سفر ولادیمیر پوتین به کشورهای عربی و خاورمیانۀ در حال تغییر
آندری آرِشِف (Andrey ARESHEV)
ا. م. شیری
روسیه، امارات، عربستان سعودی و ایران تنها به دلایل اقتصادی و بازرگانی گرد هم نیآمدهاند
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در جریان مذاکرات ۶ دسامبر در ابوظبی تأکید کرد که روابط روسیه و امارات به سطح بیسابقهای ارتقاء یافته است. در سال ۲۰۲۲، تجارت دوجانبه بیش از ۶۷ درصد افزایش یافت و امارات متحدۀ عربی را به شریک تجاری اصلی روسیه در جهان عرب تبدیل کرد. روابط فرهنگی و بشردوستانه با سرعت بالایی در حال توسعه و جریان گردشگری رو به افزایش است. یک مدرسۀ روسی در امارات افتتاح شده و زمینی برای ساخت یک کلیسای ارتدکس اختصاص یافته است.
رئیس جمهور محمد بن زاید آل نهیان به نوبه خود، به «دوست عزیز» ولادیمیر پوتین در امارات متحدۀ عربی ضمن خوشآمدگویی گفت: «از دیدار مجدد شما خوشحالم». روابط دو کشور ماهیت تاریخی دارد و در سالهای اخیر در نتیجۀ دیدارهای منظم رهبران دو کشور در زمینههای مختلف فعالانه توسعه یافته است.
رئیس جمهور محمد آل نهیان در جریان مذاکرات با ولادیمیر پوتین خاطرنشان کرد که سرمایهگذاریهای امارات در بخش غیرنفتی اقتصاد روسیه، طی سال گذشته بیش از دو برابر افزایش یافت. بخش قابل توجهی از این سرمایهگذاریها از طریق یک کارپایۀ سرمایهگذاری مشترک که ۱۰ سال پیش توسط صندوق سرمایهگذاری مستقیم روسیه و شرکای امارات متحدۀ عربی تشکیل گردید، انجام گرفت. در مجموع، بیش از ۷۰۰ میلیارد روبل سرمایهگذاری برای بیش از ۶۰ پروژۀ روسیه در طیف گستردۀ حوزهها (از جمله فنآوری پیشرفته، هوش مصنوعی، تولید صنعتی و غیره)، جذب و هدایت شده است. طبق دادههای رسمی، سرمایهگذاریهای صندوق سرمایهگذاریهای مستقیم روسیه و سرمایهگذاریهای جذب شده از شرکای امارات متحدۀ عربی، بیش از ۵۰۰ هزار شغل ایجاد کرده است. در عین حال، کل درآمد شرکتهای سرمایهگذاری در پایان سال ۲۰۲۲ به ۸.۴ تریلیون روبل رسید (حدود ۶ درصد تولید ناخالص داخلی روسیه).
همانطور که معلوم است، کاخ سفید، وزارت امور خارجه و خزانهداری آمریکا فشار قابل توجهی بر ابوظبی وارد میکنند و از آن میخواهند که همکاری دوجانبۀ سودمند با مسکو را کنار بگذارد و به تحریمهای پوچ ضد روسیه بپیوندد. مدتی پیش، خبرهایی در مورد سفر هیئتهای نمایندگی واشینگتن، لندن و بروکسل به ابوظبی منتشر شد. کاهش سرعت یا به عبارت دقیقتر، جلوگیری از عرضۀ کالاهای به اصطلاح دومنظوره از طریق امارات به روسیه، هدف سفر این هیئتها بود. شایان ذکر است که آمریکا در ماه اکتبر تحریمهایی را علیه یکی از شرکتهای اماراتی به دلیل نقض «سقف قیمت» نفت روسیه اعمال کرد.
در هر حال، همۀ این تلاشها با سبک «اکوان دیو» مخالف است. به سخن دیگر، کمکی خاصی به آن نمیکند. ترکیب هیئت نمایندگی که پوتین را در سفر خود به کشورهای عربی همراهی میکرد، گواه اهمیت بسیار جدی این سفر و توافقات حاصله در مورد پویایی روند تغییرات در خاورمیانه و در کل جهان است. تغییراتی که لزوماً به اطلاعرسانی گسترده نیاز ندارند. مراسم رسمی و محترمانۀ استقبال از رهبر روسیه در ابوظبی و ریاض به شدت با نحوۀ استقبال از مقامات آنگلوساکسونها- همان باریس جانسون یا جو بایدن به یاد ماندنی- در آنجا در تضاد است.
