نگاهی به نقش آمریکا و غرب در حمایت از تظاهرات مخالفین دولت در قرقیزستان
در تظاهرات روز گذشته «نهضت ملی مخالفین قرقیزستان» سیاست خارجی بیشکک در رابطه همگرایی با مسکو مورد انتقاد قرار داده شد.
قرقیزستان طی یک سال گذشته شاهد تظاهرات و راهپیمایی‌هایی که بتواند ثبات و امنیت این کشور را به‌صورت جدی تحت تاثیر قرار دهد، نبود.
اما از ماه ژانویه به این طرف و به خصوص پس از سقوط دولت «ویکتور یانکوویچ» در کی‌یف، برای عده‌ای از مخالفین دولت بیشکک امیدواری‌های ایجاد کرد. این بود که «روشن ژئنبیک‌اف» نماینده پارلمان و از مخالفین سرسخت «الماسبیک آتامبایف» رئیس جمهور قرقیزستان با حمایت تعدادی از نمایندگان احزاب سیاسی مخالف اقدام به ایجاد «نهضت ملی مخالفین» کرد.
بر اساس اعلام رسانههای گروهی و اعتراف خود ژئنبیک‌اف، وی در آن زمان چند دفعه از کی‌یف بازدید داشته و با رهبران مخالفین یانکوویچ ملاقات انجام داده است.
بعضی از روزنامه‌های نزدیک به دولت قرقیزستان از دیدار ژئنبیک‌اف در کی‌یف با «جان مکین» سناتور آمریکا خبر داده بودند. در متن مرحله اول تحولات اوکراین و امیدواری‌های برخی از مخالفین قرقیزی به امکان تکرار صحنه‌های مشابهی در قرقیزستان ساختار جدیدی با نام نهضت ملی مخالفین این کشور ایجاد شد.
اما چون در مراحل بعدی تحولات اوکراین به‌هرج و مرج و ملی‌گرایی افراطی گرایش پیدا کرده و با واکنش‌های جدی مسکو مواجه شد، رهبران این نهضت قرقیزی در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های مطبوعاتی خود تا حدی از «الگوی رفتاری اوکراینی» فاصله گرفتند. اما باز هم هدف نهایی خود را به صراحت بیان می‌دارند که به عنوان مثال در چند روز پیش ژئنبیک‌اف ضمن مصاحبه با یکی از رسانههای روسی هشدار داد که چنانچه آتامبایف نسبت به‌خواسته‌های مخالفین بی‌توجهی کند، تکرار تحولات (انقلاب‌های) سال 2005 و 2010 بعید نخواهد بود.
تظاهراتی که نتوانست چهره‌های جدید سیاسی ارائه دهد
ولی امروز پشت تریبون تظاهرات بیشکک چهره‌های جدید و تاثیرگذار سیاسی دیده نشد. همانند یک ماه اخیر در کنار ژئنبیک‌اف، «عظیم‌بیک بیک‌نظراف» دادستان سابق قرقیزستان، «ملیس میرزااحمداف» شهردار پیشین «اوش»، «قمچی‌بیک تاشی‌اف» نماینده سابق پارلمان و رهبر پیشین حزب «آته ژورت»، «مامبیت‌زنوس آبیلف» وزیر پیشین حوادث غیر مترقبه قرقیزستان قرار گرفتند.
بحث جالب این‌جاست که تقریباً همگی آنها هم در زمان ریاست جمهوری «عسکر آقایف» و هم «قربانبیک باقی‌اف» مسئولیت‌های رسمی بر عهده داشتند که اینک لباس «دموکراتیک» به تن کردن آنها را خیلی‌ها جدی نگرفته و معتقدند که بسیاریشان از این فرصت می‌خواهند به عنوان دادن پیام معامله با دولت استفاده کنند. حداقل این موضوع علنی است که در مورد خیلی از رهبران فعلی مخالفین پرونده‌های جنایی وجود داشته و از طریق راه‌اندازی برنامههای سیاسی‌ای نظیر تظاهرات و جلب توجه مردم نسبت به‌خود، می‌خواهند بیشتر بیمه شوند.
