اعتیاد وانحراف جوانان وعوامل آن
نصیراحمد ــ مومند
اعتیاد به مسکرات ومواد مخدر و انحراف جوانان در جامعه منحیث یک مشکل جدی ویک آفت تباه کن ومصیبت باردرآمده است . ما میدانیم که جهت مجادله ومدا وا با هرمرض ویا مشکل وتکلیف فردی واجتماعی در مرحله نخست به تشخیص و بررسی ریشه وعلل آن می پردازند، زیرا تا زمانیکه منشاو علت آن مکشوف و رد یابی نشود در یافت راه حل ودرمان آن مقدور نخواهد بود .
اعتیاد از نظر لغوی به معنی عادت وخوګرفتن دوامداربه چیزی وآنرا پیاپی خواستن است ، اعتیاد به موادمخدرومسکرات نیزدراثرانګیزه ها وعوامل متعدد توام باهم بوجود می آید .این عوامل هرکدام به صورت مستقیم وغیرمستقیم و با درجه و پیمانه های متفاوت تا ثیرات دراشاعت اعتیاد و انحراف دست بهم داده واثرمیګذارد. لذا مجموع عوامل وانګیزه های مختلف است که باعث می شوند شخص به راه انحرافی واعتیاد کشانیده شود وزمینه های نا سالم روانی ، جسمی ومحیطی ،اقتصادی ، فرهنګی و حتی سیاسی را ببار آورد. بنابران میتوان ګفت که اعتیاد معلول عامل واحدی نبوده ، بلکه مجموعه یی ازعوامل عد یده است که به آن جان میدهد . لذا بجا خواهد بود تانخست مکث کوتاهی برضررهای آن نموده وبعد به شناسایی عوامل آن بپردازیم .
به اساس نظریات متخصصین علوم طب وسایکالوژی وهمچنان ریسرچ ها وتحقیقا تیکه ازجانب دانشمندان علوم اجتماعی به عمل آمده اعتیاد به مسکرات ومواد مخدر ضررهای فراوان فردی واجتماعی دارد. عوارض اعتیاد به مواد مخدردرفرد معتاد ازلحاظ روانی توهم ایجاد میکند ، نیروی بدنی خود راشخص معتادچنذین برابرازآنچه هست بالا ترتصورمیکند وګاهی هم برعکس آن .نارامی های مختلف روانی ، افسردګی، بی خوابی ، خیالات وجذبات زجردهنده، تنبلی تشتت و پراګندګی فکری ، یادفراموشی وغیره را درشخص معتاد بوجودمی آورد .
همینګونه اثرات ناګواراعتیاد به مواد مخدردرجسم امکان ضعف ، نفس تنګی ، قبضیت دایمی ، سوزس جګر، ضعف کبد ، زردی ، بی میلی به غذا، بیماری ها وتکالیف کلیه واختلالات ریوی ، سرطان ریه ،سقط جنین وتولد کودکان ناقص الاعضا یا مرده در زنان را سبب میشود .
ما میدانیم که مقام ومنزلت انسانهااز حیوانات وموجودات دیګر بخاطرداشتن عقل ،روح واخلاق،عالی ونیکوتراست .مسکرات ومخدرات که عقل رابه حیث یګانه سرمایه امتیازانسان ازوجوداومی زداید و ارزشهای اخلاقی واجتماعی اورا تهی وغریب میسازد . معتاد نمیتواند تابع هیچ قانون ونظمی باشد که درینصورت فقط ازانسان صرف هیکل وبادی میماند ، دیوانه ، مست ، بی اراده ، لرزان ومرتعش وبی شعور میګردد. ازهمین جهت است که درمعتادان ومست ها انحراف اخلاقی بیشتراست .عاطفه انسانی خانوادګی، محبت وصمیمیت به زن یا شوهروفرزندان وایفای مسوولیت های فردی واجتماعیش ازاوزایل میګردد .
به همین صورت ازنظراجتماعی همه میدانیم که اعتیادبه مواد مخدر یک نوع قتل وآدم کشی است . منافی ومخل نظم ، امن وآرامش خانواده ، محیط وجامعه قرار میګیرد ، که آیین اسلام صریحا آنرا نهی کرده وبخاطزیکه وسیله آلوده ساختن اجتماع است آنرا ګناه یزرګ محسوب نموده است . دانشمند انګلیسی«بنتام benthom» دررابطه مینویسدکه« مشروبات الکولی و مخدرات در کشور های شمالی انسان را کودن وابله ودرکشور های جنوبی دیوانه و مجنون میسارد.دانشمند موصوف می افزاید که « آیین اسلام تمام انواع نوشابه های الکولی ومواد مخدرررا تحریم کرده واین یکی از امتیازات اسلام میباشد» .
