مجمع سازمان همکاری شانگهای در پکن
به سوی نظم نوین جهانی
دمیتری سدوف (Dmitry SEDOV)- دانشمند علوم سیاسی، روزنامه‌نگار
ا. م. شیری- آمریکا آشکارا در حال شکست است
واشنگتن نمی‌خواهد به پذیرد که مجمع چندجانبۀ سازمان همکاری شانگهای با مشارکت رهبران سی و شش کشور در چین به بستری تبدیل شده است که در آن تغییر اساسی در ژئوپلیتیک جهان ثبت می‌شود. رسانه‌های آمریکایی در حال اطلاع‌رسانی دقیق به مردم در مورد رویدادهای این مجمع هستند، اما تاکنون از نتیجه‌گیری‌های گسترده خودداری می‌کنند. فقط وبلاگ‌نویسان مستقل این نقش را ایفا می‌کنند.
هنوز هیچ کس جرأت نکرده به رئیس جمهور ترامپ این حقیقت آشکار را توضیح دهد که او شخصاً باعث تسریع این تغییرات سرنوشت‌ساز شده است. زیرا، چنین نتایجی می‌تواند به یک لایحۀ سیاسی بزرگ منجر شود. هر چند زمان این امر، ناگزیر فراخواهد رسید.
نویسندگان نشریات و بسیاری از سیاستمداران آمریکایی واقعاً می‌خواهند باور کنند که «اعضای سازمان همکاری شانگهای صحبت خواهند کرد و سپس متفرق خواهند شد». اما اگر به روند مذاکرات و تصمیمات گرفته شده دقت کنید، این نشانۀ شب‌کوری است.
برای شروع، لازم به ذکر است که نخستین سفر نارندرا مودی، رهبر هند به چین از سال ۲۰۱۸، ضربۀ سنگینی به غرب بود. زیرا، سیاست خارجی آمریکا دهه‌ها وقت خود را برای پرورش دهلی به عنوان دشمن استراتژیک چین صرف کرده است. اما در این اجلاس، عبارت «اژدها و فیل باید (اکنون) متحد شوند»، از زبان شی جین‌پینگ شنیده شد. شاید این موضوع بتواند منشور دیدگاه جهانی‌گرایانۀ واشنگتن را تغییر دهد، اما فعلاً آن‌ها سکوت کرده‌اند.
کمتر متخصصی تردید داشت که سیاست متکبرانۀ آمریکا در بازار تجارت بین‌الملل قرار بود کشورهای آسیب‌دیده را به هم نزدیک‌تر کند. اما تعرفه‌های اضافی که ترامپ اخیراً بر هند اعمال نموده، این تأثیر را تسریع کرده است. به نظر می‌رسد صاحب کاخ سفید هنوز متوجه نشده که چگونه دفاع شجاعانۀ او از منافع آمریکا به چنین نتیجه انجامیده است.
نکتۀ اصلی این است که در بازی پوکر طولانی مدت آنگلوساکسون‌ها برای قطع روابط بین چین و روسیه، که در آن اوکراین نقش انتحاری جوکر را بازی می‌کند، آخرین جلسه با شکست مفتضحانه‌ای به پایان می‌رسد. غرب به جای دستیابی به شکاف بین دو ابرقدرت، به ظهور یک گروه «سه‌گانۀ قدرتمند» مرکب از سه ابرقدرت (چین، روسیه، هند) دست یافته است که اتحاد خود را بر اساس ضد جهانی‌سازی اعلام می‌کند.
قرار است روسیه و چین موازنۀ جهانی را به نفع خود و به ضرر آمریکا و متحدانش تغییر دهند و هند نیز به آن‌ها ملحق خواهد شد. شی جین‌پینگ به رهبران حاضر گفت: «ما باید قدرت بازارهای بزرگ خود و قدرت همکاری اقتصادی بین اعضای سازمان همکاری شانگهای را دوباره ارزیابی کنیم و شرایط تجارت و سرمایه‌گذاری را بهبود بخشیم». این را هم باید اضافه کرد که اقتصادهای سازمان همکاری شانگهای یک سوم اقتصاد جهان را تشکیل می‌دهند، در حالی که جمعیت آن‌ها ۴۲ درصد از جمعیت جهان است.