به اعتقاد تحلیل‌گران، نهضت ملی مخالفین به نوعی اتحادی است که بقا نخواهد آورد زیرا خیلی از اعضای با نفوذ آن با هدف کوتاه‌مدت وارد این ساختار شده‌اند. از سوی دیگر در حالیکه ژئنبیک‌اف به‌صورت کامل جانبدار آمریکا و غرب می‌باشد، تاشی‌اف و میرزا احمداف دارای روحیات ملی‌گرایانه بوده و مخالف مداخله قدرت‌ها در امور داخلی کشورشان می‌باشند. گذشته از آین حزب «آته ژورت» که تاشی‌اف تا زمان بازداشت و زندانی شدن خود (به‌اتهام تلاش برای غصب قدرت) رهبری آن را بر عهده داشت، در رابطه با قضیه کریمه از دولت قرقیزستان انتقاد کرد که از ابتدا باید از اقدامات روسیه حمایت به عمل می‌آورد. با این حال به‌اصطلاح دو پا را در یک کفش کردن امکان نخواهد داشت.
کارشناسان سیاسی منطقه معتقدند که مخالفت با همگرایی قرقیزستان با روسیه از اهداف اصلی نهضت ملی مخالفین قرقیزی می‌باشد. به این منظور است که در تظاهرات امروز نیز با عضویت قرقیزستان در اتحادیه گمرکی، واگذاری سهام فرودگاه مناس به شرکت روسی «روس‌نفت» و فروش سهام شرکت «قرقیزگاز» به «گازپروم» روسیه (ضمناً همزمان با تظاهرات مخالفین سند واگذاری سهام این شرکت به طرف روسیه در بیشکک امضا شد) مخالفت کردند.
به خصوص ژئنبیک‌اف بیشتر از باقی سیاست‌مداران مخالف فعال بود.
وی ضمن یکی از صحبت‌های امروز خود گفت: رئیس جمهور، سازمان «قرقیزگاز» را فروخت که تقصیر با اوست و ورود کشور نیز به اتحادیه گمرکی منجر به از دست دادن استقلال قرقیزستان خواهد شد.
وی اعلام کرد که شعار اصلی ما این است: «آتامبایف از فرودگاه مناس دست بردار!». اگر رئیس جمهور این فرودگاه را بفروشد پس دشمن مردم خواهد بود.
ضمن سخنرانی‌های خود باقی رهبران این نهضت مخالفین دولت قرقیزستان از مواضع ژئنبیک‌اف حمایت کردند.
البته تظاهرات امروز بیشکک به‌دلیل حضور حداقلی جمعیت ظرفیت محدود مخالفین دولت این کشور را به نمایش گذاشت، اما شکی نیست که آن آغاز روند آمادگی مخالفین برای انتخابات پارلمانی سال 2015 قرقیزستان می‌باشد. حتی برخی از رسانههای چاپ بیشکک (نشیر هفته‌نامه «دیلو») در چند هفته پیش از آن خبر دادند که سازمان‌ها غیردولتی و مخالفین غرب‌گرای قرقیز از خارج مبلغ بیش از 20 میلیون دلار دریافت کردند. این موضوع به‌بحث ناکامی واشنگتن در حفظ بقای پایگاه نظامی «مناس» در این کشور مرتبط دانسته می‌شد.
اما موقعی که امروز به‌جای پلو پر از گوشت و میوه، فقط از تظاهرکنندگان با ساندویچ پذیرایی شد، خیلی‌ها بر صحت داشتن خبر تغذیه مالی مخالفین از سوی آمریکا و غرب شک کردند.
