درباره هنر های زیبا
مـــــاریـــــا دارو
هرگاه بتاریخ هنر موسیقی٬ خطاطی٬ نقاشی مجسمه سازی وسایر هنر های زیبا در افغانستان نظر اندازیم ٬ تاریخ و قدامت این هنرهای شریفه بیشتر از صدسال و یا اضافه ازآن میباشد.
کاوشهای باستان شناسان داخلی و گروپهای خارجی در طول تاریخ موفق به کشف مجمسه های حیرت آور و کشف سالون های بزرگ و جالب در هر گوشه وکنار وطن ما بوده اند که نشان دهنده آثار باستانی آریایی ها ٬ خراسانیها و افغانستان امروز و میراث نیاکان ما محسوب میشوند.
نظر به قدامت تاریخی و حملات ولشکر کشی های خارجیها بسیار آثار زیبای کشور منهدام و یا دستبرد زده شده و بخارج انتقال داده شده است.
اما آفتاب را نمیتوان با انگشت پنهان کرد ٬ قامت بلند مجسمه های بودا و کشفیات در آیخانم وسایر نقاط کشور یکی از نمونه هاو قدامت تاریخی هنر های زیبا را در کشور ما بیان میکند.
آثار و خدمات هنرمندان گرامی کشور در صده های مختلف ٬ بیان از واقعیتهاست و هم چنان نام پر افتخار هنرمندان مانند استاد کمال الدین بهزاد نابغه هنر میناتوری ٬استاد میر علی هروی نابغه حسن خط ٬ استاد محمد عظیم ابکم ٬ استاد محمد عزیز ابکم ٬ میر نعمت الله خان ٬ میرحسام الدین خان ٬علی احمد خان و غلام محمد میمنگی و سایر هنرمندان گمنام دیگر همه افتخارات در ساحه هنرهای زیبای افغانستان داشتند و تاریخ خدمات ایشان را فراموش نمیکند.
اگر به گذشته های خیلی نزدیک نظر اندازیم تاسیس مکتب صنایع نفیسه کابل درعصر شاه امان الله خان٬ که توسط استاد غلام محمد میمنگی افتتاح گردید ٬ استاد عبدالغفور برشنا هنرمند چند بعديُ مکتب صنایع نفیسه را انکشاف داد و مضامین مختلفه را نیز در آن علاوه نمود . استاد برشنا بر علاوه نقاشی در هنر موسیقی و نویسندگی درامها صاحب تالیفات زیاد میباشد.
در سال (۱۹۶۶) میلادی دانشمندان چون پوهاند داکتر عبدالاحمد جاوید ٬ پوهاند سید بهاالدین مجروح و شادروان حبیب الرحمن هاله با تلاش فروان توانستند که کورسهای بدون کریدت نقاشی و هیکل تراشی را در فاکولته ادبیات وعلوم بشر ایجاد نمایند و آقای امان الله حیدرزاد و امان الله پارسا بحیث استادان کورسها مذکور را تدریس مینمودند. اولین خشت هنرهای زیبا در فاکولته ادبیات وعلوم بشری توسط سه دانشمند فوق الذکر گذاشته شد.
در اواخر سال۱۳۵۴ هش ۱۹۷۵ م ـ درزمان « ریاست جمهوری سردار محمد داوود» دانشکده تعلیم و تربیه با دانشکده ادبیات و علوم بشری یکجا شد و هر دو دانشکده تحت نام پوهنحَی ادبیات وعلوم بشری مسماء و پوهاند میرحسین شاه خان بحیث رئیس آن مقرر گردید.
کورسهای مجسمه سازی خارج از نصاب تعلیمی هنوز در چوکات فاکولته ادبیات و علوم بشری قرار داشت و همین که پروفیسور میرحسین شاه خان رئیس دانشکده ادبیات و تعلیم و تربیه مقرر شد٬ طی یک مجلس با آمرین دیپارتمنت ها خواستند که شعبات نقاشی و هیکل تراشی بدون کریدت را رسمی بسازند زیرا شاگردانیکه قبلا آن کورسها را فرا گرفته بودند بدون کریدت وغیر رسمی بود باید هر دو شعبه در داخل چوکات رسمی فاکولته ادبیات وعلوم بشری شامل و محصلان با فراگیری چهار سال تحصیل در آن بخشها گواهینامه رسمی داشته باشند. آن مجلس بریاست پروفیسور میر حسین شاه خان و حضور داشت پرفیسور داکتر عنایت الله شهرانی و استاد امان الله حیدرزاد دایر شد و فیصله بعمل آمد تا شعبات نقاشی و هیکل تراشی بحیث یک دیپارتمنت کوچک در چوکات پوهنحَی ادبیات و علوم بشری تاسیس و آمر آن آقای امان الله حیدر زاد باشد.
داکتر عنایت الله شهرانی که در عین زمان استاد دانشکده تعلیم و تربیه و در کدر علمی آن ایفای وظیفه مینمودند بحیث استاد شعبه هنرهای زیبای نو تاسیس نیز تعین گردید. یعنی قدم مثمر هنرهای زیبا را رسما ٌ پروفیسور میر حسین شاه خان در فاکولته ادبیات و علوم بشری گذاشت.
