مراسم ايجاب وقبول درنکاح
تتبع ونگـارش :
الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«
مدیـــر مطـالعات سـتراتیژیک افغان و ومسول مر کز کلتوری دحق لاره – جرمنی
خوانندۀ محترم! بنام خداوند متعال قبل از اینکه در مورد مراسم ایجاب و قبول به حیث رکن اساسی عقد نکاح شرعی مطابق به شریعت غرای محمد صلی الله علیه وسلم، نکاتی معین را خدمت شما تحریر بدارم لازم میدانم در مورد حکم ازدواج دراسلام مختصراً بنویسم که : احکام ازدواج ( نکاح ) مطابق به شریعت اسلام از نظر فقها به پنج کته گوری تقسیم میشود: ( ازدواج واجب، مستحب، حرام، مکروه و مباح).
ازدواج واجب: ازدواج زمانی بالای انسان واجب میگردد که یقین حاصل نماید، که اگر ازدواج ننماید مرتکب زنا می شود و از طرف دیگر توانایی تأمین هزینه ازدواج و مهریه و نفقه همسر را داشته باشد و از طریق گرفتن روزه نتواند خود را از گناه مصؤن بنماید. زیرا حفظ و عفت نفس واجب است و هر کاری که بدون آن واجبی انجام نمی شود، خود آن کار نیز واجب می گردد.
ازدواج مستحب: در شرایط طبیعی و عادی که انسان مسلمان نگران این نیست اگر ازدواج نکند مرتکب زنا می شود و اگر ازدواج نه نماید حقی از زنی ضایع نگردد. در این صورت ازدواج بر او واجب نیست، بلکه ازدواج مستحب است. ازدواج حرام: ازدواج زمانی بالای انسان حرام میگردد که مطمئن باشد که در صورت ازدواج نمی تواند حقوق همسرش را مراعات نماید و توانائی تأمین مخارج زندگیش را ندارد. در این صورت ازدواج بالای او حرام است. زیرا ضرر و زیان رسانیدن به دیگران حرام است و هر کاری هم که منجر به زیان دیگران بشود نیز حرام خواهد بود. دردین مقدس اسلام قاعده ای که نباید انسان به انسان دیگری ضرر رساند بوضاحت تام بیان گردیده است:« لا ضرر ولا ضرار في الإسلام »
ازدواج مکروه: زمانیکه انسان احتمال این را بدهد که توانائی ادای حقوق مادی و معنوی همسرش را ندارد ـ اما یقین نداشته ازدواج در این حالت برایش مکروه است. ازدواج مباح: هر زمانیکه موانع و منافع آن یکسان باشد، اقدام به ازدواج مباح است یعنی انجام دادن و ندادن آن از نظر شرعی با هم فرق نمی کند.
تعریف نكاح:
نکاح عبارت است از: بر قرار كردن رابطه هميشگى بين يك عاقل و بالغ مرد مسلمان با يك زن مسلمان يا اهل كتاب براى بهره گرفتن از مسايل جنسى به غرض توالد و تناسل بر نحوۀ مشروع و بصورت دائمى وبطور رضا.
ارکان وشروط نکاح: اول: ایجاب وقبول: توجه باید کرد که مراسم ایجاب و قبول ازجمله رکن اساسی عقد نکاح بشمار میرود که: بین زوجین به لفظ صریح نکاح ویا زواج صورت بگیرد. تمام فقهای اسلام به رکن بودن ایجاب و قبول توافق نظر دارند به این معنا که ازدواج بدون ایجاب وقبول نکاح باطل وبصورت مطلق جواز ندارد.
دوم: زوج وزوجه: حضور زوج وزوجه ویا وکیل شرعی شان درعقد نکاح نزد جمهور از فقها رکن دیگری از عقد نکاح به شمار میرود وبدون آن عقد نکاح صورت گرفته نمی تواند. اما امام صاحب ابوحنیفه (رح) آن را رکن مستقل نمیداند، بلکه از متلزمات و مقتضیات ایجاب وقبول می داند.