طبق اخبارمنتشره احصاییه وآمار جرایم وجنایات الکولست ها ومعتادین مواد مخدر بیشتر ضرب وجرح ، سرقت تجاوزات جنسی وقتل قمداد ګردیده که اکثرا در حال مستی و بی خودی روی میدهد .
از نظر اقتصادی هم نیروی کاروتولید را کاهش میدهد. مصارف تداوی امراض وتعقیب جرایم ناشی ازآن سالانه وقت ومبالغ هنګفت خانواده هاودولت ها را صرف آن میکند . ازلحاظ فرهنګی رواج بیشتراعتیاد دربین کشورها بخصوص در بین نسل جوان باعث ازبین رفتن نیروی جسمانی وفرهنګی شخصیت افرادشده باتضعیف ومحو هویت فرهنګی موجب اخراج شان ازصحنه اجتماع میګردد .قدرت اراده، تصمیم و همت جوانان راخاموش میسازد ، حس استقلال وشرف را در روح جوانان معدوم وآنهارابه یک موجود عاطل و باطل مبدل میکند که خودصدمه ایست به پیکر فرهنګی یک جامعه . زیرا فرهنګ یګ جامعه بیشتر به قشر جوان وتعلیم یافته فعال وبیدارپرتلاش و پیشرفته بستګی واتکا دارد .
جهت خطرناکتردیګرضرراعتیادبه مواد مخدرومسکرات از نظر سیاسی است . معمولا مشتریان همیشګی آنرا افرادمستضعف وکم عاید تشکیل میدهد . ترویج وقاچاق موادمخدردرکشورهای عقب مانده ورو به انکشاف یک پدیده اتفاقی نیست، بلکه محصول کوشش وتلاش های نامیمون سیا ستمداران برای وابسته ساختن کشورهای متذکره است که ازناحیه قاچاق وفروش آن به جوامع مذکورهمه ساله ملیارد ها دالر را به کشورهای خودسرازیرمینمایند . امروز ملیونها نفراز مردم جهان ګرفتار ومعتادبه مسکرات ومواد مخدرهستندوسر رشته این جریان را بیشتر حکومت سازان سرمایه ،کارګردانان سازمانهای جاسوسی برای تحقق ودست یابی به اغراض واهداف نا مشروع شان بدست دارند . آنها معتقد اند که درتسخیرمملکتی وتضعیف وتصاحب وتباهی ملتی هیچ عاملی بهترازمواد مخدرنیست .برای مغلوب ساختن ملتها یک کیلو ګرام تریاک وهیرویین ، یک چلم چرس و یک بوطل مشروب الکولی از چندین تانک وهزاران توپ موثر تر است . ما مثالهای دقیق وعملی آنرا درطی تجاوز شوروی سابق تاکنون وجود عمال هوس ران ودیوانګانګان ومعتادین قدرت تباهی مردم شاهدیم که مملکت وملت غیورافغان وهمه هستی وبنیاد مادی ومعنوی وجان هزاران انسان رافدای ودکای روسی و ماه روی های«کا، جی،بی » ویک چلم چرس نمودند وسنګ بنا آنرا درپهلوی صد هاجرم وجنایات دیګردرکشورګذاشتندتجربه کردیم که بیش از دوملیون معلول ومعیوب ومعتتاد امروز باردوش ملت را بمیراث ګذاشته اند ، ملت افغان زمزمه میکندکه :«عادل برفت ونام نیکو اختیارکرد ظالم بمردوقاعده زشت ازوبماند » .
تاجاییکه برشمردیم وګفته آمدیم اثرات سوء مواد مخدر ومسکرات در ابعاد شخصیت انسانی واجتماع بود که مسلما این انحرافات و روی آوردن به آن به خودی خود بوجود نمی آید بلکه زاده علل و اسبابی است که ذریعه فلاسفه و دانشمندان زیادی ازسقراط و افلاطون تا ایندم روی این مساله ومعضله تحقیق و ریسرچ انجام شده ، منشاء وریشّه آن رد یابی وپهلوهای مختلف موضوعرابررسی ونظریات ارایه نموده اند ګه جمهورعلماودانشمنان به عوامل واسباب انګشت ګذاشته واتفاق نظر دارندوما عملا نیز در زندګی روزمره ومحیط ماحول خویش آنرا مشاهده وتجربه میکنیم که اختصارا به نمونه های ازآنتمرکز مینماییم:
نزاع وجدال میان خانواده ها: خانواده یګانه کانونیست که شخصیت فرد دران پی ریزی میشود . خانواده ایکه روابط افرادواعضای آن بخصوص والدین برمبنای محبت وصمیمیت واحساس مسوولیت استوار باشد، طفلی که دران خانواده متولد وبزرګ میشود بامحبت وصمیمیت وفضای آرام وګرم انس وخوګرفته ، همین حب ونزدیکی وانتظام موجب استحکام علایق ،جذب وکشش ووابستکی طفل یا جوان به خانواده ګردیده ، مانع دوری وفاصله وبالاخره فرار وی از خانه میشود. ولی برعکس در محیط خانواده ایکه این اصل رعایت نګردیده ،فضای خانواده مکدر ، نزاع وجدل ، بګوومګو، دسپلین خشک وبیروح فاقد پیام ودیکتاتورمآبانة والین فضا وکانون ګرم را مختنق ومحیط رابرای اولاد هاتنګ ودلګیرمیسازد . بنا چار بخاطر رهایی از چنین وضع اولاد هابه چیزهاوجاهای دیګرپناه میبرند ، ګرایش و وابستګی شان از خانه ګسسته شده در شرایط سردر ګمی بسربرده در صدد مونس وهمدم بیرون از خانواده میګردندو به مسکرات و مواد مخدر روآورده به اصطلاح غم غلط میکنند تا به سرحد اعتیاد وانحراف .
