اخراج ۴۳ هزار مهاجر افغان از ایران در یک روز!!
اخراج ۴۳ هزار مهاجر افغان از ایران در یک روز، نه تنها یکی از بزرگ‌ترین موج‌های بازگشت اجباری مهاجران در سال‌های اخیر است، بلکه بازتابی از وضعیت شکنندهو تآسف آور مهاجران افغان در کشورهای همسایه نیز می‌باشد.
این موج گسترده اخراج اجباری، در کوتاه‌مدت چالش‌های متعددی برای دولت افغانستان، نهادهای امدادرسان، و جامعه مدنی ایجاد می‌کند؛ از جمله تأمین سرپناه، تغذیه، خدمات صحی، ثبت و راجستر هویت، و سامان‌دهی انتقال مهاجران به مناطق اصلی سکونت‌شان.
اما در عین حال، این روند می‌تواند در درازمدت فرصتی برای بازسازی ظرفیت‌های انسانی کشور و قطع وابستگی‌های تحقیرآمیز از کشورهای همسایه تلقی گردد.
در چنین روزهای دشوار، همبستگی مردمی جلوه‌ای بی‌بدیل یافته است. مردم ولایت هرات با سازماندهی بیش از ۲۰۰ عراده وسایط نقلیه برای انتقال رایگان مهاجران از مرز اسلام‌قلعه به داخل شهر، نمونه‌ای روشن از احساس مسئولیت ملی و انسان‌دوستی را به نمایش گذاشتند. شرکت‌های ترانسپورتی در سایر ولایات مرزی همچون نیمروز، فراه، قندهار، و ننگرهار نیز در کنار نهادهای دولتی در زمینه انتقال مهاجران به مناطق اصلی اقامت‌شان همکاری شایسته‌ای از خود نشان داده‌اند.
این همکاری مردمی و نهادینه، نیازمند حمایت، هماهنگی و برنامه‌ریزی بهتر در سطح دولت، نهادهای بین‌المللی، و شوراهای محلی است.
از سوی دیگر، باید اذعان داشت که کشورهای همسایه، به‌ویژه ایران و پاکستان، در طی سال‌ها از حضور میلیونی مهاجران افغان به‌عنوان ابزاری برای نفوذ سیاسی، مداخله در امور داخلی افغانستان، و حتی استفاده در جنگ‌های نیابتی در داخل افغانستان و فراتر از آن، از قفقاز تا شرق میانه، بهره برده‌اند. اردوگاه‌های مهاجرین، در بسیاری موارد، محل سربازگیری گروه‌های مسلح، مدارس افراط‌گرایی دینی، و کانال‌هایی برای اعمال فشارهای سیاسی بر دولت افغانستان بوده‌اند.
اکنون که روند بازگشت اجباری شدت یافته است، ضروری‌ست که دولت افغانستان (یا نهادهای بدیل مردمی و مدنی در نبود دولت مشروع) چند اقدام راهبردی را روی دست گیرد:
• تشکیل کمیته‌های ویژه پذیرش و ادغام مهاجرین در سطح ولایات مرزی
که با مشارکت نهادهای مردمی، شوراهای محلی ، و همکاران بین‌المللی کار سامان‌دهی بازگشت‌کنندگان را پیش ببرند.
• احصائیه‌گیری و راجستر مهاجران بازگشتی
به منظور برنامه‌ریزی بهتر در زمینه توزیع کمک‌ها، اسکان، اشتغال‌زایی، و حمایت‌های اجتماعی.
• جذب منابع داخلی و بین‌المللی برای حمایت از بازگشت‌کنندگان
از طریق نهادهای چون سازمان ملل (IOM، UNHCR)، بانک جهانی و کشورهای کمک‌کننده.
• راه‌اندازی برنامه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای برای بازگشت‌کنندگان
تا بتوان از ظرفیت انسانی مهاجران در بازسازی کشور بهره‌برداری نمود.
• تهیه پالیسی جامع ملی برای عودت و ادغام مهاجرین
که با هماهنگی نهادهای دولتی و جامعه مدنی تدوین و اجرایی گردد.
در نهایت، بحران مهاجرین نه‌فقط یک چالش انسانی، بلکه یک فرصت برای بازنگری در سیاست حکومت سر پرست افغانستان و کاهش وابستگی است.
باید از این بحران به‌عنوان آینه‌ای استفاده کنیم تا واقعیت‌های دردناک چند دهه گذشته را ببینیم، راه آینده را بهتر بسازیم، و برای حاکمیت ملی، عزت جمعی، و خودکفایی واقعی تلاش نماییم.
ح- فتاح