سوم: صداق (مهر): از نظر امام مالک مهر از جمله رکن نکاح میباشد. دلیل اش آیهء (وآتوا النساء صدقاتهن نحله) ترجمه: مهر زنان را به خوش دلی بدهید. اما جمهورعلماء امام صاحب ابو حنیفه (رح)، امام شافعی (رح)، وامام حنبل (رح) مهر را از جمله شروط عقد نکاح میدانند ونه از ارکان آن.
چهارم : ولی: بعضی از فقها ولی را برای صغیر وصغیره رکن میدانند وبعضی دیگر شرط میدانند. اما ولی برای زن بیوه به اتفاق آراء نه شرط است ونه رکن.
شــــرايط ازدواج:
شرايط ازدواج عبارت است:
از ايجاب و قبول صيغه ازدواج وحضور دوشاهد، اگر زن ومردى پس از خواستگارى وتوافق طرفين، رضايت وتوافق خود را با حضور دو نفر شاهد عادل ومعتبر اعلام كردند و صيغه ولفظ ايجاب و قبول را با حضور اين دو شاهد جارى نمايند ، عقد ازدواج در بين آنان تأمين ميگردد و اين دو به صورت زن و شوهر هم در مى ايند خواه اين ازدواج به حضور عا لم دينى يا حاكم وقاضى انجام گيرد، يا هيچ يكى از آنان نباشد، اگر ازدواج در د فتر قضا با حضور دو نفر شاهد انجام گيرد وبه ثبت برسد، از لحاظ دينى و شرعی بلا اشكال است.
مراسم ايجاب وقبول در نکاح: در افغانستان عزیز ما معمولآ مراسم عقد نکاح معمولاً توسط ملا قریه، شخصی روحانی، و حتی در این اواخر در شهر ها توسط محاکم انعقاد می یابد.
در بعضی مواردی دیده شده که این مراسم بطور دقیق صورت نگرفته ومراسم اضافی افغانی بنام اینکه گویا جـزء مراسم الفاظ نکاح است، نیز بدان اضافه وملحق گردیده است. از جمله خطبه والفاظ اضافی وغیر ضروری در مراسم ایجاب وقبول.
حکم شرعی در مراسم عقد شرعی عبارت است از: برای مراسم یک عقد شرعی نکات ذیل باید دقیقآ مراعات وعملی شود: اول: رضایت و حضور ولی زن یا وکیل ولی در هنگام خواندن صیغه ی عقد شرعی نکاح. دوم: حضور داماد یا وکیل او در هـنگام خواندن صیغه ی عقد شرعی نکاح. سوم: موجودیت دونفر شاهد مسلمان در هنگام خواندن صیغه ی عقدنکاح. چهارم: رضایت دختری که نکاح میشود. پنجم: خواندن صیغه عقد و رد و بدل کردن الفاظ ایجاب و قبول از طرف ولی زن و داماد (یا وکلای شان). ششم: تعیین نکردن زمان یا وقت در هنگام صیغه عقد (اصلا از زمان سخـن به میان نیاید). توجه توجه توجه! اگر یکی از موارد فوق بصورت دقیقی اداء وصورت نگیرد، هیچ محرمیت و پیوندی بین دختر و پسر منعـقد نمی شود و هر نکاحی بدون شروط و ارکان فوق بعمل اید وعقد شود، باطل است. مثلا اگر ولی دختر در هنگام عقد حضور نداشته باشد و بجای خود وکیلی نفرستاده باشد، نکاح باطل خواهد بود، ولی پسر ضرورتی به ولی ندارد بلکه خود او یا وکیلش در هنگام عقد حضور داشته باشند کافیست. همچنین الفاظ ایجاب و قبول با پرسیدن سوال از داماد و عروس ایجاد نمی شود، بلکه الفاظ ایجاب و قبول از جانب داماد ( یا وکیل او) و ولی دختر (یا وکیل او) رد و بدل می شود و این الفاظ ربطی به عروس ندارد. لفظ ایجاب: لفظ ایجاب