قضی التأذین أقبل، فإذا ثوب بالصلاة أدبر، فإذا قضی التثویب أقبل، ‏حتی یخطر بین المرء ونفسه، یقول: أذکر کذا .. أذکر کذا، ما لم یکن یذکر، حتی یظل لا یدری کم صلی، ‏فإذا وجد أحدکم ذلک فلیسجد سجدتین». بخاری و مسلم با الفاظ نزدیک به هم.

یعنی: «هرگاه برای نماز، اذان داده ‏میشود، شیطان فرار می‏کند و از عقب خود، هوا خارج می‏کند تا صدای اذان را نشنود. و هرگاه اذان تمام شد، برمی‏گردد، و اگر اقامه گفته شد باز فرار می‏کند،و دوباره پس از اتمام آن، بر می‏گردد تا ‏نمازگزاران را دچار وسوسه کند و می‏گوید: فلان مسئله و فلان مسئله و… را به خاطر بیاور. و ‏همه ی آنچه را که فراموش کرده است به یادش می آورد و او را چنان سرگرم می کند که نداند ‏چند رکعت، خوانده است، پس هرگاه یکی از شما دچار چنین حالتی شد، در آخر دو سجده ی سهو ببرد».‏

پیامبرصلی الله علیه وسلم در این حدیث خبر داده که شیطان چیزهایی را به یاد نمازگزار می آورد بگونه ایکه نمی داند چند رکعت نماز خوانده و او را دو سجده ی به جهت سهوی که مرتکب شده امر کرده ولی وی را به تکرار نماز امر نمی کند و فرقی بین (غفلت و سهو) کم یا زیاد وجود ندارد. و این رأی میانه تر است؛ زیرا نصوص و آثار شرعی دلالت دارند بر اینکه تنها اجر و ثواب مشروط به حضور قلب هستند و دلالت بر تکرار نماز نمی کنند نه در باطن و نه در ظاهر والله اعلم. (مجموع فتاوی ابن تیمیه.)

حصول نماز حقیقی بجز ازحضور قلبی حاصل نمیشود:

از آیات قرانی واحادیث نبوی چنان  استفاده می شود که نماز کامل و حقیقی نمازی است که با حضور قلب و خلوص نیت و همراه با یقین باشد ادا گردد .

نماز کامل باید با طهارت کامل ،وضوءی کامل ، وازهمه مهمتر با حضورقلب و خلوص یقین و خالی بودن فکر و ذهن و قلب از توجه و مصروفیت های دنیوی بر پا گردد. 
همانطوریکه خطاب  به پیامبر صلی الله علیه وسلم است : « فإذا فرغت فانصب وإلى ربك فرغب» (هنگامی که فارغ شدی، به نماز بایست و به سوی پروردگارت بشتاب).
اما این بدان معنا نیست که اگر احیانا نماز با این خصوصیت نبود آن  نماز باطل است ، بلکه می توان مراتب متعددی برای نماز و نمازگزار تصور کرد. مسلماٌ هر چه درجه و مرتبة کمال معنوی بالاتر باشد، نماز بهتر و از درجه ای بالا برخوردار خواهد بود. 
قرآن عظیم الشان از برخی انسان ها چنین یاد می کند « رجال لا تلهیهم تجارة و لا بیع عن ذکر الله» ( سوره نور آیه   37 ) .
( اشخاصیکه  تجارت و خرید و فروش آنان را از ذکر الله  باز نمی دارد ) . اینان در عین حالیکه در  بین مردم هستند و به کار و تلاش  زندگی روزمره مشغولند، ولی همه ای این مصروفیت ها  آنان را از نماز و یاد پروردگار  باز نمی دارد.
برای تحصیل حضور قلب در نماز، مراعت کردن نکات ذیل مفید وموثر است :
1- نماز گزار  باید بداند که در نماز با پروردگار خویش ملاقی است وبا الله خود  سخن می گوید و حمد و ثنای او را بجا ء می اورد ،اگرچه  به  معنای الفاظ توجه هم  نمی کند.
2- نماگزار بر علاوه حضور قلب ، باید ، به معانی کلمات و اذکار که به زبان میاورد ، باید توجه جدی داشته باشد و بداند که چه می گوید.

3- بر نماز گزار است تا ،  اسرار عبادت و حقیقت اذکار و تسبیح و تحمید موجود در نمازرا بفهمد . واین اسرار وحقایق باید به  باطن  نماز گزار نفوذ کند
خواندن سورهء فاتحه:
سورهء فاتحه که بمثابه ام قرآن است باید مطابق دستور پیامبر صلی  الله علیه وسلم در نمازباید به ترتیل  خوانده شود ودر اخیر هر آیت این سوره باید کمی توقف  شود .ولی با تآسف باید گفت دیده شده که بسیاری از نمازگزان ما  سوره فاتحه را با عجله وبدون مراعات کردن ترتیل آن قرائت مینمایند. 

بسم الله الرحمن الرحیم که در اول تمام آیات قرآنی خوانده میشود آیهء اول سورهء فاتحه میباشد. یعنی سورهء فاتحه به بسم الله الرحمن الرحیم.، آغاز و به ولا الضالین. آمین، ختم میشود.و نماز بدون خواندن فاتحه تکمیل نیست. 

