چگونه بنویسیم؟
نویسنده: محمدناصر غلامی
اگر بنویسیم، چگونه بنویسیم؟ از مدت‌ها به این‌سو گاهی انگشتانم روی صفحه‌ی کیبورد و واژه‌ها می‌لغزید و چیزی‌را مثل خیلی‌های دیگر سر و پا کنده بدون درنظرداشت و رعایت اصول و معیارهای نگارشی می‌نوشتم. اما این نوشتن‌ها درحد ابراز حس درونی و دل‌یخ کردن بالای واژه‌ها چیزی بیش نبود. البته برای آغاز و شروع خوب بود تا بخوانم و بخوانم و بنویسم.
اگر بخواهیم درست بنویسیم و چگونه درست نوشتن را بیاموزیم، لازم و ضروری است که کتاب‌های آیین درست‌نگاری را مطالعه کرده وقاعده‌ها و اصول‌های درست‌نگاری در نوشتن را مراعات نماییم. از روزی که “نگارش و روش تحقیق” یعقوب یسنا در دست‌رسم قرار گرفت. از سخن ناشر گرفته تا آخرین صفحه این اثر را خواندم. یعقوب یسنا با توجه به وضعیت نگارش در افغانستان اثر ارزش‌مند وموثری را زیر عنوان “نگارش و روش تحقیق” به دست نشر سپرده و برای هر فرد که قصد نوشتن را دارد ضرورت است تا بخواند و با درست‌نگاری آشنا شوند.
نوشتن، تحقیق و تبیین هر ایده‌ای در قالب نوشتن در عصر کنونی یک ضرورت انکارناپذیر است. اگرچه در افغانستان توجه چندانی به نگارش و تحقیق صورت نگرفته به گفته‌ی یعقوب یسنا دچار “آفت و فساد” شده، این فساد و آفت چنبره‌اش در سطح کشور گسترده شده و این مهم باعث شده که نوشتن و تحقیق را از ماهیت علمی‌اش بکاهد و بی‌ارزش بسازد. باتوجه به خوانش اثر دکتر یسنا احساس خوش‌بینی و موثریت این اثر را از روی‌کرد و طرز دید نویسنده به ادبیات، نگارش و تحقیق و علمی‌سازی و روش‌مندسازی نگارش می‌توان پیدا نمود و چندین‌بار خواند تا برای خواننده‌ی اثر درستی و نادرستی نگارش و ضرورت به نگارش آشکار گردد.
نگارش و روش تحقیق یعقوب یسنا به دوبخش تقسیم‌بندی شده است.
در فصل اول بخش نخست با بیان اهداف کلی و کاربردی به شیوه‌ی نگارش مانند خاطره‌نویسی، نامه‌نویسی و انواع نامه‌ها و سفرنامه‌نویسی؛ در فصل دوم به توضیح و بیان ذوق نگارش، مطالعه و نگارش، فن مطالعه، معلومات و نگارش، مرجع‌شناسی، چگونگی دسته‌بندی تنظیم و ارایه معلومات و نگارش و نویسندگی نوع معماری و آبادکردن؛ در فصل سوم به کاربرد زبان، زبان معیار، گونه‌ی ادبی، گونه‌ی علمی؛ و در فصل چهارم به رابطه‌ی دستور خط و نشانه‌گذاری با نگارش پرداخته شده است و در باره‌ی سه اصل مهم توجه شده که امروزه بیش‌تر در نگارش رعایت باید شود، جدانویسی و پیوسته‌نویسی، نشانه‌های نگارش و جای کاربرد آن‌ها و رعایت بندنویسی (پاراگراف) در نگارش است.
دربخش دوم این کتاب نویسنده به چیستی تحقیق و پژوهش پرداخته، این‌که تحقیق چیست و دارای چه اصول و روشی است. تعریف از تحقیق و اهمیت و ضرورت به تحقیق ارایه شده است.
در فصل نخست این بخش به آن‌چه پیش از تحقیق بدانیم زیر این عنوان‌ها توضیح داده شده که تحقیق چیست، تحقیق و درک مساله و مشکل، تحقیق و حل مساله و مشکل و اهمیت یادگیری روش تحقیق؛ در فصل دوم روی آشنایی با اصطلاحات تحقیق؛ در فصل سوم به بیان معرفی پایان‌نامه؛ در فصل چهارم به صفحه‌های ابتدایی پایان‌نامه؛ در فصل پنجم، طرح تحقیق و کلیات؛ در فصل ششم، بدنه‌ی اصلی تحقیق؛ در فصل هفتم ارایه نتیجه و نتیجه‌گیری؛ و در فصل هشتم به چگونگی منبع‌نویسی و ماخذدهی پرداخته شده است.
در بخش سوم نویسنده به بیان نیاز و ضرورت مقاله‌نویسی، تعریف مقاله پرداخته و به پیشینه‌ی مقاله‌نویسی در افغانستان و وضعیت مقاله‌نویسی در افغاستان اشاره کرده و به‌صورت واضح و آشکار واقعیت‌های نگارش، مقاله‌نویسی را درجامعه‌ی معاصر افغانستان باز گو نموده است.
من کتاب‌های نگارش و روش تحقیق را پیش از خواندن این کتاب مرور کرده بودم، اما کاربردی نبودند. آن‌چه کتاب یعقوب یسنا را با کتاب‌های دیگر نگارش و روش تحقیق در افغانستان متفاوت می‌سازد، زبان ساده و علمی و جنبه‌ی آموزشی، کاربردی و عملی آن است. از آن‌جایی‌که مطالعه‌ی این کتاب برایم مفید بود، خواندن آن را به دانش‌جویان و علاقه‌مندان نگارش پیش‌نهاد می‌کنم.