عبارت: از لفظی است که برای اولین بار از جانب یکی از متعاقدین صادر میشود و بیانگر ایجاد پیوند زناشویی است: مثلاً پدر عروس ( یا وکیل او) بگوید: «دخترم را به نکاح تو – اشاره به شخص و یا به مؤکل تو بنام …… ولد……- در آوردم» یا داماد به پدر زوجه بگوید: «دخترت را بنام ……… که به این نام ونصب دیگر دختر نداری وکدام ممانعت شرعی در عقد زواج نیست – به ازدواج من درآوردی؟ » باید مشخص شود کدام دختر ولی مد نظر است.». لفظ قبول: لفظ قبول عبارت: از الفاظی است که پس از ایجاب از جانب طرف مقابل نکاح، صادر میشود، مثل اینکه داماد در جواب پدر دختر بگوید: «ازدواج با دختر تو بنام …….. که به این نام ونصب دیگر دختر نداری وکدام ممانعت شرعی در عقد زواج نیست – را قبول نمودم» یا اینکه پدر عروس، بعد از ایجاب، به داماد بگوید: «دخترم فلانی……. به اسم ……. که به این نام ونصب دیگردختر ندارد- را به نکاح تو درآوردم». بلی ذکر نام دختر خاصتاً در وجود داشتن چند دختر ضروری ولازمی است تا نام دختر ذکر شود.
شریعت اسلام، رد و بدل شدن الفاظ ایجاب و قبول را از سوی ولی دختر و داماد، دلیلی برای رضایت بر ازدواج وضع کرده است:
الفاظ عربی ایجاب وقبول: شوهر یا وکیل شوهر در عقد محفل ازدواج میگوید :«زَوِّجْنِیْ ابْنَتَکَ أَوْ وَصِیَّتَکَ فُلَانَةُ» دختر یا وصیه خود فلانی را به عقد من درآور، ولی دختر، بگوید: «زَوَّجْتُکَ أَوْ أَنْکَحْتُکَ ابْنَتِیْ فُلَانَةَ» دخترم فلانی را به ازدواج یا به نکاح تو درآوردم. شوهر گوید: «قَبِلْتُ زِواجُهَا مِنْ نَفْسِیْ» ازدواج او را با خودم پذیرفتم». توجه توجه توجه ! لازم وضروری نیست که این الفاظ حتمآ با زبان عربی صورت وادا گردد . بنابراین با رعایت شروط و ارکان، که در فوق بدان اشاره شد عقد شرعی صحیح است و نیازی به حضور قاضی یا ملا یا روحانی محل به صورت حتمی نیست. البته به شرطیکه داماد (یا وکیل او) با ولی عروس (یا وکیل ولی عروس) طرز اداء کردن الفاظ صیغه ی عقد را بدانند و بتوانند به درستی با هم الفاظ لازمه را رد و بدل نمایند. درین صورت اگر بتوانند خود آن الفاظ را ادا کنند، دیگر نیازی به حضور قاضی یا ملا امام هم نیست، و همین که دو شاهد مسلمان حضور داشته باشند و داماد با ولی زن الفاظ را به درستی رد و بدل کنند، کفایت می کند و نکاح شرعی منعقد میگردد. اما اگر داماد و ولی دختر طرز گفتن الفاظ عقد را بلد نیستند، بهتر است از ملا یا روحانی ویا یکنفر عالم در امور فقهی محل کمک خواسته شود تا مراسم عقد نکاح دقیقآ مطابق سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم انجام وانعقاد یابد.
الله تعالی ازدواج، عقد نکاح و عروسی را که مطابق شرع غرای محمدی عقد شود سبب خوشی طرفین و منفعت جامعهء با دادن فرزندان صالح و خدمتگار به فامیل و جامعه گردانیده و به جامعهء سالم و مطابق به شرع غرای محمدی ببار بیاورد. آمین