وضعیت دست ها در رکوع وسجده: 
دست ها در وقت رکوع وسجده باید باز باشد ، این بدین معنی است که دست ها را نباید با جسم خوش وصل نمایم، وبه اصطلاح دست ها را نباید به جسم بچسپانم ، وهکذا در وقت سجده کوشش بعمل اریم تا شکم را با ران های خویش  نچسپانیم .
پیامبر اسلام هنگام رکوع، آرنج دستهایش را از پهلوهایش دور نگاه میداشت وحتی الوسع کوشش میگرد که آرنج هایش به پهلویش نچسبند  « ثم رکع فوضع یدیه علی رکبتیه کانه قابض علیهما ووتر یدیه فنحاهما عن جنبیه » ( آنحضرت رکوع کرد پس نهاد دستهای خود را بر زانو ها گویا زانو ها راقبض کرده بود  وهردو دست را از هردو پهلوی خود دور گذاشت  ) ( ترمذی جلد اول صفحه ۳۵  ، ابو داود جلد اول صفحه ۱۱۴  باب افتتاح الصلوه ، مشکوه صفحه ۷۶  ).
همچنان عادت مبارک پیامبر صلی الله علیه وسلم این بود که دست های خویش در رکوع وسجده از بدن خویش دورنگاه میداشت ، به اندازه که حتی سفیدی زیر بغل پیامبر صلی الله علیه وسلم معلوم  میشود. 
رسول الله صلی الله علیه و سلم  در ســـجـــده ، آرنج دستها را بر زمین نمی نهاد (روایت بخاری) بلکه آنها را بلند و دور از پهلوها نگه میداشت. طوری که سفیدش زیر بغل هایش از پشت به چشم میخورد (متفق علیه) و ممکن بود که چوچه گوسفندی یابزغاله بتواند از زیر بغل ایشان، عبور کند (روایت مسلم) و در آن (دور داشتن دستها) طوری مبالغه مینمود که بعضی از اصحاب، میگفتند: از بس که در ســـجـــده ، بازوهایش را از پهلوهایش دور نگه میداشت دلمان به حالش میسوخت (روایت ابوداود).

و دیگران را نیز به رعایت آن، دستور میداد. چنانکه فرموده است: «إذا سجدت؛ فضع کفّیک و ارفع مرفقیک» (روایت مسلم).(هنگام سجده ، کف دستهایت را بر زمین بگذار و آرنجها را بلند نگهدار).

همچنین فرموده است: درســجده ، اعتدال و آرامش خود را حفظ کنید و دستها را بسان سگ، پهن نکنید (متفق علیه). « اعتدلوا فی السجودولا یبسط احدکم ذراعیه انبساط الکب»( بخاری جلد اول ، صفحه ۱۱۳ ، مسلم جلد اول صفحه ۱۹۳ ) (در سجـــده  خود را راست کنید وهیچ یکی از شما دوبازوی خود را مانند سگ گسترده ننماید ) 

و نیز فرموده است: دستها را بسان حیوانات درنده پهن نکنید، اگر چنین کردی، در واقع همه اعضای جسمت با تو ســـجـــده  کرده اند (روایت ابن خزیمه).
چشم نباید دروقت نمازبه آسمان دوخته شود :
نماز گزار نباید در وقت قیام چشم های خویش را به سوی آسمان  به اندازد ، این عمل  درایجاد خشوع وخضوع نماز گزارخلل ایجاد مینماید ، بنآ غرض رعایت
خشوع وخضوع در نماز ، نباید چشم ها در وقت نماز به آسمان به اندازیم ، بلکه مطابق سنت عملی پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز گزار باید در وقت قیام چشم خویش را به سجده گاه متوجه سازد .

 پیامبر صلی الله علیه وسلم با تمام صراحت آنعده از نمازگزان را ازنگاه کردن به آسمان دروقت نماز منع فرموده ، طوریکه درحدیثی ازانس بن مالک ( رضی الـله عـنه ) روایت است که میگفت پیامبر صلی الله علیه  وسلم  فرمودند:( چرا بعضی از مردم در وقت نماز خواندن بطرف آسمان نگاه میکنند﴾   لهجۀ شان درین موردتا جائی شدید شد که فرمودند :« یا ازین کار، خودداری نمایند ، ویا آنکه بینائی شان ربوده خواهد شد» (رواءالبخاری ۷۵۰ ). 
بنآ نماز گزار حد اعظمی کوشش بعمل ارد که در وقت  نماز در قدم نخست ،با چشم باز در حالیکه نماز گزارمتوجه سجده گاه باشد به ادای نمازوخشوع وخضوع کامل بپردازد.
چشم بستن  در نماز :
وضعیت چشم در نماز یکی از موضعات مهمی  در نماز میباشد ،که تفصیل آن  در سنت پیامبر صلی  الله علیه وسلم با تمام وضاحت وصرحت آن بیان گردیده است  ولی به تاسف باید گفت که بسیاری از نمازگزاران عادت  دارند خلاف سنت ، چشم های خویش بعنوان که گویا مفید برای حضور قلب وخشوع است می بندند .
سجده با پیشانی ،سجده کامله نیست : 
با تاسف باید گفت که زیاتر از نمازگزان از مفهوم واقعی مقام ومنزلت سجده در نماز کمتر اطلاع دارند ، بناً دیده شده است که در وقت ادای آن  توجه لازم به امر سجده بعمل نمی اورند. بناً در وقت سجده تنها به پیشانی خویش سجده می نمایند . در حالیکه پیامبر صلی الله علیه وسلم در حدیثی فرموده است که برای من امر شده است تا به هفت عضو خویش در نماز سجده نمایم .( پیشانی ،بینی ، پنچه های هردو دست، زانو ها وانگشتان هر دو پای ) پس بر ما است اگر خواستار نماز خواندان به روش رسول الله صلی الله علیه وسلم هستیم ، واگر خواستار بنای  سجده کامل می باشیم  ، باید  در وقت سجده این دستور پیامبر صلی الله علیه وسلم را بطور جدی مرعات نمایم ، تا خدا ناخواسته خلل در نماز ما واقع نکردد .
رعایت تمکین در رکوع وسجده :

حکم شرعی همین است که: رکوع وسجده  باید باتمکین وارامش صورت گیرد ، رکوع وسجده رکن از ارکان نماز است ، اگر با تمکین وآرامش ادا نشود ، خللی در ارکان نماز واقع میگردد .
پیامبر صلی الله علیه وسلم یکی از نماز گزاران را که با عجله وشتاب رکوع وسجده کوتاه انجام میداد آنرا ازاین عمل منع نمود وفرمود که اگر این شخص در این حالت بمیرد ، این شخص در دین پیامبر نه بلکه در دین دیگری وفات  یافته است .

