آنانیکه طور مستقیم یا تلویحی در دفاع از پاکستان قرار…

۱-- انهدام حکومت‌ها ؛ -- پیش انداختن شهزاده آمین جان در…

درگیری نظامی میان طالبان-پاکستان

اعلامیه سازمان سوسیالیست‌های کارگری افغانستان سازمان سوسیالیست‌های کارگری افغانستان جنگ و…

قراردادهای اجتماعی: پیمانی برای زندگی مشترک !

قرارداد اجتماعی یک مفهوم فلسفی است که تلاش می‌کند توضیح…

جنگ پاکستان و طالب، بازی‌ اوپراتیفی است، حتا اگر ارگ…

محمدعثمان نجیب یکی از مزیت‌!؟ های پیدایش و‌ ابداع شبکه‌های بی‌شمار…

بازگشت افغانستان به بازی‌های جدید ژیوپولیتیک و ناکارآمدی طالبان

نویسنده: مهرالدین مشید افغانستان لقمه خونینی؛ بزرگتر از دهن طالبان بازگشت طالبان…

محکومیت گستاخی و تجاوز نظامی پاکستان بر افغانستان

اعلامیه انجمن سراسری حقوقدانان افغانستان انجمن سراسری حقوقدانان افغانستان، بر مبنای…

سقراط؛- قهرمان لیبرالیسم، متفکر پیشامارکسیستی؟

Sokrates (470-399.پ.م) آرام بختیاری نخستین اعدامی میدانی محافل روشنفکری-روشنگری! فلسفه شفاهی مطرح شده…

چشم اندازی بر اجلاس  ماه سپتامبر مجمع عمومی سازمان مللی…

نوشته از بصیر دهزاد  مجمع عمومی سازمان ملل متحد در هشتادومین…

زموږ په ګران هیواد د پاکستان هوايي تیری د غندلو…

 نور محمد غفوری    زموږ د ګران وطن پر خاوره یو ځل…

آکو الیاسی

استاد "آکو الیاسی" (به کُردی: ئاکۆ ئەلیاسی) شاعر معاصر کُرد،…

  چرا بگرام برای امریکا اهمیت دارد ؟ 

      نوشته ی : اسماعیل فروغی         ارچند مقامات امریکایی افواهات انتقال قوای…

ثمرهٔ بیست سال موجودیت جامعهٔ جهانی

حاکمیت طالبانی و فقر و تنگدستی مردم اختصار امارت اسلامی افغانستان، به‌مثابه…

پنجاه سال سفری پر افت؛  با یارانی چُست، اما رهبرانی…

نویسنده: مهرالدین مشید نیم‌قرن اخیر تاریخ افغانستان (۱۹۷۳–۲۰۲۳) نشان‌دهنده‌ی مبارزه‌ای نفس‌گیر،…

ترامپ چرا بگرام رامی خواهد؟

این نوشته به علت طولانی بودن دردوبخش منتشرخواهدشد. دربخش اول…

ځانګړې مرکه

په ادبي بهیر کې له پېژانده څېرې، لیکوال، کیسه لیکونکي…

سیاست تعامل تخنیکی آلمان با طالبان

واقع‌گرایی دیپلماتیک و مسئولیت بشردوستانه در این روزها در رسانه های…

په اروپا کې د کډوالو پر وړاندې د کرکې زیاتوالی

حميدالله بسيا داسې ښکاري چې د کډوالو لپاره نور د اروپايي…

طالبان در ایستگاه آخر و در آغاز خط و نشان…

نویسنده: مهرالدین مشید طالبان؛ فروپاشی قریب‌الوقوع یا بازتعریف تهدیدها؟ حادثه آفرینی های…

هجران وطن

از فرا ق  آن  میهن  حال  ا بتری  دارم روزشب به…

جنگهای اقتصادی

                                           بازیهای تسلیحاتی وبازارسازی فروش اسلحه پس ازگذشت دوران نکبتباروظالمانه ی فیودالیزم…

«
»

روشنگری مقدمه انقلاب بود

  ادیب فیلسوف و آمادگی برای انقلاب .

