کهن افسانه ها

رسول پویان برآمد آفـتاب از مشـرق دل در سحـرگاهان شب یلـدای تار…

مهدی صالح

آقای "مهدی صالح" با نام کامل "مهدی صالح مجید" (به…

جنگ های جدید و متغیر های تازه و استفادۀ ی…

نویسنده: مهرالدین مشید تعامل سیاسی با طالبان یا بازی با دم…

                    زبان دری یا فارسی ؟

میرعنایت الله سادات              …

همه چیز است خوانصاف نیست !!!

حقایق وواقعیت های مکتوم لب می کشاید  نصیراحمد«مومند» ۵/۴/۲۰۲۳م افغانها و افغانستان بازهم…

مبانی استقلال از حاکمیت ملی در جغرافیای تعیین شده حقوق…

سیر حاکمیت فردی یا منوکراسی تا به حاکمیت مردمی و…

نوروز ناشاد زنان و دختران افغانستان و آرزو های برباد…

نویسنده: مهرالدین مشید طالبان در جاده های کابل پرسه می زنند؛…

زما  یو سم تحلیل چې غلط؛ بل غلط تحلیل چې…

نظرمحمد مطمئن لومړی: سم تحلیل چې غلط ثابت شو: جمهوریت لا سقوط…

کابل، بی یار و بی بهار!

دکتر عارف پژمان دگر به دامنِ دارالامان، بهار نشد درین ستمکده،یک سبزه،…

ارمغان بهار

 نوشته نذیر ظفر. 1403 دوم حمل   هر بهار با خود…

چگونه جهت" تعریف خشونت" به تقسیم قوای منتسکیو هدایت شدم!

Gewaltenteilung: آرام بختیاری نیاز دمکراسی به: شوراهای لنینیستی یا تقسیم قوای منتسکیو؟ دلیل…

تنش نظامی میان طالبان و پاکستان؛ ادامۀ یک سناریوی استخباراتی

عبدالناصر نورزاد تصور نگارنده بر این است که آنچه که میان…

بهارِ امید وآرزوها!

مین الله مفکر امینی        2024-19-03! بهار آمــــد به جسم وتن مرده گـان…

از کوچه های پرپیچ و خم  تبعید تا روزنه های…

نویسنده: مهرالدین مشید قسمت چهارم و پایانی شاعری برخاسته از دل تبعید" اما…

سال نو و نو روز عالم افروز

 دکتور فیض الله ایماق نو روز  و  نو  بهار  و  خزانت …

میله‌ی نوروز

یاران خجسته باد رسیده‌ است نوبهار از سبزه کوه سبز شد…

تحریم نوروز ، روسیاهی تاریخی طالبان

                 نوشته ی : اسماعیل فروغی        در لیست کارنامه های…

طالب چارواکو ته دريم وړانديز

عبدالصمد  ازهر                                                                       د تروو ليموګانو په لړۍ کې:           دا ځلي د اقتصاد…

    شعر عصر و زمان

شعریکه درد مردم و کشور در آن نبوُدحرف از یتیم…

مبارک سال نو

رسول پویان بهـار آمد ولی بـاغ وطـن رنگ خـزان دارد دم افـراطیت…

«
»

مبهم توافق او مبهم لیدلوری

ولي منګل
 د روان کال د فبرورۍ په نویشتمه د متحده ایالتونو او طالبانو تر منځ توافق او هوکړه وشوه؛ چې  پهترڅ کې به یې متحده ایالتونه له افغانستان څخه په زماني چوکاټ کې خپلې ځواکونه   باسي؛  اوطالبان به  بین الافغاني خبرو اترو ته د یوه باثباته ، سوله ایز او ټولو افغانانو ته د یوه منلي راتلونکيدولت او حکومت   د رامنځ ته کولو  لپاره چمتو کیږي. دغه د توافق دوه عمده ټکي دي.

اوس پوښتنه دا ده ، چې څنکه او ترکومه بریده به دغه هوکړه عملي شي؟

په نړۍ او  په ځنګړي توګه په افغانستان کې، که د جنګ جګړو او منازعاتو تاریخ او پېښو ته وکتلشي، نو باید وویل شي چې، اپتمیزم او هیلې دغه توافق ته بېځایه دي.

ځکه :

په افغانستان د متحده ایالتونو یرغل او د هغه لاندې کولو سره ، ددغه لوی امپریالیستي ښامار سترېجیوستراتیژيکي او جیوپولیتیکې ګټې او منافع تړلې وې او دي؛ او هغه په هېڅ قیمت او بیه نه غواړي لهلاسه ورکړي. د متحده ایالتونو د حاکمو کړیو په اند په هندوکش ولکه یا تسلط د اسیا فتح ده . که داومنو ، نو ویلای شم چې دغه توافقات هسې د کاغذ پرمخ  بې ادرسه متن دی ؛ د جګړې ختم او سوله ددغو توافقاتو سره تړاو نه لري ، ځکه دغه هوکړه یوازې د امریکا او طالبانو سره لکه د موازي حکومتنماینده ګانو  سره شوې ده ؛ نه د افغان حکومت  سره چې په اوس کې د جنګ عمده لوری دی.