ابو هریره رضی الله عنه میفرماید : دوست صمیمی من پیامبر صلی الله علیه وسلم مرا از نماز خواندان مانند مرغ که نوک بزند یعنی نماز را با عجله بخصوص  رکوع وسجده را با شتاب آنجام دهد ومانند شغال در وقت نماز چشم خود را اینطرف وآنطرف بدوزد وبگرداند  ومانند شادی بنشیند منع فرموده است .

پیامبر صلی الله علیه وسلم در حدیثی میفرماید :بدترین  دزد آن دزدی است که از نماز خویش دزدی کند ، صحابه پرسیدند ای رسول  الله صلی الله علیه وسلم ، نماز گزار چگونه از نماز خویش دزدی میکند ؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود : دزدی نماز اینست که رکوع وسجده خویش را بطور دقیق وکامل انجام ندهد . 
پروردگار با عظمت ما در جمله  همه عبادت ، عبادت نماز را بسیار دوست دارد ، ودر میان نماز ، حالت که بنده اش به سجده میرود آنرا دوست دارد  وآنرا بهترین وقت قرابت بنده بخود بحساب میاورد . بنآ بر نماز گزار است تا در مقام رکوع وسجده آرامش وتمکین خاصی را بعمل  ارد .
عبور ومرور از پیشروی نماز گزار :
با تاسف باید گفت که در زیاتر  اوقات توسط برخی از مسلمانان موضوع احترام به نمازگزار واز اینکه در پیشروی نمازگزار نباید کسی تیر شود رعایت نمیگردد، بخصوص این اشتباه زیاتر از اوقات در مساجد بوقوع می پیوندد. 
پیامبر صلی الله علیه وسلم هشدار وانذار داده است ، هرآنکسیکه از پیشروی نمازگزار تیر میشود که عقبت کار را بفهمد چهل  سال انتظار خواهد کشید واز گذاشتن پیشروی نماز گزار اباء خواهد ورزید . 

از ابوجهیم روایت گردیده آمده است که:«لو یعلم المار بین یدی المصلی ماذا علیه، لکان أن یقف أربعین خیرا له من أن یمر بین یدیه » «آن کسی که از جلوی نمازگزار عبور می‌کند اگر می‌دانست که مرتکب چه گناهی شده، چهل (سال، ماه، یا روز)…؟ توقف را بر عبور از جلوی نمازگزار ترجیح می‌داد».
(متفق علیه : صحیح امام بخاری ( فتح الباری ) (510/584/1)، صحیح امام مسلم  (507/363/1)، سنن ابوداود (687/393/2)، سنن الترمذی (235/210/1)، سنن نسایی  (66/2)، سنن ابن ماجه  (945/304/1). بناً نمازگزاران باید توجه ودقت بعمل ارند که: هر گاه درپیش روی نماز گزار سُتْرَه  وجود داشته باشد، عبور کردن از میان وی و سُتْرَه ‌ برایش جایز نیست.
وبرنمازگزار است تا مطابق حکم رسول الله مانع آن شود :طوریکه میفرماید:
«هر گاه یکی از شما بسوی چیزی (سُتْرَه ‌ای) نماز خواند و کسی خواست از جلویش بگذرد، باید با زدن به سینه ‌اش او را منع نماید، و تا مى تواند او را برگرداند. و در روایتی آمده: «دوبار او را منع نماید». پس اگر آن شخص خودداری نکرد در اینصورت با وی بجنگد زیرا که او شیطان است».
رعایت نظم صفوف در نماز جماعت:
سنت  اینست که هر نمازگزار پا و شانه ی خود را به نفر کناری خود بچسباند. متاسفانه این مشکل در جوامع ما خیلی شائع است و اگر نمازگزاری به خاطر اقتدا به سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم پایش را به نفر کناری خود بچسباند، انگار به او شوک وارد کرده و آن شخص پای خود را کنار می زند. حال آن که پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرماید: «مَنْ وصَلَ صَفًّا وَصَلَهُ اللَّه، وَمَنْ قَطَعَ صَفًّا قَطَعهُ اللَّه». (رواه ابوداود باسناد صحیح) یعنی: « هر کس صفی را پیوسته و وصل نماید خداوند او را پیوسته می دارد (یعنی رحمتش را بر او نازل می کند) و هر کس صفی را قطع کند، خداوند او را قطع می کند (یعنی از رحمتش او را دور می کند).
ترتیب دادن صف جدید:
در بسیاری حالتی دیده شده است که برخی از نمازگزاران قبل از کامل شدن صف، صف دیگری راایجاد وتشکیل میدهند ، که این کار شان صحیح نیست ، بلکه صحیح اینست که صف ها به ترتیب تکمیل وبعد از تکمیل به تشکیل صف جدید اقدام شود.
رعایت سُتره در نماز :
ستره در نماز از اهمیت ومقام خاصی  برخوردار است ، واین اصل را باید به طوری جدی در نماز مراعت نمایم . ولی به تاسف باید گفت که در بسیاری از حالتی دیده شده است که نمازگزاران  نه تنها بطرف ستره نماز نمی خوانند بلکه از اهمیت رعایت آن اطلاع ومعلوماتی کافی ندارند . (ستره مانع و شیئی است که نمازگزار باید در جلوی خود قرار دهد تا کسی از جلوی نمازش تیر  نشود. و حداقل اندازه ی آن، یک ذراع (45 سانتی متر) است. 
رعایت حجاب وستر عورت در نماز :
نماز خواندن با لباس خواب و لباس های نازک و  چسب ناک و همچنین لباسی که بر آن 

تصویر وجود دارد. صحیح  نمی باشد ، کوشش بعمل اید تا موضوع لباس وبخصوص موضوع حجاب ، با بهترین  وجه آن رعایت گردد ، بخصوص نماز گزار زن به این امر اهتمام بخصوصی بخرچ دهد . بنا درنماز همه سعی وتلاش خویش را باید به خرچ دهیم تا با لباس و ظاهری آراسته در پیشگاه معبود برحق خود قرارداشته باشیم . 
تحیه المسجد:
بسیاری از مسلمانان فهم عالی تحیه المسجد   را  رعایت نموده ، وزمانیکه به مسجد داخل میشوند  قبل از اینکه  دو رکعت  نماز تحیه المسجد را بجاء ارند ، در مسجد می نشینند . ولی سنت است که شخص مسلمان  قبل از نشستن در مسجد دو رکعت نماز تحیت المسجد را بخواند و حق مسجد را به جا آورد. 
استقبال از آذان :
موضوع استقبال  از کلمات آذان در احادیث پیامبر صلی الله علیه وسلم به تفصیل  بیان گردیده است .