ازینرو وقتی در موضوع عمیق میشویم و در تګاپوی راه های بیرون رفت وجلوګیری از ینګونه مسایل خانمانسوز وتباه کن اجتماعی می براییم مشاهده میکنیم که در بیشترین اصول ومبادی ونظریات بر پهلوهای مادی زندګی تاکید صورت میګیرد وارج ګذاشته میشود تا پهلوها وارزشهای معنوی آن ، وازینجاست که درمقایشه نظری وعملی بوضاحت تمام درمیبابیم که آیین مبین زندګی سازاسلام که ناجی بشریت ازګمراهی است به بهترین وجه مانند سایر عرصه ها درتشکیل خانواده اهتمام زیاد نموده وخانواده راکه ازوصلت زن ومردآغاز واولاد،پدران، مادران ، برادران، خواهران و سایر اقارب وسعت می یابدوهسته اجتماع وجمعیت های بزرګتر را تشکیل میدهد ، فضای صمیمی وپرازمحبت و رعایت آداب و اخلاق حمیده وسلسله مراتب را در آن توصیه وتاکید مینماید..
بطور اختصار خانواده ایګه ازنظر معنی و ماده غنی باشد همیشه خوشبختی را هم در خود وهم دراجتماع بوجود می آورد وخانواده ایکه از نظر معنی تهی وبرمبنای ماده استوار باشد مثلیکه درفوق ذکر رفت وما در محیط وماحول خود مثالهای زنده آنراملاحظه ومشاهده میکنیم ، بدبختی ، فساد ، خود سری وخودګامګی ، بی بندباری ومصیبت های بزرګ را بار میآورد . لذا منشاء وسرچشمه بسیاری ازناهنجاری ها وانحرافات را میتوان درفقدان یک نظام صحیح وسالم خانواده جستجو کرد .« ازهمین جاست که نظام سیاسی ومملکتی ما برطبق اوضاع واحوال خود ما بوجود می آید » . وقتی ما باانګشت سبابه به ملامتی سازمان ها وحاکمان لشکری وکشور ی شاره مینمایم غافل ازآنیم درعین زمان که سه انګشت قات شده دست به ملامتی به طرف خود ما اشاره داردکه این بارملامتی هامحصول غفلت و بی التفاتی به کانون تربیت وپرورش خانواده ګی وسوء اداره ودسپلین است که چنین حالت را بار آورده است .
فقر وتنګدستی وناداری عامل دیګر انحراف واعتیاد است . ما مسلما نهاهمه بیخبری وتنبلی ها، فقر وغربت و ګوشه ګیری وانزوا پذیری ها را به اسلام تحویل میدهیم، درحالیکه دین اسلام یک دین اجتماعیست وبرای انسان وزندګی بهتروی قوانین وچوکات های رهنمودی ارایه مینماید ،این عامل را نیزاین آیین نجات بخش به بهترین صورت روشن کرده ، فقروتنګد ستی را پسند یده ندانسته ، بلکه بهره ګیری ازیک زندګی خوب ومرفه وداشتن تامینات وتسهیلات مادی ومعنوی را مطابق به معیارهای موضوعه که محصول دسترنج حلال ومشروع باشدازجمله نعمات پاکیزه دنیا میداند . روایت موجوداست که پیغمبراکرم محمد مصطفی«ص» ازفقروتنګدستی ازخداوند تعالی پناه می جسته ، بناءاین فقر مادی است که یکی دیګر ازعوامل اعتیادوانحراف محسوب میشود . زیرا وقتی انسان مجبوراست جهت ابقای حیات خویش ضروریات اولیه را تهیه کند وهرګاه توان وامکان مالی نداشته باشد، زمینه های تهیه احتیاجات ازطریق مشروع وحلال مساعد نګردیده براه های غیرمشروع توسل میجوید که این توسل های نامسروع خودآغاز انحراف واعتیاد بشمار می آید .
