اخیرا «امام‏علی رحمان‏» رئیس جمهور تاجیکستان در راس یک هایت عالی رتبه سیاسی اقتصادی به عشق‌آباد سفر کرد و پس از ملاقات دوجانبه با «قربانقلی بردی‏‌محمداف» همتای ترکمنی خود، نتایج مذاکرات را در یک کنفرانس خبری مشترک بیان کرد. اگر به گذشته روابط ترکمنستان و تاجیکستان نگاهی داشته باشیم باید گفت دو کشور از کشورهای همسود بوده و بعد از فروپاشی شوروی استقلال یافتند. در این بین دو کشور هر چند دارای مرز مشترکی نبوده اما در مدت 20 سال گذشته با تکیه بر اشتراکات و بسترهای موجود در منطقه آسیای مرکزی همکاری کرده و عملا در هیچ موضوعی با یکدیگر اختلاف عمده ای نداشته اند. به نحوی که ترکمنستان در سال‌های جنگ داخلی تاجیکستان صدها خانواده تاجیک‌ را در خاک خود پناه داد و در دوران مذاکرات دولت تاجیکستان با نیروهای مخالف، میزبان دو دوره گفتگوهای طرف‌های درگیر تاجیک بود. در این  راستا اگر به بسترهای موجود در روابط کنونی دو کشور نگاهی داشته باشیم این امر از چند زاویه  قابل بررسی است:

از یک سو دو کشور تاجیکستان و ترکمنستان در بسیاری از سازمان های بین المللی همچون اکو، همکاری اسلامی و.. حضور مشترکی دارند. لذا توسعه روابط آنها بر رشد همکاریهای منطقه ای تاثیر گذار است. در شرایط کنونی نیز دیدارهای روسای جمهور ترکمنستان و تاجیکستان و امضای بیانیه مشترک سران و سندهای همکاری در زمینه‌های مختلف به منظور تقویت روابط سیاسی و تأمین ثبات منطقه‌ای است. چرا که دو کشور نگاه های مشترکی به تهدید داعش دارند و در مورد مشکلات منطقه ای ، چالش های احتمالی در آسیای مرکزی ، حضور گروههای دهشت افگن و افراط گرا ، خطر ظهور داعش در مرزهای آسیای میانه و افغانستان، اوضاع افغانستان و چگونگی حل و فصل چالش های این کشور از طریق ابزارهای مسالمت‌ آمیز سیاسی و دیپلماتیک ، ضرورت کمک و حمایت از بازسازی و احیا اقتصاد ملی افغانستان نگاه و رویکردهای مشترکی دارند. در این بین با توجه به همسایگی دو کشور با افغانستان تهدید تندروها در مرزهای جنوبی دو کشور با این کشور  چالش عمده ای برای امنیت و ثبات دو کشور است.

در بعد دیگر در شرایط کنونی گسترش همکاری های سیاسی، اقتصادی، تجاری، سرمایه گذاری و استفاده از منابع آب و انرژی، مد نظر دو کشور است. در این بین همکاری در بخش‌های انرژی و حمل و نقل از موضوعات مهم در تعاملات عشق‌‏آباد و دوشنبه است. اکنون نیز چگونگی اجرای طرح خط لوله گاز ترکمنستان- ازبکستان- تاجیکستان- قزقیزستان – چین و نیز خط راه آهن ترکمنستان- افغانستان- تاجیکستان برای دو  کشور دارای اهمیت راهبردی است. در این راستا اجرای خط ‌آهن سه جانبه ترکمنستان- افغانستان- تاجیکستان تا سال ۲۰۱۷ میلادی ( از منطقه ی «آتا مراد» ترکمنستان و از راه استان های «فاریاب» و «قندوز» در شمال افغانستان، به تاجیکستان ) می تواند بر خروج دو کشور از وضعیت کنونی ارتباطی ، کاهش نیاز سیاسی به ازبکستان و روسیه تاثیر داشته باشد. در حوزه گازی نیز خط لوله گاز ترکمنستان- ازبکستان- تاجیکستان- قزقیزستان – چین جدا از متنوع کردن مسیرهای صادراتی ترکمنستان و درآمد بیشتر برای این کشور میتواند به کاهش وابستگی گازی تاجیکستان به ازبکستان کمک کندو در نهایت حضور بیش از 20 هزار ترکمن در ناحیه «جلیکول» منطقه ختلان تاجیکستان بر اهمیت روابط دو  کشور در حوزه فرهنگی افزوده است.

فرزاد رمضانی بونش