مستحب است کسی که آذان واقامه رامی‌شنود آنچه را که مؤذن می‌گوید تکرار کند ،
طوریکه  از ابوسعیدروایت است که پیامبرصلی فرمود: « إذا سمعتم النداء فقولوا مثل ما یقول المؤذن» 
متفق علیه : صحیح امام بخاری (فتح الباری) (611/90/2)، صحیح امام مسلم (383/288/1)، سنن ابوداود (عون المعبود) (518/224/2)، سنن الترمذی (208/134/1)،   سنن ابن ماجه (238/720/1)، سنن نسایی  (23/2).«هرگاه آذان راشنیدید مثل آنچه که مؤذن می‌گوید، بگویید».

از عمر بن خطاب (رض )  روایت است که پیامبرصلی الله علیه وسلم  فرمود: «هرگاه یکی از شما با الله أکبر الله أکبر مؤذن بگوید الله أکبر الله أکبر و با أشهد أن لا إله إلا الله مؤذن بگوید: أشهد أن لا إله إلا الله، و با أشهد أن محمداً رسول الله مؤذن بگوید: أشهد أن لا إله إلا الله، و با أشهد أن محمداً رسول الله مؤذن بگوید: أشهد أن محمداً رسول الله، و با حی علی الصلاة مؤذن بگوید: لاحول و لا قوة إلا بالله، و با حی علی الفلاح مؤذن بگوید: لاحول و لا قوه إلا بالله، و با الله أکبر مؤذن بگوید الله أکبر، و با لا إله إلا الله او از ته قلب بگوید: لا اله الا الله وارد بهشت می‌شود». (تخریج در صفحه (88).

پس کسی که آنچه را مؤذن می‌گوید تکرار کند یا هنگام گفتن حیَّ علی الصلاة و حی علی الفلاح بگوید: لا حول و لا قوة إلا بالله، یا حی علی الصلاة و حی علی الفلاح و لاحول و لا قوة الا بالله را با هم بگوید طبق سنت عمل کرده است.

هرگاه مؤذن از گفتن آذان یا اقامه فارغ شد (مستحب است که) شنونده بعد از تکرار گفته‌‌های او،آنچه که در دو حدیث زیر می‌آید بگوید: 

از عبدالله بن عمر روایت است: از پیامبرصلی الله علیه وسلم  شنیدم که می‌فرمود:  « إذا سمعتم المؤذن فقولوا مثل ما یقول، ثم صلوا علی، فإنه من صلی علی صلاة صلی الله بها علیه عشرا، ثم سلوا الله لی الوسیلة، فإنها منزلة فی الجنة لا تنبغی إلا لعبد من عباد الله، و أرجو أن أکون أنا هو، فمن سأل الله لی الوسیلة حلت له الشفاعة» صحیح : ( مختصر صحیح امام مسلم 198)، صحیح امام مسلم  (384/288/1)، سنن ابوداود (عون المعبود)  (519/225/2)، سنن الترمذی (369/247/5)، سنن نسائی  (25/2). «هرگاه (ندای) مؤذن را شنیدید، آنچه را می‌گوید تکرار کنید سپس بر من صلوات بفرستید چون هر کس بر من یک صلوات بفرستد، خداوند در برابر آن ده صلوات بر او می ‌فرستد سپس از خدا برایم طلب وسیله کنید که وسیله مقامی است در جنت  که تنها به یکی از بندگان خدا داده می‌شود و امیدوارم که آن بنده من باشم، پس کسی که از خداوند برای من طلب وسیله کند، شفاعت شامل حالش می‌گردد».

از جابر روایت است که پیامبرصلی الله علیه وسلم  فرمود: « من قال حین یسمع النداء: اللهم رب هذه الدعوة التامة والصلاة القائمة آت محمدا الوسیله و الفضیلة و ابعثه مقاما محمودا الذی وعدته حلت له شفاعتی یوم القیامة» صحیح : (الإرواء 243)، صحیح امام بخاری (فتح الباری)  (614/94/2)، سنن ابوداود  (عون المعبود) (525/231/2)، سنن الترمذی (211/136/1)، سنن نسایی  (27/2)، سنن ابن ماجه  (722239/1). 

«هر کس پس از شنیدن آذان بگوید : «اللهم رب هذه الدعوة التامة و الصلاة القائمة، آت محمداً الوسیلة و الفضیلة و ابعثه مقاماً محموداً الذی وعدته » یعنی: خداوندا! ای پروردگار این دعوت کامل و نماز برپا شده، وسیله و فضیلت را به محمد عطا فرما و در روز قیامت او را به مقام محمود و ستوده‌ای که به او وعده داده‌‌ای مبعوث فرما ، شفاعت من در روز قیامت شامل حال او می‌گردد».

یادداشت:
برادران وخو هران محترم   نباید فراموش کرد که: مستحب است بین آذان و اقامه بسیار دعا بعمل ارید، زیرا  در این هنگام دعا اجابت می‌شود: 

طوریکه درحدیثی از انس ( رض )  روایت است که پیامبرصلی الله علیه وسلم فرمود:  « الدعاء لایرد بین الآذان و الإقامة » صحیح : ( صحیح سنن ابوداود  489)، سنن الترمذی  (212/137/1)، سنن ابوداود (عون المعبود)  (517/224/2). «دعا در بین آذان و اقامه رد نمی‌شود».

گرفتن جای خاص در مسجد: 
بسیاری از نمازگزاران عادت دارند وحتی آن را برای خود ثواب هم میدانند که محل خاصی را در مسجد برای نماز داشته باشند ، و جز در آن مکان در جای دیگری نماز نخواند در حالیکه  این خلاف سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم میباشد .