استاد عنایت الله شهرانی درسال( ۱۹۷۶ ) میلادی در یک رقابت در جمع استادان پوهنتون کابل موفق به اخذ اسکالرشیپ گردید و روانه امریکا شد.
وی درسال ( ۱۹۷۸ )م- بـعــد ازاخــذ درجــــه ما ستری در رشته تعلیم و تربیه َی هنر از امریکا دوباره بوطن برگشت . در این وقت آقای امان الله حیدرزاد مضمون هیکل تراشی و آقای همایون
اعتمادی مضمون میناتوری ٬ آقای تمیم اعتمادی مضمون نقاشی ٬ آقای حامد نوید مضمون دیزاین و آقای شهرانی مضمون نقاشی را تدریس میکردند. برای جذب شاگردان با اخذ امتحان کانکور فارغان صنوف دوازدهم مکتب مسلکی صنایع نفیسه کابل و سایر لیسه را که استعداد در امور هنرها داشتند٬ پذیرفته میشدند.
بعداز حادثه خونین هفت ثور ۱۳۵۷ هش مرکز علمی دانشگاه کابل مشکلات سیاسی پیدا کرد یک تعداد دانشمندان و تحصیلکردگان ممالک غربی یا محبوس شدند ویا پا بفرار گذاشتند٬ از جمله آقای حیدرزاد٬ آقای نوید و آقای اعتمادی را میتوان نام برد. بعداٌ تمام مسَولیت دیپارتمنت هنر های زیبا بدوش استاد شهرانی افتاد.
پلان ارتقاَ و انکشاف هنری های زیبا بشکل فاکولته مستقل روز تا روز زمزمه عام و خاص در پوهنتون کابل شده بود٬ استاد شهرانی با پیشنهادات و تلاشهای خستگی ناپذیر پلان انکشاف هنرهای زیبا را به رئیس دانشگاه کابل جناب انجینر ( عزیزالرحمن سعیدی )مطرح کرد.
از آن جائیکه آقای عزیزالرحمن سعیدی از جمله شاگردان استاد شهرانی در دارلمعلمین کابل بودند٬ پیشنهادات استاد شهرانی را پذیرفت و مبلغ چهارنیم لک افغانی بودجه مستقل برای انشکاف و استقلالیت آمریت هنرهاری زیبا راامر فرمودند. از همان سال ( ۱۹۷۹)میلادی در چوکات پوهنتون کابل هنرهای زیبا بنام آمریت مستقل عرض اندام کرده است.
موسس شعبات تیاتر و موسیقی و ارتقاً دهنده دو شعبه قبلی یعنی شعبه نقاشی و هیکل تراشی شخص پروفیسور داکتر عنایت اله شهرانی میباشد.
در رابطه با انکشاف هنرهای زیبا دو رئیس محترم پوهنتون کابل « داکتر عبدالاحمد جاوید و داکترحیدر خان » علاقمندان مفرط بودند اما علاقمندی این دانشمندان منبی بر ایجاد فاکولته هنرهای زیبا در زمان سلطنت محمد ظاهر شاه و ریاست جمهوری محمد داود خان نسبت ملحوظات و عدم علاقمندی حکومات در آن دوره تحقق نپذیرفت اما در رژیم چپی ها که برای هنرهای زیبا خیلی علاقمند بودند با آنکه در احیای دانشکده مذکور مشکلات و موانع زیاد نسبت به غیر حزبی بودن و تحصیلات داکتر شهرانی در ایالات متحده امریکا وجود داشت ٬اما با آنهم رئیس دانشگاه کابل آقای انجنیر عزیزالرحمن سعیدی امر تشکیل فاکولته و بودجه مستقل آنرا امضا کرد. زمانیکه هنرهای زیبا مستقل و از فاکولته ادبیات وعلوم بشری مجزا گردید ٬ یکتعداد استادان که خود صاحب تالیفات نیز بودند برای آقای داکتر شهرانی گوشزد مینمودند که پروفیسور صاحب شهرانی شما چطور میتوانید شعبات «دلاکی منظور از موسیقی» و « رقاصی منظور از تیاتر» را به سویه اکادمیک شامل پوهنتون سازید؟.
طبعاٌ در محیط عقب مانده سنتی این دو مسلک شریفه و مقدس تحقیر میگردید .
در باره این هنر والا و شریف که راه های پر ُ خم پیچ زیاد را طی کرده است ٬ باید کتب زیاد تحریر گردد. هرگاه دوستان طالب معلومات بیشتر باشند میتوانید به به تالیفات داکتر شهرانی که ( ۱۷) کتاب در باره هنر نوشته است و یا به کتابهای بنام « هنرمندان تاریخ ساز تیاتر و چهره های جاودان » اثر ماریا دارو را که در آنلین به ادرس ذیل گذاشته شده است٬مطالعه نمائید.