پس از مذاکرات سران روسیه و عربستان سعودی، دمیتری پسکوف، دبیر مطبوعاتی رئیس جمهور با بیان اینکه وضعیت خاورمیانه و همکاری در داخل «اوپک+» مورد بحث و بررسی قرار گرفت، خاطرنشان کرد که دو کشور مسئولیت خود را در قبال وضعیت باثبات بازار انرژی درک میکنند. عربستان سعودی و روسیه تقریباً نیمی از کل تولید کارتل نفت را که نشاندهندۀ مکانیسمهای مؤثر برای تأثیرگذاری بر عرضۀ مواد خام در بازار جهانی است، تشکیل میدهند. در پایان سال، مهلت کاهش داوطلبانۀ تولید نفت عربستان به میزان یک میلیون بشکه در روز و صادرات نفت روسیه به میزان ۳۰۰ هزار بشکه در روز به پایان میرسد. البته، تداوم آن در سال آینده بعید نیست.
همانطور که ولادیمیر پوتین قبل از شروع مذاکرات گفت، امکان تشکیل یک شرکت مشترک بزرگ در زمینۀ کودهای معدنی نیز وجود دارد. احتمالاً نشست بعدی سران کشورها در مسکو برگزار خواهد شد. رهبر روسیه اطمینان دارد که هیچ چیز مانع روابط دو کشور نخواهد شد. عربستان سعودی و روسیه طی هفت سال گذشته، حتی نزدیکتر هم شدهاند. روابط سیاسی باثباتی برقرار شده و همچنین، ارتباطاتی در حوزههای انسانی و اقتصادی برقرار شده است. در سال ۱۹۲۶، اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی اولین کشوری بود که کشور پادشاهی عربستان را به رسمیت شناخت و با آن روابط دیپلماتیک برقرار کرد.
کریل دمیتریف، مدیر کل صندوق سرمایهگذاری مستقیم روسیه گفت: صندوق قصد دارد در سال ۲۰۲۴-۲۰۲۵ یک تریلیون روبل سرمایه از عربستان جذب کند. از سال ۲۰۱۵، عربستان به جذب بیش از ۱ تریلیون روبل برای توسعۀ بیش از ۴۰ پروژه مهم موفق شده و تقریباً همۀ آنها از «صفر تا صد» اجرا شده است. دمیتریف ساخت خیابان باگراتیون در مسکو را بعنوان یکی از مهمترین سرمایهگذاریها توصیف کرد (باگراتیون، نسخۀ تکراری از خیابان کوتوزوفسکی است که در سپتامبر افتتاح شد) و به راهاندازی چندین پارک فنآوری اشاره کرد.
روابط روسیه با جهان عرب به اقتصاد محدود نمیشود. مسکو همچنان یک بازیگر برجسته در خاورمیانه است و از دولت دمشق که روابط آن در نهایت با ابوظبی و ریاض نیز در سال جاری عادی شد،حمایت میکند. دقیقاً ورود نظامی روسیه به درگیری مسلحانۀ طولانی مدت در سوریه در سال ۲۰۱۵، راه تعامل گستردۀ مسکو با پادشاهیهای خلیج فارس را هموار کرد. در ماه مارس گذشته، توافقنامۀ عادیسازی روابط بین عربستان سعودی و ایران در پکن امضا شد و به دورۀ طولانی جدایی بین این دو کشور پایان داد. کریدور حملونقل بینالمللی شمال-جنوب از طریق خاک همسایه جنوبی در دریای خزر کوتاهترین مسیر ارتباطی روسیه و کشورهای جهان عرب را میسر میسازد. ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران برای گفتگو پیرامون طیف گستردۀ موضوعات روابط دوجانبه و مسائل منطقهای روز ۱۶ آذر به مسکو سفر کرد.
ایران، عربستان سعودی و امارات از سال آینده به بریکس پلاس ملحق خواهند شد. عضویت آنها در این سازمان، امکان حل و فصل تضادهای موجود بین این کشورها را که طرفداران استعمار نوین غربی دائماً برای بازی با آنها تلاش میکنند، فراهم میسازد. البته، جو اعتماد در حال ظهور در منطقه فرصتهای جدیدی را برای تشدید قالبهای همکاری دوجانبه و چندجانبه سودمند فراهم میآورد. در عین حال، نباید از نظر دور داشت که واشینگتن و اقمارش تمام تلاش خود را برای حفظ سلطۀ بلامنازع خود در منطقۀ خلیج فارس به کار خواهند بست.
حسنختام ترجمه: رئیس جمهور پوتین در دیدار بار حجتالاسلام رئیسی گفت: «میدانید که دیروز من در منطقۀ بودم. برای دیدار با همتایان از حریم هوایی کشور شما [با هواپیما] پرواز کردم. قصد داشتم فرود آیم و در تهران با شما ملاقات کنم. اما به من گفتند که شما برای سفر به مسکو آماده میشوید… »!
برگرفته از: وبگاه بنیاد فرهنگ راهبردی
۱۶ آذر- قوس ۱۴۰۲
