چرا ارسال اف -۱۶ به اوکراین بازی با آتش است؟
بیش از ۱۵ ماه از آغاز بحران اوکراین می‌گذرد و تا کنون نه تنها راهی برای برون‌رفت از آن به چشم نمی‌خورد بلکه سیل سلاح‌های سنگین آمریکا و اروپا به این منطقه، کلاف در هم تنیده بحران را پیچیده‌تر کرده‌است؛ موضوعی که در روزهای اخیر با انتشار خبر ارسال اف -۱۶ به اوکراین داغ‌تر شده‌است.
چند روز پیش «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه، تصمیم غرب برای ارسال جنگنده اف -۱۶ به اوکراین را غیرقابل قبول دانست و با بیان اینکه این کار به تشدید جنگ منجر خواهد شد، هشدار داد غربی‌ها با آتش بازی نکنند.
سیگنال‌های غرب برای ارسال اف -۱۶ به اوکراین
اگر چه تا کنون موضوع ارسال جنگنده اف -۱۶ به اوکراین تنها در مواضع اعلانی مقامات غربی به چشم می‌خورد اما بنا به دلایل مختلفی که در ادامه اشاره خواهد شد، احتمال آن بسیار بالاست.
«آموزش اوکراینی‌ها برای استفاده از اف -۱۶» مهمترین دلیلی است که سناریوی ارسال این جنگنده را تقویت می‌کند. «مارک میلی» رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا در جریان سفرش به فرانسه و در ابتدای ورودش به این کشور گفت که برنامه آموزش استفاده از تانک‌های آمریکایی «آبرامز» به نظامیان اوکراینی شروع شده و واشنگتن و متحدانش در حال تدوین توافقاتی با موضوع آموزش استفاده از جنگنده‌های اف -۱۶ به این نظامیان هستند.
رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا تاکید کرد که واشنگتن به همراه متحدانی همچون هلند و انگلیس که وعده مشارکت در عرضه جنگنده‌های اف -۱۶ آمریکایی به اوکراین را داده‌اند، مشغول برنامه‌ریزی دقیق ابعاد کلاس‌های آموزش کار با این جنگنده، نوع تاکتیک‌های پروازی برای آنها و مکان‌های ارائه این آموزش‌ها هستند.
بهره‌گیری رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا از واژه «قریب الوقوع» نیز دلیلی دیگری برای ارسال سلاح است. مارک میلی تاکید کرد که تسلیحات سنگین آمریکایی نظیر تانک‌های آبرامز و جنگنده‌های اف -۱۶ در زمان اجرای ضدحمله قریب‌الوقوع اوکراین علیه روسیه آماده استفاده نخواهند بود.
این بدان معنی است که در حملات کنونی روسیه، اوکراینی‌ها به دلیل آموزش ندیدن، قادر به استفاده از اف -۱۶ نیستند و بهره‌گیری از آن چندماهی طول می‌کشد.
به تازگی «عبدالباری عطوان» سردبیر روزنامه فرامنطقه‌ای «رأی الیوم» چاپ لندن در یادداشتی، نوشته‌است «ارزیابی‌های نظامی غربی می‌گوید که آموزش خلبانان اوکراینی برای هدایت این نوع از جنگنده‌های اف -۱۶، نیازمند دستکم شش ماه زمان است و هنوز نیز مشخص نیست که آیا به موشک و تجهیزات الکترونیکی مدرن لازم تجهیز می‌شود یا خیر. به این معنی که استفاده از همه این امکانات برای نبرد هوایی، ممکن است دستکم تا پایان سال دوم آغاز این جنگ صورت نگیرد.»
اروپایی‌ها اگرچه برای آموزش و ارسال اف -۱۶ پیشقدم شده‌اند اما در این زمینه تنها نیستند و آمریکا را نیز در کنار خود می‌بینند؛ کشوری که به رغم حمایت‌های مالی هنگفت تاکنون در این باره سکوت کرده‌بود.
اخیراً بایدن در نشست سران گروه هفت با آموزش خلبانان‌های اوکراینی موافقت کرد. همان طور که پیشتر اشاره شد، حمایت بایدن از آموزش خلبانان اوکراینی بر روی جت‌های جنگنده پیشرفته از سوی کارشناسان به عنوان مقدمه‌ای برای ارسال این جنگنده به اوکراین برای اولین بار در نظر گرفته می‌شود.
رئیس جمهور آمریکا اما به رهبران گروه هفت تاکید کرد که تصمیم‌گیری درباره زمان ارسال و تعداد جنگنده‌های ارسالی و اینکه چه کشوری این جنگنده‌های نسل چهارم را به اوکراین خواهد داد، موضوعاتی است که در ماه‌های آینده و در حالی که روند آموزش خلبانان اوکراینی در حال انجام است، درباره آنها تصمیم‌گیری خواهد شد.
تصمیم بایدن تحت فشار اروپایی‌ها و کنگره
اوایل اسفندماه پارسال در آستانه یکسالگی جنگ و سفر بایدن به لهستان، کاخ سفید زیر فشارهای فزاینده برای دادن جنگنده‌های اف -۱۶ به «کی‌یف» قرار گرفت. در آن برهه تارنمای خبری «هیل» با انتشار این خبر نوشت: دولت بایدن طی هفته گذشته با فشارهای فزاینده نمایندگان کنگره و همچنین مقام‌های اوکراینی جهت تجهیز کی‌یف به جنگنده‌های اف -۱۶ و آن هم در آستانه یکسالگی جنگ اوکراین، قرار گرفته‌است.
