میدان جدید تقابل جهانی
سیدمحمد حسینی
سودان پس از تجزیه سومین کشور پهناور افریقایی و دومین کشور بزرگ عربی (پس از الجزایر) است که در سال ۱۹۵۶ استقلال یافت. این کشور در جنوب مصر واقع است. رود نیل بیشترین مسیر خود را در سودان به خصوص سودان جنوبی طی می‌کند. سودان جنوبی پوشش جنگلی نسبتأ مطلوبی دارد اما در سایر مناطق به خصوص در سودان شمالی، آب و هوا خشک است. بیش از هشتاد درصد مردم سودان، کشاورز و دامدار هستند اما کشاورزی در سودان ابتدایی و غیرمکانیزه هست.
سودان دارای ذخائر زیرزمینی، معادن و نفت ، تیتانیوم و اورنیوم نیز هست. اقتصاد سیاسی سودان تا پیش از ۲۰۱۱ عمدتأ بر فروش نفت متکی بود اما از آنجایی که عمده مخازن نفتی سودان در جنوب این کشور واقع هستند، پس از جدایی سودان جنوبی، درآمد نفتی سودان شمالی به شدت تنزل یافت.
عمرالبشیر، رئیس جمهور وقت سودان در سال ۲۰۱۱ با قطع شدن شاهرگ اقتصادی کشور یعنی نفت، تصمیم گرفت، سیاست ریاضت اقتصادی را در پیش بگیرد و همین سیاست باعث اعتراض نیروهای معترض و موثر سیاسی و در نهایت سقوط عمرالبشیر پس از ۴۲ سال حکومت شد. تغییر سیاست خارجی توسط عمرالبشیر نیز با هدف جلب نظر عربستان و امریکا و جلب اعانه‌های مالی از سوی آنها بود که البته این سیاست «ذلت‌بار» نیز در سیاست خارجی ما به ازای مادی برای حکومت عمرالبشیر نداشت.
بر اساس آمارهای سازمان ملل متحد، سودان (در دوران عمرالبشیر) در رتبه اول کشورهای جهان به لحاظ فساد اداری و اختلاس بود. شاید به همین دلیل بود که در سال ۲۰۱۹ بدون کوچکترین خونریزی، نیروهای واکنش سریع و ارتش سودان موفق شدند کودتا نمایند. پس از کودتا اما سودان بیش از گذشته در ناامنی و فلاکت اقتصادی فرو رفت.
اساسأ سودان همواره سرزمین جنگ و بی‌ثباتی بوده است و به گواه تاریخ از سال استقلال این کشور یعنی ۱۹۵۶ تنها ۱۰ سال روی آرامش را دید. در مابقی این سال‌ها این کشور همواره با جنگ داخلی و بی‌ثباتی سیاسی مواجه بوده است. جنگ دارفور و جنگ جدایی‌طلبان جنوبی، دو جنگ داخلی بوده که نتیجه آن دو میلیون کشته، میلیون‌ها آواره، ناامنی، فقر و فلاکت برای مردم سودان بوده است.
دارفور منطقه‌ای در غرب سودان و شامل مردمانی با نژاد افریقایی است که اعتقاد دارند، نژاد گروه حاکم عرب است و علیه آنها تبعیض ناروا اعمال می‌کند. جدایی‌طلبان جنوبی نیز از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵ با دولت مرکزی جنگیدند. در جنگ جدایی‌طلبان جنوبی نیز رژیم صهیونیستی، فرانسه، اریتره و انگلستان از جدایی‌طلبان حمایت کردند. جنوبی‌ها عمدتأ مسیحی هستند اما حمایت غربی‌ها از جدایی‌طلبان به دلائل مذهبی نبود بلکه به دلیل استقرار چاه‌های نفتی و از آن مهمتر طمع کشورهای خارجی برای ایجاد پایگاه استراتژیک در سودان جنوبی بود. برای صهیونیست‌ها جدایی سودان جنوبی از شمالی بسیار مهم بود چون علاوه بر نفت، مسیر نیل نیز عمدتأ از سودان جنوبی می‌گذرد و صهیونیست‌ها تسلط بر این منطقه را ابزاری برای فشار سیاسی و اقتصادی بر مصر می‌دانند.
با فشارهای کشورهای غربی و استیصال عمرالبشیر در جنگ با جدایی‌طلبان، سرانجام در سال ۲۰۰۵ آتش‌بس اعلام شد و مقرر شد تا مردم جنوب سودان در یک همه‌پرسی سرنوشت خود را تعیین کنند. در سال ۲۰۱۱ مردم جنوب سودان در همه‌پرسی که زیرنظر سازمان ملل متحد صورت گرفت، رأی به جدایی از مرکز دادند و سودان به دو کشور مستقل شمالی و جنوبی تقسیم شد. آنچنان که پیشتر ذکر شد، این جدایی سبب افول شدید درآمد نفتی حکومت عمرالبشیر، افت شدید درآمد دولتی، اعمال ریاضت‌های اقتصادی، افزایش نارضایتی نیروهای ناراضی سیاسی و در رأس آنها ارتش شد و در نهایت حکوت البشیر با کودتا در سال ۲۰۱۹ ساقط گردید.