 

نصرت شاد

ولتیر ، مورخ ، ادیب ، و فیلسوف فرانسوی ، از خانواده ای حقوقدان و شهروند برخاسته بود . در زمان تبعید در انگلیس او به مطالعه قانون اساسی آن کشور و فلسفه ادراکی – احساسی لاک پرداخت . بعد از مدتی در دربار دولت پرویس آلمان ،سرخورده از فرهنگدوستی فریدریش دوم ، او دشمن آشتی ناپذیر عقاید وحی یی و روحانیون مسیحی شد .

ولتیر جانبدار ایده خداشناسی عقلگرایانه و حکومت مطلقه فرهنگدوست بود . او سالها در راه عملی نمودن تولرانس دینی کوشش کرد . آثار ادبی ولتیر ادامه هنر کلاسیک فرانسه بود . وی با طنز به موضوعات سیاسی و فلسفی روز میپرداخت .

در عقاید او توجه به قوانین طبیعت مهم است . بعد از فاجعه زلزله در شهر لیسابون پرتقال ،ولتیر به انتقاد از متافیزیک لایبنیتس پرداخت . او کوشید تا عناصر و افکار روشنگری را وارد زندگی و فرهنگ عوام نماید تا ایدههایش چهره عملی بخود بگیرند .ولتیر از این طریق مقدمات انقلاب فرانسه را تهیه نمود .

از جمله آثار ادبی فلسفی و تاریخی او – اودیپوس ، مجموعه نامه هایی پیرامون انگلیس و چیزهای دیگر ، عناصر فلسفی ، واژه نامه فلسفی ، دوشیزه و دختره باکره شهر اورلئان ، مقالاتی درباره تحمل دینی دیگران ، عصر لودویک چهارده ، سه تراژدی ، حماسه پهلوانی های هاینریش چهارم ، داستان و رمان ، و فرزند طبیعت ، هستند .

ولتیر در سال 1726 بعد از آزادی اززندان در فرانسه ، به انگلیس رفت و در آنجا با فلسفه لاک و فیزیک نیوتن و دین دئیسم و لیبرالیسم آشنا شد . او در سال 1729 به فرانسه بازگشت و در سال 1734 نامه های فلسفی را پیرامون فرهنگ انگلیس منتشر کرد و به انتقاد شدید از روابط جامعه فرانسوی زمان خود پرداخت . بعد از مدتی مجلس فرانسه این اثر را ممنوع کرد .

او در سال 1735 به یک قصر فرار نمود و 15 سال در آنجا بسر برد و به کار روی کتاب عناصر فلسفه نیوتن که کمک به نقد آثار نیوتن در فرانسه نمود ، پرداخت . ولتیر در سال 1751 کتاب لودویک چهارده را منتشر نمود . او در سال 1750 به دعوت فریدریک دوم به در بار دولت پرویس آلمان رفت و در آن فضای لیبرال به خلق آثار دیگری پرداخت .

ولتیر در سال 1753 آلمان را ترک کرد و به شهر ژنو در کشور سوئیس رفت و در سال 1778 به پاریس بازگشت و با استقبال عظیم هوادارانش روبرو شد . او در سال 1778 در فرانسه در گذشت .

ولتیر یکی از نمایندگان مهم روشنگری فرانسه است . او در طول عمرش به مبارزه علیه متافیزیک ، خرافات ، دگماتیسم ، فناتیسم و غیر تولرانس پرداخت و میگفت انسان نباید نسبت به نظرات و عقاید گذشته غیرانتقادی باشد بلکه باید به آزمایش انتقادی آنان بپردازد و چنانچه آنان در مقابل این آزمایش دوام نیاورند باید در آنان تجدید نظر کند و نظرات دیگری را جانشین آنان کند .

او همچنین میگفت که عقل انسان باید تنها معیار فکر و عمل انسان باشد . ولتیر به انتقاد شدید از دگم های دینی نیز پرداخت ، دگم هایی که از طرف کلیسای کاتولیک آنزمان تبلیغ میشدند . تئوری شناخت او بر اساس درک و احساس گرایی لاک بود .