نیت وتلفظ آن بزبان:
موضوع  تلفظ  نیت بزبان از مباحث قابل بحث  در فصل وباب نماز میباشد ، حکم ورای اکثریت مطلق  علماء وفقها  همین است که تلفظ کردن نیت با زبان در نماز بدعت است.
نماز خواندن به دهن بسته: 
نباید نماز به دهن بسته وعدم تحرک شفتین بخصوص در حین قرائت وسایر اذکارخوانده شود ، بلکه در حین قرائت قرآن واذکار شفتین باید تحرک داشته باشد ،  و صحیح این است که شخص نمازگزار در نماز تکبیرات، اذکار و قرآئت را طوری بخواند که حتی خودش هم بشنود .ولی در نماز جماعت وبخصوص در نمازهای جهری که امام قرآئت می کند، مقتدی باید سکوت را اختیار نماید .
نخواندن سورهء  فاتحه در نماز سری پشت امام :
موضوع نخواندن فاتحه در نمازهای سری پشت سر امام از موضعات قابل بحث دربین  فقها ومفسرین میباشد ، ولی ارجح و صحیح این است که در نمازهای سری و جهری ماموم (مقتدی) خودش فاتحه را بخواند، زیرا سکوت در نماز مفهومی ندارد و از جانب دیگر نماز بدون فاتحه صحیح نیست. همچنین دررکعت آخر نماز مغرب ودو رکعت پایانی نماز عشاء که امام با صدای بلند قرآئت نمی کند، مقتدی باید سوره ی فاتحه را بخواند. 

توجه باید کرد که :
بلند کردن صدا هنگام قرآئت قرآن و اذکار، طوری که باعث آزار و اذیت بقیه نماز گزاران شود.نیز خلاف سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم میباشد. 

همچنان  نخواندن دعای استفتاح (دعای بعد از تکبیر تحریمه). همچنین نخواندن (اعوذ بالله من الشیطان الرجیم) قبل از قرآئت فاتحه خلاف سنت میباشد .
همچنان بعضی از نمازگزاران زمانی که امام می گوید: «ایاک نعبد و ایاک نستعین»، می گویند: «استعنا بک یا رب» و این بدعت های است که دربین برخی از مسلمانان رایج شده است .
قرار دادن دستها زیر یا روی ناف :
موضوع قرار دادن دستها زیر ناف یا روی ناف یکی از مسایل اختلافی بین فقهای اسلام میباشد . ولی قول ارجح وصحیح اینست که دست ها  دروقت نماز باید  بر سینه قرار ویا بالای ناف قرار داده شوند.
آمین در ختم  سوره فاتحه:
موضوع «آمین» گفتن در ختم  سوره  فاتحه از موضعات قابل بحث بین فقهای اسلامی است ولی برخی از نمازگزاران قبل از اینکه امام بعد از قرائت فاتحه شروع به آمین گفتن کند، آمین می گویند، و صحیح اینست که امام و مقتدی پس از اتمام سوره فاتحه در نماز های جهری با هم آمین بگویند.
در حدیثی که از ابوهریره روایت گردیده آمده است که : پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : « إذا أمن الإمام فأمنوا، فإن من وافق تأمینه تأمین الملائکة غفرله ما تقدم من ذنبه»  (وقتی امام آمین گفت شما هم آمین بگویید چون کسی که آمین گفتنش همزمان با آمین گفتن ملائکه باشد گناهان (صغیره) پیشینش بخشوده می‌شود). ( متفق علیه )

اما قرائت آمین بجهرتوسط زن :

در مورد اینکه برای زن جایز است در نماز جهری قرائت بجهر  یعنی صدای بلند  ویا 

اینکه آیا برای زن جایز است در وقت سوره فاتحه آمین بجهر بگوید ؟
در جواب باید گفت که : اگر زن در حضور محارمش نماز بخواند، و نامحرمی نباشد، برایش  جایز است که با صدای بلند آمین گوید، اما در نزد نامحرم اینکار برایش جایز نیست، زیرا ممکن است موجب فتنه در قلب شود.

شیخ صالح فوزان  عالم شهیر جهان اسلام درجواب سوالی که آیا زن میتواند در نماز های جهری با جهر قرائت نماید : فرمودند : «برای زن مستحب است قرائت نماز فرض یا نافله (آنهایی که جهریه هستند) را بصورت جهری تلاوت کند، بشرطیکه مردی بیگانه صدایش را نشوند که موجب فتنه در او شود، پس هرگاه در مکانی باشد که مرد بیگانه ای صدایش را نشنود، و در نماز شب باشد، می تواند با صدای بلند قرائت کند، مگر آنکه جهری خواندن موجب تشویش دیگران شود که در آنصورت بصورت سریه بخواند، اما در نماز روز قرائت را خفیه بخواند، زیرا نماز روز سریه است. جهر خواندن نماز روز مستحب نیست، چونکه مخالف با سنت است».

رفع الیدین :
رفیع الیدین یعنی بلند کردن دستها ، در نماز.مطابق احادیث نبوی رفع يديـن در نماز  يا همان بالا بردن دستها در چهار مکان در داخل نماز به ثبوت رسیده وعمل مستحب است و جزو سنت نبوي صلي الله عليه وسلم بشمار میرود :
درحدیثی  که از ابن عمر رضی الله عنه روایت شده آمده است که : « کان رسول الله صلی الله علیه وسلم إذا قام للصلاة رفع یدیه حتی تکونا حذو منکبیه ثم کبر، فإذا أراد أن یرکع فعل مثل ذلک، وإذا رفع من الرکوع فعل مثل ذلک، ولا یفعله حین یرفع رأسه من السجود. »  (روایت مسلم)
یعنی: (هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و سلم برای نماز برمیخواست دو دستانش را تا نزدیکی دو کتـفش بالا میبرد سپس تکبـیـر میگـفت، و هنگام رکوع نیز همین کار را میکرد، و هنگام بلند شدن از رکوع نیـز همینطور، و هنگامی که سرش را از سجود بلند میکرد ایـن کار را نمیکرد).