طلاق وجدایی میان زن وشوهر یک حانواده نیز ازعوامل انحراف واعتیاد دانسته شده ، خانواده که تهداب ویک واحد اجتماعی بافت شده است ، نیزاز دیدګاه دین مبین اسلام استقرار، سکون، آرامش و اطمینان ، محبت ، تعاون ورفاه تارو پود آنراتشکیل میدهد ودرآن اصل محوری مادری است که نظر به فرموده پیامبرجلیل القدر سه مرتبه حقوق واحترامش نسبت به پدر بیشتر ووالاتر است. تدبیرمنزل،تربیت وپرورش اولادوایجاد فضای پرازعطوفت ومهروصمیمیت از وظایف عمده واساسی یک مادرمحسوب شده وبه عهده مادر ګذاشته شده که نامبرده برمهروعطوفت فطری هر آنچه در وسع واختیار دارد در راه تامین رفاه وسعادت وپرورش اولاد صرف میکند وخدمات خستګی ناپذیررادربرابراولاد بدون هیچګونه توقع وپاداش انجام میدهد،و. ازهمین جهت است که درآیین وقوانین عدالت پروراسلام نفقه زن واولاد بدوش مرد« پدر» ګذاشته شده وزن را عزت ومصوونیت بخشیده واززیربارګران کاروزحمت خارج ازمنزل به منظور کسب معاش فارغ میسازد. تابکمال اطمینان وخاطر آرام به بهبودامورمنزل وتربیت وپرورش اولاد که وظیفه بس خطیرودرواقع تهداب ګذاری جتماعی است بپردازد نیرووفرصت کافی برای انجام این وظایف دراختیار داشته باشد . این به هیچ وجه محدودیت وانحصار برای زن به رغم مخالفین وبی خبران ازآیین عدالت ګستراسلام شمرده نشده ،بلکه حرمت وحقوق وامتیاز خاصی است برای زن .برهمین مبنی است که ګفته اند : « زن با یکد ست ګهواره را می جنباند وبا دست دیګرجهان را » .
بناء اګراین کانون ګرم محبت وصمیمیت وآرام دراثر جدایی وطلاقازهم می پاشد ، علاوه ازخود زن وشوهراولادها وسایرین نیزپرعقده شده به پریشانی ونارامی هاو ذلت ذهنی وجسمی ومصایب بی شمار مبتلاشده ، ناګذیرمیشوندبرای به اصطلاح غم غلط کردن به استعمال مسکرات ومخدرات وفساداخلاقی وغیره روبیاورند .
بیکاری ونداشتن مصروفیت وسرګرمی سالم اطفال و نوجوانان و جوانان وحتی بزرګ سالان نیز یکی ازعواملی است که باعث انحراف واعتیاد به موادمخدر ومسکرات میګردد . فامیل هاییکه دارای برنامه ڼظم واحساس مسوولیت واندیشه باشند هیچګاهی اجازه نمیدهندکه اولاد یا اعضای خانواده شان عاطل وباطل وتنبل وبیکار باربیاید، بلکه پیوسته تلاش میورزندتاازعطالت وبیکاری اعضای فامیل جلوګیری بعمل آورند.
همینګونه همنشینی بادوستان ورفقای بد ونااهل یکی دیګر از عوامل بزرګ انحراف انسان محسوب میشود. زیرا انسان بخش زیادی از افکار ، خوی وعادت وصفات خودرا از طریق دوستان وهم نشینان خود میګیرد. چنانیکه میګویند . شخصیت فرد از روی دوستانش موردارزیابی قرار ګرفته میتواند . به اثبات رسیده است که نقش دوسستان وهم نشینان در خوشبختی و بدبختی یک انسان از هر عاملی مهم تر است . به همین مناسبت جای دیګر ګفته اند : « امتحان تا نکنی دوست ، دست باآن مده ، یا آب را نادیده موزه را از پا کشیدن نا صواب است» .
نقش وسایل اطلاعات جمعی عامل دیګریست مانند رادیوو تلویریون ، سینماو پوستر ها، عکسها واز همه بیشتر هم مفید وهم خطرناکتر ومضرترکمپیوتر وانترنت این ګنج اسرار ومخزن فساد که در ګسترش افکار وعقاید بسیارموثر واقع میشوند .اګر اولادهاواعضای فامیل تو سط والدین به پروګرامها وبرنامهای نافع وآموزنده رهنمایی، تشویق ټرغیب وکنترول نشوند ، یقیناکه نشر وپخش ومشاهده عکسها، فلمهای مبتذل برهنه ونیمه عریان ومنافی اخلاق وآداب جوانان حتی بزرګ سالان را نیز به طرف انحراف وفساد اخلاقی و ارتکاب معاصی وجرایم می کشاند
پایان