ولتیر میگفت پایه شناخت انسانی باید قوای احساسات ادراکی باشند . او به رد تئوری ایدههای ارثی دکارت پرداخت چون این ایدهها ریشه در درک قوای حسی ندارند . ولتیر در مقابل تئوریهای متافیزیک ، شکاک بود چون آنان نمیتوانند بر پایه تجربیات حسی باشند .

در زمان او، درک حسی لاک ، افکار علوم طبیعی نیوتون و باکون ، قطبی بودند در مقابل سنت فکری فرانسوی که بر راسیونالیسم دکارتی متکی بود .کتاب 6 جلدی ” روح و اخلاق ملت ”  او پایه علوم اجتماعی مدرن است .

ولتیر به فرموله کردن برنامه ” حکومت مطلقه آگاه ” نیز پرداخت . در نظر او مسیر تاریخ را سه نیرو تعیین میکنند – شخصیت های کبیر ، اتفاقات و حوادث ، و اوضاع فرهنگی و اقتصادی . به نظر او ارزش تاریخ در حقایق مفیدی است که جامعه ببار می آورد . آن بعنوان پروسه تکامل عقل به حساب می آید .

ولتیر بعنوان یکی از آغازگران و مورخان عصر جدید علاقه خاصی به روابط اجتماعی و فرم های تفکر مرتبط با آن داشت . پرسشهای سیاسی و حقوقی و  تحقیق در باره مسائل اقتصادی ، نقش مهمی در نظرات او دارند .

ولتیر یکی از مهمترین منتقدین آموزشهای کلیسای کاتولیک است گرچه او به رد خدا نمی پردازد . ا و چون یک دئیست فکر میکند . طبق نظرات این فرقه ،یک خدای شخصی مافوق طبیعت وجود دارد که بعد از خلق جهان دخالتی در آن ندارد . افراد این فرقه به رد معجزه و نیروهای وحی یی و ماورای طبیعت نیز میپردازند .

طبق نظر ولتیر هر حرکت و اتفاق در جهان مانند نظم و ساختار و قانونمندی ، علتی دارد . فقط خداست که به جهان یک نظم و قانونمندی نیکو و ایده آل میدهد . به ادعای ولتیر دین نقش مهمی در جامعه انسانی دارد و ایمان بخدا و ابدی بودن روح برای برنامه زندگی اشخاص اهمیت مهمی دارد .

جمله معروف ولتیر در پاسخ به آته ایست های فرانسه این بود که میگفت ختی اگر هم خدایی نباشد ، انسان باید به آفرینش دروغین آن بپردازد .

ولتیر مبلغ دینی باتقواست که در آن ایده آلهای برادری و عشق به همنوع ، نقش مهمی دارند . او در مقابل نظرات خوشبینانه عصر روشنگری ، شکاک و نا امید بود . مثلا او به رد نظرات لایبنیتس پرداخت که میگفت ما در بهترین جهان ممکن زندگی میکنیم .

ولتیر هدف زندگی را کوشش برای بهتر نمودن زندگی انسانها میدانست . آزادی بیان ، لیبرالیسم سیاسی ، برابری بر اساس قوانین عقل از جمله دیگر خواسته های او بودند . او حقوق طبیعی را که جهانشمول است و شامل تمام فرهنگها حتی ماقبل عیسی مسیح نیز میشوند ، اساس تئوری هایش قرار داد.

هیچکس به اندازه ولتیر برای ایدههای روشنگری فرانسه مبارزه نکرد . ولتیر تعثیر مهمی روی فلسفه ، ادبیات و علوم اجتماعی غرب گذاشت .او مثالی است برای متفکر مسئول چون کوشید تا با کمک آثارش در عمل اجتماعی انسانها دست ببرد . مهمترین دستاورد ولتیر کوشش در راه بردن ایده آلهای روشنگری میان مردم ساده و عوام بود .