اجـر و ثواب رفـع الیدیـن:
در مورد اجر وثواب رفع الیدن در حدیثی که از :عقبة بن عامر روایات گردیده است آمده که پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرمایـــد:« یکتب فی کل إشارة یشیر الرجل ( بیده ) فی صلاته عشر حسنات ؛ کل إصبع حسنة » ( یعنی : عقبه بن عامر رضی الله عنه می فرمایند : رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: برای هر رفع الیدینی که فرد در نمازش انجام می دهد ده نیکی نوشته می شود یعنی برای هر انگشت یک نیکی نوشته می شود. )
این حدیث از جمله احادیث صحیحه بوده وشیخ آلبانی رحمه الله  آنرا درسلسله احادیث صحیحه شماره (3286) تحقیق و بررسی نموده و سپس فرموده که سند این حدیث صحیح است .
شیخ البانی  رحمه الله در تفسیر این حدیث نگاشته است :
« بعضی از بزرگواران در فهم این حدیث دچار اشتباه شده اند و فکر نمودند که مراد از اشاره در این حدیث اشاره و حرکت دادن انگشت سبابه در تشهد نماز است و برای هر حرکتش ده نیکی نوشته می شود ، این یک وهم محض است زیرا در این حدیث آمده (بیده) یعنی بادست و نیامده (باصبعه) یعنی با انگشت، بهمین خاطر است که امام بیهقی این حدیث را در باب رفع الیدین فی الصلاة این روایت را آورده است .
همچنان نکته دیگری که دلالت بر این داردکه مراد از این حدیث (رفع الیدین) در نماز است و نه اشاره با سبابه در تشهد این است که رسول الله صلی الله علیه و وسلم در آخر حدیث فرمودند برای هر انگشت یک نیکی ،اگر مراد اشاره در تشهد می بود باید می گفتند برای هر بار اشاره یک نیکی نوشته می شود.
ناگفته نماند که حدیث رفع الیدین در نماز متواتر است و از خلفاء راشیدین و عشره مبشره و سایر صحابه بثبوت رسیده است.
یادداشت :مساله رفع الیدن در نماز موضوع قابل  بحث ویکی از موضعات اختلافی در بین فقها میباشد . ولی برخی از نمازگزاران هنگام رفع یدین، دست های خود را به درستی و به اندازه ی کافی بلند نمی کنند. صحیح اینست که دستها تا گوش ها یا شانه ها بطور کامل بلند شوند.
وضع جسم وکمر در حال قیام :
دیده شده است که برخی از نمازگزاران در حال قیام وبعد از بالا شدن از رکوع ، کمر

خویش را بطور درست صاف ومستقیم نمی سازند .ولی ارجح  وصحیح اینست که کمردر حال قیام وبعد از ایستادن از رکوع ، راست و صاف گردد، حتی در حدیث آمده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم طوری کمر خویش را صاف می نمودند که اگر آب بر کمر ایشان ریخته می شد، تکان نمی خورد.
حرکت های بی حد وحسر :
موضوع حرکت های که خلاف روحیه نماز باشد ، خلاف خضوع وخشوع در نماز است احتیاط باید کرد که دربرخی از موارد انجام حرکت های  بی حد وحسر نماز راهم باطل میگرداند .
کثرت حرکت در نماز مانند دست در بینی کردن، خاراندن سر و صورت و سائر بدن یا مرتب کردن لباس ها نماز را مکروه می سازد .به کثرت دیده شده است که برخی از نمازگزاران زمانی که می خواهند به سجده بروند، پیراهن  ، چپن ، کلاه یا لنکوته ،ودر مجموع لباس های خود را جمع می کنند. صحیح اینست که لباس ها به حالت خود گذاشته شود. 
عدم  طمأنینه و آرامش در نماز:
عدم طمأنینه و آرامش در نماز به طوری که مثلاً شخص هنوز به طور کامل از رکوع برنخاسته به سجده می رود یا هنوز از سجده اول به طور کامل بلند نشده، به سجده ی دوم انتقال می یابد . صحیح اینست که در هر رکن نماز، آرامش و وقار کاملاً رعایت شود. به طوری که تمام مفاصل در جایگاه خود قرار گیرند و سپس به رکن بعدی انتقال  یابد.
متابعت از امام :
متابعت از امام ازموضعاتی مهمی در نماز جماعت است که مقدیان در نماز جماعت آنرا باید بطور جدی مرعات نماید .

علماء وفقها بدین نظر اند که در نماز جماعت مقتدی : بعد از امام تکبیر بگویید ، وبعد از  امام به رکوع و سجده برود ، وبعد از امام سرخویش را از رکوع و سجده بردارد .
بنآ مامؤمین نباید از امام خود سبقت گیرند و حتی نباید هماهنگ و همزمان با او انتقال یابند ، دراین مورد حدیثی ازحضرت ابوهریره رضی الله عنه بهترین رهنمود ما میباشد :
« أما یخشی أحدکم إذا رفع رأسه قبل الإمام أن یجعل الله رأسه رأس حمار، أو یجعل الله صورته صورة حمار» «آیا وقتی یکی از شما سرش را قبل از امام بلند می‌کند (از او پیشی می‌گیرد) نمی‌ترسد از اینکه خداوند سرش را مانند سر خر یا صورتش را مانند صورت خر بگرداند».(متفق علیه و این لفظ بخاری است. )

خواننده محترم !
متابعت  و  پیروی  ازامـام  واجب است  و  پیشی ‌گرفتن  از  وی  در نماز جماعت حـرام میباشد ، در این مورد حضرت ابوهریره رضی الله عنه در حدیثی فرموده است :