پس از سال‌ها عدم قطعیت، چین برای تبدیل شدن به قدرت اقتصادی پیشرو جهان تلاش می‌کند و در نظر دارد صدها میلیون دلار به شرکای خود کمک کند. در زمانی که ترامپ در حال جنگ تعرفه‌ای و محدود کردن کمک‌های خارجی تحت سیاست «اول آمریکا»ی خود است، شی جین‌پینگ قول داده است که ۲ میلیارد یوان (۲۸۰ میلیون دلار) به اعضای سازمان همکاری شانگهای کمک بلاعوض و ۱۰ میلیارد یوان (۱.۴ میلیارد دلار) به صورت وام به کنسرسیوم بانکی سازمان همکاری شانگهای اعطا کند.
او بدون ذکر نام نویسندگان، «هژمونی‌طلبی، ذهنیت جنگ سرد و اقدامات قلدرمآبانه» را محکوم کرد و این درخواست را خطاب به غرب، به رهبری آمریکا، مطرح کرد.
شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای اعلامیۀ تیانجین را که به سندی تاریخی در سیاست جهانی تبدیل خواهد شد، تصویب کرد. این سند، به ویژه، تأکید می‌کند که اصول عدم مداخله در امور داخلی و عدم استفاده از زور، اساس و مبنای توسعۀ پایدار در روابط بین‌الملل هستند.
همچنین در آنجا آمده است که رویارویی ژئوپلیتیکی، چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی و ثبات در جهان، از جمله در منطقۀ سازمان همکاری شانگهای، در حال تشدید است. بنابراین، آشکارا به راهبرد ناتو مبتنی بر خودخواهی بلوکی اشاره دارد.
علاوه بر این، کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در مورد مرکز جهانی مقابله با چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی توافق‌نامه‌ای را تصویب کردند که می‌توان آن را به عنوان تلاش برای سیاست بین‌المللی جمعی جدید تلقی کرد.
«دانای پیر» که معمولاً پرحرف است، در حالی که جهان منتظر واکنش اوست، هنوز در مورد جلسۀ پکن اظهار نظر نکرده است. شاید ترامپ منتظر گزارش سیا با اطلاعاتی در مورد محتوای مکالمۀ بسیار طولانی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، و نارندرا مودی، نخست وزیر هند است. اگرچه می‌توان حدس زد که موضوع مکالمه فقط می‌تواند یک چیز باشد- نزدیکی بین دو کشور و بومی‌سازی پیامدهای تأثیر غرب بر اقتصاد آن‌ها. توافقات خاص از طریق رویۀ مشترک مشخص خواهد شد. یکی از نتایج احتمالی کوتاه مدت این است که هند درخواست آذربایجان برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای را مسدود کرد.
به نظر می‌رسد واکنش طبیعی ترامپ به ظهور یک مرکز تأثیرگذار جدید ضد جهانی‌سازی، تلاشی است برای متحد کردن متحدان. اما وضعیت متحدان، خوب به نظر نمی‌رسد. اروپا که همزمان چندین فاجعۀ اقتصادی آمریکا را تجربه کرده است، حتی با وفاداری کامل رهبرانش، بلحاظ جمع‌آوری نیرو، چیز زیادی برای عرضه ندارد. رکود اقتصادی و انحطاط ارتش‌ها مشخصۀ این قاره است.
سربازان شجاع بالتیک برای شروع یک جنون نظامی همیشه آماده‌اند، اما برای انجام این کار، واشنگتن به احیای بلندمدت قدرت نظامی-اقتصادی سابق خود نیاز دارد و تحقق این امر به توان رقابت با اتحاد سه قدرت بزرگ بستگی دارد.
تنها چیزی که باقی مانده، الحاق کانادا، گرینلند و شاید نوار غزه است. اما حتی این‌ها هم در هالۀ ابهام قرار دارند…
١١ شهریور- سنبله ١۴٠۴