این گزارش اضافه کرد: اندک زمانی پس از موافقت واشنگتن برای تحویل ۳۱ عراده تانک «آبرامز» به اوکراین، مقام‌های کی‌یف درخواست خود مبنی بر دریافت جنگنده‌های پیشرفته از آمریکا را تکرار کردند اما بایدن در پاسخ با تحویل جنگنده‌های اف -۱۶ به اوکراین مخالفت کرد.
به نظر می‌رسد که کلید تغییر سیاست کاخ سفید چند هفته پیش زده‌شد؛ زمانی که «ریشی سوناک» نخست‌وزیر بریتانیا و «مارک روته» همتای هلندی او در لندن ملاقات و توافق کردند که برای ایجاد یک ائتلاف بین‌المللی با هدف تقویت نیروی هوایی اوکراین، از آموزش گرفته تا تهیه جت‌های اف -۱۶ تلاش کنند.
بریتانیا پیش از این نیز موفق شده‌بود در زمینه تقویت قدرت دفاعی اوکراین و تأمین تسلیحات پیشرفته به این کشور نظر آمریکا را تغییر دهد؛ ازجمله لندن در ژانویه اعلام کرد که تانک‌های «چلنجر» را به اوکراین می‌فرستد و با اعلام این خبر، نظر دولت بایدن را نیز تغییر داد و باعث شد که واشنگتن نیز با ارسال تانک‌های آبرامز به این کشور موافقت کند.
در همان ماه که متحدان غربی سیاست خود را برای تحویل تانک تغییر دادند، شرکت «لاکهید مارتین» آمریکا، سازنده اف -۱۶ اعلام کرد که آماده است به تقاضاهای روزافزون برای ساخت این جنگنده‌ها پاسخ دهد.
پیش از اعلام تغییر سیاست واشنگتن نیز، نیویورک تایمز گزارش داده‌بود که چهار کشور از اعضای ناتو یعنی هلند، دانمارک، بلژیک و نروژ آماده‌اند تا دستکم ۱۲۵ فروند اف -۱۶ آماده جنگ را به کی‌یف تحویل دهند. دیگر متحدان غربی کی‌یف مانند فرانسه و بریتانیا نیز پیشنهاد کمک برای آموزش خلبانان اوکراینی را داده‌بودند.
همزمان و حتی بسیار قبل‌تر از فشار اروپایی‌ها بر بایدن، شاهد فشار قانونگذاران آمریکایی بر کاخ سفید برای ورود جدی‌تر به بحران اوکراین بودیم. افزون بر تصویب بودجه ۴۵ میلیارد دلاری کنگره برای کمک به اوکراین، چندی پیش «مایکل مک کوال» نماینده حزب جمهوریخواه ایالت تگزاس و رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در حاشیه نشست امنیتی مونیخ ابراز امیدواری کرد که آمریکا در نهایت این جنگنده‌ها را تحویل اوکراین دهد.
سال گذشته هم «لیندسی گراهام» سناتور تندرو جمهوریخواه آمریکایی خطاب به دولت بایدن خواستار آموزش خلبانان اوکراینی برای جنگنده اف ۱۶ شده‌بود. او در مصاحبه‌ای با شبکه‌های خبری در نشست امنیتی مونیخ گفت: به نظر من در اینجا باید واشنگتن تصمیم جدی برای آموزش خلبانان اوکراینی برای پرواز با جت‌های جنگنده اف ۱۶ بگیرد که به نظر می‌رسد بایدن تمایل زیادی به آن ندارد.
گراهام تاکید کرد که «دو کار باید با سرعت انجام شود. روسیه را کشوری حامی تروریسم معرفی کنیم و آموزش خلبانان اوکراینی با جنگنده‌های اف ۱۶ را آغاز کنیم.»
تعمیق و تسری تنش؛ روی دیگر سکه ارسال اف -۱۶
مقامات غربی بر این باورند که جت‌های اف -۱۶ می‌توانند در نبرد مفید و برای امنیت طولانی مدت اوکراین ضروری باشند اما این تنها یک روی سکه است و به موازات ارسال جنگ‌افزارهای پیشرفته، سناریوی حل وفصل بحران بیش از پیش رنگ می‌بازد.
کرملین طی این مدت بارها به غرب به سرکردگی آمریکا نسبت به تحویل تسلیحات پیشرفته به اوکراین هشدار داده و آن را عبور از خطوط قرمز خود اعلام کرده‌است. کشورهای عضو ناتو اما با نادیده گرفتن هشدارها به تجهیز اوکراین با تانک‌های پیشرفته «لئوپارد ۲» آلمانی و «آبرامز» آمریکایی ادامه داده و اینک با تحویل جنگنده‌های اف -۱۶ به اوکراین، فصل تازه‌ای از تنش آغاز خواهدشد.
بنابراین تحلیلگران هشدار می‌دهند که این کار، نه‌تنها یک چالش لجستیکی بزرگ ایجاد خواهد کرد بلکه این نگرانی را به وجود می‌آورد که آیا تحویل این هواپیماها باعث تشدید و گسترش جنگ به خارج از مرزهای اوکراین نمی‌شود.
در مجموع ارسال جت‌های جنگی و آموزش اوکراینی‌ها، آن در این برهه از نبرد که شهر راهبردی «باخموت» به تصرف کامل روس‌ها درآمده‌است، از شکست آمریکا و متحدان غربی در این جبهه نشان دارد. همان طور که عبدالباری عطوان در این باره نوشته که این اقدام بایدن به نوعی اعتراف به شکست در مقابل روسیه پس از یک سال و سه ماه جنگ است.