« إنما جعل الامام لیؤتم به، فلا تختلفوا علیه، فإذا كبر فكبروا، وإذا ركع فاركعوا، وإذا قال سمع الله لمن حمده فقولوا: اللهم ربنا لك الحمد، وإذا سجد فاسجدوا، وإذا صلى قاعدا فصلوا قعودا أجمعون».یعنی: ‌امام  را  بدین علت امام  قرارداده‌اند، تا از وی پیروی شود وبه  وی  اقتدا گردد،  پس از وی  تخلف  نکنید،هر وقت تکـبیر گفت‌، تکبیـر گوئید،  هر وقت  به  رکوع  رفت‌،  به  رکوع  بروید،  و چـون ‌گفت‌:  سمع الله  شما  بگوئید:  اللهم. ..  و هر وقت  به  سجده  رفت  شما  نیز به  سجده  بروید  و  چون نشسته  نماز خواند،  شما  نیز  همگی  نشسته  نماز  بخوانید‌..  به  روایت  شیخین‌.  و  در  روایت
  احمد  و  ابوداود  متن  حدیث  چنین  است‌: «  إنما الامام لیؤتم به فإذا كبر فكبروا، ولا تكبروا حتى یكبر، وإذا ركع فاركعوا، ولا تركعوا حتى یركع، وإذا سجد فاسجدوا، ولا تسجدوا حتى یسجد.».ودر حدیثیی از حضرت انس  روایت  است  که  پیامبر صلی الله علیه و سلم  فرمود: «أیها الناس، إنی إمامكم فلا تسبقونی بالركوع ولا بالسجود ولا بالقیام ولا بالقعود ولا بالانصراف».یعنی:ای مردم  بی‌گمان  من  امام  جماعت  و پیشوای شما  هستم‌،  بنابراین  در  رکوع  و  سجود  و  ایستادن و  برخاستن  و  نشستن  و  سلامدادن  از  من  پیشی  مگیرید‌.  به  روایت  احمد  و  مسلم‌.

از  براء  بن  عازب  روایت  است ‌که‌: ‌ما با  پیامبر صلی الله علیه و سلم نماز  می ‌خوانـدیـم‌،  چون  می‌گفت‌: »سمع الله لمن حمده» هیچ ‌کس از ما خم نمی‌شد (‌که  به

سجده  برود)  تا  اینکه  پیامبر صلی الله علیه و سلم  پیشانیش را  برزمین می نهاد (‌آنوقت  ما  به  سجده  می‌رفتیم‌)‌.  به  روایت جماعت  محدثین‌.

همه ای علماء  در این مورد متفق القول اند که اگر : مامؤم درتکبیره ‌الاحرام وسلام
دادن از  امام  پیشی  گیرد  نمازش  باطل  است‌. 

و  در  غیر  انها  اختلاف  است  امام  احمد  گفته  است‌:  کسی  که  ازامام  پیشی گیرد،نمازش  باطل  است‌.  مساوات و همزمان بودن  با  امام  نیز مکروه  است.

خواننده محترم !
همچنین تأخیر کردن بیش از اندازه در تبعیت از امام. صحیح اینست که وقتی امام در رکنی قرار گرفت، بعد ما به آن رکن برویم.

مراعات طهات در نماز :
دیده شده است که بسیاری از نماز گزاران با بوی بد به مسجد غرض ادای نماز می ایند ، بخصوص این حالات در رزو جمعه  ونماز جمعه  نیز مشاهده شده است ، در حالیکه رسول الله صلی الله علیه وسلم از این کار ما مسلمانان را  نهی فرموده است و کسی که مثلاً از سیر، پیاز ، سیگار یا هر چیز بد بوئی استفاده نمود، حق آمدن به مسجد را ندارد؛ زیرا این کار باعث آزار فرشتگان و نمازگزاران می شود، مگر آنکه بوی بد را از بین ببرد.
رفتن به ادای نماز جماعت: 

نماز گزاران حد اعظمی کوشش بعمل ارند که وقت به نماز در مسجد تشریف ببرند ، تا با آرامش در نماز جماعت  حصه بگیرند . ولی با تاسف دیده شده است که : در زیاتر از اوقات دیده شده که برخی از نمازگزاران  که وارد مسجد می شوند و مردم را در رکوع می بینند، عجله به خرج می دهند و شتابان حرکت می کنند تا به رکوع برسند. صحیح اینست که شخص با آرامش و وقار به سمت نماز بیاید.
متوجه ساختن امام در حال تأخیر:

نماز گزار بادرنظر داشت اینکه به تاخیر به  نماز جماعت می ایند ، ولی با آنهم زمانیکه به مسجد تشریف می اورند و امام را در رکوع می بینند، می گویند: «ان الله مع الصابرین»، تا امام رکوع را طولانی تر کند و به رکوع برسد، این عمل نماز گزار درست نبوده وهمچمو اعمال در سنت وارد نشده است.
همچنان زمانیکه که نمازگزار به مسجد می آید و امام در رکوع قرار دارد، شخص تکبیرة  الاحرام را هنگامی می گوید که کمرش خم شده است و درحال رکوع رفتن است و صحیح اینست که وقتی کاملاً ایستاد، تکبیرة الاحرام را به زبان بیاورد.
هکذا برخی از نمازگزاران زمانیکه امام را در حالت سجده یا هر حالتی جز قیام و رکوع می بینند، صبر کرده و نماز را شروع نمی کنند. صحیح اینست که امام را در هر حالتی یافتیم، به او بپیوندیم و نماز را از همان جا آغاز کنیم.

عجله بخاطر ادای نماز بعد از آذان:

برخی از نمازگزاران بعد از آن بخصوص پس از آذان مغرب و بلافاصله ازآن به

خواندان نماز آغاز مینمایند ، این روش در شرع  واین عجله درست نبوده و صحیح اینست که بین اذان و اقامه حداقل به مقدار خواندن دو رکعت نماز فاصله انداخته شود .