مخالفین فعلاً از جیب خود هزینه می‌کنند
«حسین اسوبعلی‌اف» تحلیل‌گر مسائل سیاسی قرقیزستان ضمن گفت‌وگوی اختصاصی با فارس، رفتار دولت در برابر تظاهرات امروز مخالفین را درست ارزیابی کرد و گفت که شاید برخی از مخالفین بخواهند با تحریک نیروهای انتظامی و امنیتی فضای سیاسی و امنیتی کشور را چالشی کنند.
وی ادامه داد: به‌نظر من دولت قصد نداشت در برابر این تظاهرات واکنش‌های جدی از خود نشان دهد زیرا تجربه دو انقلاب رنگی و همچنین درگیری‌های رخ داده طی یک دهه اخیر نشان می‌دهد که متوسل شدن قدرت به‌زور برای مردمی که از بیکاری و مشکلات متعدد اجتماعی رنج می‌برند، انگیزه ایجاد می‌کند که از آن سیاست‌مداران فرصت‌طلب به‌نفع خود بهره‌برداری به‌عمل می‌آورند.
این کارشناس قرقیزی همچنین تصریح کرد: از سوی دیگر مخالفین فعلی دولت از پایگاه لازم اجتماعی برای بسیج مردم در جهت تحقق اهداف خود برخوردار نیستند. من حتی فکر می‌کنم که خبر در اختیار مخالفین و سازمان‌های غیردولتی کشور قرار گرفتن بیش از 20 میلیون دلار کمتر با واقعیت سازگاری دارد. دیگر اینکه در صفوف مخالفین وحدت نظر وجود ندارد چرا که ژئنبیک‌اف رهبر موقت بوده و هنوز مشخص نیست که در چند ماه آینده چه کسی این مسئولیت را بر عهده خواهد گرفت.
اسوبعلی‌اف ضمن پاسخ بهاین پرسش که هزینه‌های این تظاهرات از چه ناحیه‌ای تامین خواهد شد، تصریح کرد: به‌باور من فعلاً هزینه‌های این‌گونه برنامه‌ها را مخالفین از جیب خود پرداخت می‌کنند ولی البته حساب اصلی آنها روی آن است که با برگزاری چنین تظاهرات و راه‌پیمایی‌ها و اثبات توان خود برای مقابله با دولت فعلی که همکاری و همگرایی با روسیه را خط مشی اصلی سیاست خارجی خود انتخاب کرده است، اعتماد حامیان خارجی خود را به‌دست خواهند آورد و پول‌های هزینه کرده‌اشان را جبران خواهند کرد.
اما در هر صورت با توجه به‌تحولات داخلی قرقیزستان و در ارتباط آن با منافع بازیگران اصلی عرصه منطقه‌ای و به‌خصوص روسیه، آمریکا و غرب می‌توان این پیش بینی را داشت که با تظاهرات بیشکک مخالفین روند اعمال فشارهای مداوم خود به‌دولت را با هدف جلوگیری از تحقق پروژه‌های همگرایی با روسیه آغاز خواهند کرد.
اتهامات مخالفین نسبت به‌رئیس جمهور
مخالفین آتامبایف را متهم به‌غصب قدرت می‌کنند و مدعی هستند که دارایی‌های این کشور را در اختیار گروه محدودی قرار داده است. این اتهامات دقیقاً زمان آقایف و باقی‌اف نیز از زبان مخالفین شنیده می‌شد. طرح این مسائل در حدود یک دهه پس از نخستین انقلاب رنگی قرقیزستان حاکی از آن است که هدف عمده مجریان و حامیان چنین انقلاب‌ها پاسخ گفتن به‌نیازهای واقعی مردم نبوده بلکه دست‌یابی به‌منافع مالی و مادی می‌باشد.