یو مشکل اړخ  او پوښتنه داده چې ددغې پروسې بین الافغاني مذاکرات به تر کومه د یوه افغان شمولهپراخ راتلونکي سیاسي نظام پر سر کامیاب وي او څومره وخت به ونیسي ؛ پداسې حال کې چې دجګړې میدان به ګرم او تود وي؟

دوهم مشکل او له ابهامه ‌‌‌‌‌‌ډک وضعیت دادی چې ایا متحده ایالتونه به دغو توافقاتو ته په رښتیا ژمنواوسي؛ که هسې د ترامپ  لپاره په راروانو انتخاباتو کې د بریا لپاره د میز پر سر  « د کمپاین توس » دی ..

د متحده ایالتونو د ولسمشر ترامپ ، مبهم او ناپېژندونکی سیاست  څخه ، او د نوموړي له سیاسيسواد نه خو داسې معلومیږي چې هغه به له دغې هوکړې او توافقاتو ووځي، ځکه په اغلب ګمان کههغه بیا انتخابات وګټل ، ددغه کار لپاره کافي وخت لري.متحده ایالتونه د خپل بهرني متکبرانه سیاستپه بهیر کې د بین المللي  او بین دولي توافقاتو نه د سرغړونو تاریخچه اومخینه لري.

دایران سره روان ګرم کړکېچ ؛او په نړۍ کې د روسیې مخ په زیاتیدونکي سیاسي، اقتصادي اونظامي نفود ، د متحده ایالتونو کارنګریس ماینان ګانګستران او په نړې کې جګړو او اخ‌‌‌‌‌‌ډوب ته لېوالهجنرالان، جمهور ریس ترامپ  هڅوي چې له افغانستان څخه خپل ځواکونه و نه باسي، هغوی په دېاند دي چې له امریکا وروسته به  دغه منطقه د هغوی د دښمانانو ؛ روسیه او ایران د فعال حضور اونفوذ ساحه وګرځي او د سوریه سڅېناریو به تکرار شي.

د ستونزې عمق

حقیقت دادی چې افغان منازعه  د دولتي قدرت او حاکمیت ، د نظام د څرنګوالي د جوړښت پر سر ،په  يو ټولنیز ، سیمه ایز او نړیوال سیندروم بدله شوې ده : 

یوه ‌‌‌‌‌‌ډله د قدرت مدعیان طالبان؛ پدې اند دي چې ټولنه او عنعنه له دوی سره ده؛ او غواړي چې مطلقاسلامي بنسټپال او ردیکال نظام رامنځ ته شي.

بله ‌‌‌‌‌‌ډله پخواني جهادي باندیتیزم دی چې، که پرون یې د نظام لپاره طالباني فکر درلود؛ نن تر یوه حداو بریده د معتدلې اسلامي دموکراسۍ  او نظام غوښتونکي دي، په کوم کې  چې همدا اوس غوړهچربه برخه لري.

بله د افغانستان مدرنیزه ، روڼ انده او روښانفکره ترقي پاله د یویشتمې پېړۍ ټولنه ده؛ چې د یوهواقعي دموکراتیک  کثرت ګرا، مدني او حقوقي « پان افغان  دولت او ملت » یا په بل عبارت ، د یوهواحد غوړیدلي دولت او ملت ؛ او په هغه کې د انتخابي حاکمیت غوښتونکي دي. نوی نسل اوس په تېروماورا قبیلوي، دیني او قومي استبدادي حاکمیتونو باور نه لري.

که دغو پاس د ټولنې دریو متضادو کتګوریو ته وکتل شي؛ نو د یوه راتلونکي باثباته دولت او حاکمیت دجوړښت  لپاره هیلې ‘باد ګزکولو’ ته  په اوس کې ورته کیږي؛ ځکه د افغانستان شخړه  په د ننه کې دنظام او قدرت پر سر ده ؛ او په بهر کې ، د سیمه ایزو هېوادونو او د لویو قدرتونو ؛ د ستراتیژيک عمقاو جیوپولیتیکو مفاداتو او ګټو پر سر ده.

پایله:

د افغانستان ستونزه او منازعه یوازې او یوازې د بین  الافغاني پراخ سیاسي دیالوګ؛ او ورسرهجوخت د سیمه ایز و او نړیوالو قدرتونو د یوه صادقانه ، د حسن نیت کنسېنسوس او وفاق له مخېبنیادي حل و فصل کېدای شي. نېږدې او لیرې تاریخ موږ ته راښي چې دا هېواد په یکتازۍ ، زور اوجبر هېڅ قدرت او طاقت نه دی په بشپړ ‌‌‌‌‌‌ډول مستعمره او لاندې کړی.