دعا بعد از رکوع:

برخی از نمازگزاران  همین که از رکوع بلند می شوند و رفع الیدین انجام می دهند، دستهای خود را به حالت دعا کردن، بلند می کنند. صحیح اینست که در رفع الیدین بعد از رکوع دست ها تا مقابل شانه ها یا گوش ها بلند شوند و کف دستها به سمت قبله باشد.
نماز سنت صبح:
برخی از نمازگزاران دروقت  نماز صبح  زمانیکه  وارد مسجد میشوند ومی بینند که امام مصروف نماز جماعت صبح است ، از اشتراک به نماز جماعت  بخاطراینکه نماز سنت صبح را بجاء نیاورده است  ، اباء می ورزند ،و به جماعت نمی پیوندند، و در گوشه ای از مسجد شروع به خواندن دو رکعت سنت نمازصبح  مینمایند .در حالیکه در حدیثی صحیح  پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است : « إِذا أُقِیمتِ الصلاَة، فَلاَ صَلاَةَ إِلا المکتوبَةَ ». (رواه مسلم). یعنی: هنگامی که نماز (فرض) آغاز شد، پس نمازی جز نماز فرض صحیح نیست.ومیتواند بعد از ختم نماز فرض با امام  نماز سنت خویش را بجاء ارد .

پناه جستن از چهار چیز  در تشهد اخیر:
به تآسف باید گفت که بسیاری از نماز گزاران دیده شده که خواندان این دعا راپس از درود در تشهد آخر، کم اهمیت جلوه داده وآنرا نمی خواند .
در حالیکه پیامبرصلی الله علیه وسلم  به خواندان این دعا هدایت  فرموده است : 
«إذا تَشَهَّد أَحدُکُمْ فَلیسْتَعِذ بِاللَّه مِنْ أرْبَع، یقول: اللَّهُمَّ إنِّی أعُوذُ بِکَ مِنْ عذَابِ جهَنَّم، وَمِنْ عَذَابِ القَبرِ، وَمِنْ فِتْنةِ المحْیَا والمَمات، وَمِنْ شَرِّ فِتْنَةِ المَسِیح الدَّجَّالِ». (   رواه مسلم  )  یعنی: «هرگاه یکی از شما در تشهد بنشیند، باید از چهار چیز به  الله  پناه جسته و بگوید: اللهم انی اعوذ بک من عذاب جهنم… خدایا! من از عذاب دوزخ و عذاب قبر و از فتنه زندگی و مرگ و از شر فتنه دجال مسیح به تو پناه می جویم».
سلام دادن:
برخی از نمازگزاران  در طریقه صحیح سلام دادن دچار اشتباه  میباشند ، ودر حین سلام دادن سر خویش را  بالا و پایین می آورند . درحالیکه ارجح وصحیح اینست که :

سردرهمان حالتی که درتشهد قراردارد، هنگام سلام دادن به راست و چپ چرخانده شود.
مصافحه بعد از نماز :
در تعدادی از کشور های اسلامی و بخصوص در برخی از مناطق  افغانستان طوری معمول است که نماگزاران  بعد ازختم سلام  با همجور کسیکه در صف با او نماز جماعت بجا اورده مصافحه نموده ومیگویند «  تقبل الله» وبه اصطلاح  این مصافحه را از امور اسلامی قرار میدهند .

این مصافحه واحولپرسی در دین مقدس اسلام دارایی هیچگونه اصل واساس نبوده  ، بلكه ظاهراً این عمل مكروه است.  چون دلیلی برکردن آن در سنت  پیامبر صلی الله علیه وسلم  دیده نشده  است . وبالعکس   برای نمازگزار مستحب است، زمانیکه نمازاش  به اتمام رسد ، با ارمش وبا  تفکر وتعمق ،به خواندن اذكار شرعی مباردت ورزد، بخصوص انعده از  اذكاری پیامبر صلی الله علیه وسلم  که در سنت عملی واحادیث

تذکر یافته وبخصوص  اذاکار که رسول الله صَلَّى اللَّهِ عَلَیهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ انرا  بعد از نماز فریضه می‌خواند.

امام بخاری در الادب و ابن منبه در جامع خویش از حضرت انس مرفوعآ نقل كرده اند كه اهل یمن از جمله اولین کسانی بودند  كه طریقه وعادت  این  مصافحه را  بعد از نماز  اختراع  نموده اند .74/9  ) .

دعای دستجمعی :
دعای دستجمعی بعد از نماز از موضعات  قابل بحث در بین علماء میباشد. برخی از علماء بلند کردن دست ها بطور دستجمعی بعد از نماز فرض ومالیدن ومسح کردن روی را بر خلاف سنت دانسته وبدعت در دین میداند. 

ذکرتسبیح واذکار به بند های انگشتان دست چپ :
از احادیثی متعدادی از جمله در حدیثی ابوداود  بوضاحت آمده است که : عادت مبارک پیامبر صلی الله علیه وسلم بود که بعد از ختم نماز تسبیحات را به بند های دست راست خویش می شمارید . 
از سنت عملی پیامبر صلی الله علیه وسلم بر می اید که پیامبر صلی الله علیه وسلم تسبیحات را تنها به بند های دست راست شماریده  است ، بنآ شماریدن تسبیحات واذکار به دست چپ در احادیث نیامده است .
در حدیثی که از : حضرت بی  بی عایشه  روایت است آمده است که :پیامبر صلی الله علیه وسلم از دست چپ در استنجا استفاده بعمل اورده است ، وهیچ وخت از بند های دست چپ  خویش برای تسبیحات  استفاده نه نموده .
ودر حدیثی که حضرت یا سیراه رضی الله عنها روایت  نموده آمده است که : پیامبر صلی الله علیه وسلم بر زنها امر فرموده است که تسبیحات نماز را به بند های دست بشمارند ، چرا که در روز قیامت آن انگشتان به صحبت می اغازند وازانان پرسیده خواهد شد .
مطابق احادیثی نبوی وسنت عملی بهتر است تسبیحات  به بند های انگشتان راست شماریده شود واین عمل نزدیکتر به ثواب وپیروی از سنت عملی پیامبر صلی الله علیه وسلم میباشد. والله اعلم بالصواب     پایان

فهرست مندرج :

نماز را چگونه زیبا  سازیم؟

تـتـبع، نګارش و نوشـــتـه  از:
امیـن الــدین «  سعـیـدی – سعید افغانی »
وداکـتر صلاح الدین «سعید ی – سعید افغانی  »

ادرس ارتباطی : saidafghani@hotmail.com

Share on Facebook

Tweet

Follow us