به این دلیل است که دیگر بیشتر جمعیت این کشور تمایل خاصی برای شرکت در چنین اقداماتی را ندارند. امروز حتی یکی از شرکت‌کنندگان تظاهرات بیشکک با قرار گرفتن پشت میکروفون گفت که هدف سیاست‌مداران مخالف غصب قدرت است نه براورده کردن نیازهای مردم.
در چند روز پیش ژئنبیک‌اف ضمن مصاحبه با یکی از رسانه‌ها هشدار داد که چنانچه آتامبایف نسبت به‌خواسته‌های مخالفین بی‌توجهی کند، تکرار تحولات (انقلاب‌های) سال 2005 و 2010 بعید نخواهد بود.
تشدید فعالیت‌های مخالفین با همزمانی سفرهای مقامات آمریکایی
دادگاه بیشکک در اواخر ماه مارس سال جاری میلادی برگزاری تظاهرات در میدان مرکزی «آلاتاو» و پیش روی کاخ دولت این کشور را برای ماه آوریل ممنوع اعلام کرد. ولی جالب این‌جا بود که با سفر خانم «نیشا دیسی بیسوال» معاون آسیای جنوبی و مرکزی وزیر امور خارجه آمریکا به‌بیشکک، حکم دادگاه لغو شد.
طی یک ماه اخیر بیشکک میزبان چندین مهمان بلند پایه «کاخ سفید» بود که به‌خصوص قبل از سفر خانم بیسوال بهاین کشور، خانم «فاطمه سوامر» دست‌یار معاون آسیای جنوبی و مرکزی وزیر امور خارجه آمریکا و «کرال پریز» معاون اول سازمان مبارزه با گردش بین‌المللی مواد مخدر این کشور نیز از قرقیزستان بازدید داشتند که از جزئیات سفر و توافقات صورت‌گرفته خبری در رسانه‌ها درز نکرد.
در روزهای آینده قرار است «دائوگ فرانس» معاون روابط عمومی وزیر امور خارجه آمریکا طی مهمان بیشکک باشد.
به اعتقاد تحلیل‌گران مسائل سیاسی، این همه بازدید‌های پشت سر هم مقامات سیاسی و امنیتی واشنگتن از این کشور کوچک آسیای مرکزی بدون پیام نخواهد بود.
به اعتقاد «میراسلاف نیاز‌اف» دبیر پیشین شورای امنیت قرقیزستان در شرایط کنونی قرقیزستان که به‌دلیل نظام جدید سیاسی مرز مسئولیت خصوصی مقامات از بین رفته است، هیچ اتفاقی با محوریت نقش خارجی نظیر آمریکا بعید نخواهد بود.
وی با اشاره به‌سفرهای مقامات واشنگتن بهاین کشور می‌گوید که «آمد و رفت، دیدار با مخالفین و اجرای برنامههای مورد نظر واقعیتی است که دولت را در موقعیت ناظری قرار داده است که تمایل برای مداخله را ندارد».
با وجود این وضعیت، نیازف معتقد است که شرایط برای راه انداختن انقلاب و یا کودتا با هدف کنار گذاشتن رئیس جمهور فعلی فراهم نیست. زیرا چنین اتفاقی مبتنی بر سه عامل بسیار مهم خواهد بود:
الف: تمرکز کامل قدرت در دست یک نفر (که در قرقیزستان به‌دلیل وجود نظام پارلمانی امکان ندارد)،
ب: فساد گسترده اداری (در قرقیزستان فساد تا حدودی وجود دارد ولی دولت فعلی با آن مبارزه می‌کند)،
ج: مدیریت غیرموثر (مدیریت فعلی قرقیزستان موثر نمی‌باشد). ولی وجود یکی از این سه عامل برای اتفاق افتادن انقلاب و یا کودتا کافی نیست ولی چنانچه وضعیت بهبود نیابد و از سویی هم بر آتش اختلافات سوخت پاشیده شود (کاری که آمریکایی‌ها دوست دارند انجام دهند)، همانند اوکراین هیچ چیزی بعید نخواهد بود.
