معادن گوگرد یا سلفر افغانستان
نوشته کریم پوپل
17.03.2017
معادن سلفر در افغانستان در میان آبهای گرم معدنی و هم به شکل جامد میباشد. معمولاْ معادن سلفر جامد در سطح زمین به عمق بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر قرار دارد . مهم‌ترین و بزرگترین معادن سلفر افغانستان در کوه البرز ولسوالی چمتال ولایت بلخ و معدن سلفر شرين تگاب ولایت فاریاب و می باشد. به اساس سروی سال ۱۹۷۷ اداره جیولولوجی وزارت معادن کشور، افغانستان دارای ۴۵۰۰۰۰ تن سلفر میباشد. طی تحقیقات سال ۲۰۱۱ که اداره جیولوجی امریکا در کشور بسر رسانید نتیجه بر این شد که افغانستان دارای ۶ ملیون تن سلفر تثبیت شده و نا تثبیت شده به ارزش ۲۳۴ میلیون دالر می باشد.
علاوه بر معدن گوگرد نامبرده ، معادن گوگرد در تاله و برفگ بغلان، معدن گوگرد سيغان ولايت باميان ، معدن گوگرد سرخرود ولایت ننگرهار ، گوگرد دره لولنج غوربند ولايت پروان ، سمنگان نیز یکی از امیدواری های آینده کشور در صنعت تیزاب سازی ، حشره کشی ، صنایع کیماوی ، باروت سازی وغیره میباشد .
معادن سلفر ولایت فاریاب
معادن گوگرد ولایت فاریاب دارای ذخایر متعدد بوده در مناطق حصهء زیارت استانه جان مربوط شیرین تگاب ، ناحیه کتته کم مربوط میمنه ، گنداب قریب کتته قلعه مشهور به (خام گوگردک) ، خوش سر بولاق مربوط بلچراغ وغیره نقاط قابل ملاحظه میباشد. سالهای قبل وزارت معدن از معدن گوگرد آستانه به اندازه ۷-۱۰ تن مواد سلفوریک را به فابریکهءبغلان برده، بدون کدام زحمت از آن استفاده می نمودند.
معادن سلفر سمنگان
بر پایه معلومات ریاست معادن ولایت سمنگان، معدن سلفر این ولایت در یک منطقه به نام کوه گوگرد در ۱۵ کیلومتری جنوب غرب شهر ایبک قرار دارد. گفته می شود که این معدن، به رنگ خاکی سفید مایل به آسمانی است و بوی گوگرد را می دهد
معادن سلفر گازی جرقدوق ولایت جوزجان
معدن سلفر اين ولایت، به شکل خالص وجود ندارد و این ماده، آمیخته با گاز است و یکجا با گاز استخراج می گردد. این ماده معدنی، در حوزه نفتی جرقدوق جوزجان می باشد و در آیندۀ نزدیک، دستگاه تجرید سلفر به این ساحات آورده می شود تا آن را از گاز جدا کند.
معادن سلفر جامد اشکاشم بدخشان معلومات ریاست معادن ولایت بدخشان نیز نشان می دهد که در مربوطات ولسوالی های کران و منجان، زیباک (قسمت دره توپخانه)، قسمت یفتل پائین سنگلیچ اشکاشم ولایت بدخشان نشانه های معدن سلفر وجود دارد؛ اما کمیت آن تا کنون مشخص نشده است
معادن سلفر چمتال ولایت بلخ
معدن سلفر ولایت بلخ ، در دامنه های کوه های البرز ودر ولسوالی چمتال در فاصله ۹ کیلومتری قلعه پشمی و در ۶۴ کیلومتری شهر مزارشریف قرار دارد.
که این معدن در سال ۱۳۳۵ هجری از طرف وزارت معدن افغانستان تثبیت شده و ذخیرۀ آن ۲۰۰ هزار تن برآورد شده است. اداره معادن و پطرولیم بلخ افزوده است که این معدن، درسال های ۱۳۴۱، ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ چند بار آتش گرفته و زیان های آن، قابل ملاحظه بوده است. بدین باور نیاز است تا دوباره تحقیقات زمین شناسی در باره این معدن صورت گیرد؛ تا تثبیت شود که در نتیجه آتشسوزی، چه اندازه زیان به آن وارد شده و چه انداره سلفر در حال حاضر در آن وجود دارد.
معادن سلفر یخشی گنبد بامیان
طبق تحقیقات ابتدائی که درین محل صورت گرفت منرال سلفر مخلوط با دیگر مرکبات در ولایت بامیان در منطقه یخشی گنبد ولسوالی سیغان و ولسوالی یکاولنگ، وجود دارد. هنوز برسی و تحقیقات کامل معدنی درین معادن صورت نگرفته است.
سلفر مایع
در افغانستان در بعضی محلات چشمه های آب گرم وجود دارد که بنام چشمه شفا یاد می گردد. در حقیقت گرمی این گونه چشمه ها روی دو منبع یعنی انرژی جیوترمال و یا گذشتن از معادن سلفر میباشد. بدین مناسبت چشمه های که جلد را شفا می دهد معمولا چشمه سلفر دار میباشد. نمونه های سلفر مایع درچشمه های آبهای گرم کشورنیز وجود دارد. بعضی از آنها کشف و بعضی آنها ضرورت به تحقیقات دارد. در افغانستان معادن سلفر مایع در چاه سلفر در ٧٠ کيلومترى مزار شريف در منطقۀ محمدجان دگر شهرک حيرتان موقعيت دارد. اين چاه توسط روس ها در حدود ٣٥ سال قبل به هدف انکشاف بلاک هاى نفت و گاز منطقۀ حفر گرديده بود تصادفاْ معادن سلفر مایع برآمد. آب سلفر در عمق ٨٠٠ مترى زمين اين منطقه وجود دارد که در بخش طبابت استعمال ميشود ؛ اما امور چاه مذکور به علت آغاز جنگ هاى داخلى در کشور متوقف گرديد.
چشمه شفا دشت حیرتان
چشمه های شفا که در آن سلفر یا سایر مواد وجود دارد قرار ذیل میباشد.
۱.چشمه شفا شولگره ولایت بلخ
۲.چشمه شفادرولایت فاریاب است درمنطقه چهل گزی منطقه (پشت باغ) یا ( كوه گرد خرد )
۳.چشمه آب گرم درواسوالى خاص اروزگان
۴. چشمه شفا ارغنده پایین ولایت کابل
۵. چشمه شفا در مناطق با میان ، دره کالو، شیو قول ولسوالی ورس
۶. چشمه شفا ولایت سرپل در نزدیکی معدن نفت در قریه انگوت
۷. چشمه شفا زلفقار در هرات در کنار زیارت خواجه صاحب انصاری (رح)
۸. چشمه شفا در ولایت بامیان در منطقه ذره اژدر هم یک چشمه است که میگویند از سر اژدار تب بیرون میاید.
۹. کیک جشمه در ولسوالی پنجاب ولایت بامیان در قریه تکاب برگ منطقه خواجه مار ها یا خواجه مارو مشهور است البته چشمه در زیر یک تپه موقیعت دارد آب پیشرو تبه گرم تر وپشت تپه تب سرد تر بیرون میشود.
۱۰. چشمه شفا سمنگان تحقیق نشده
۱۱. چشمه دشت حیرتان بنام چشمه آب گنده ( آب گنج ) دارای مقادیر زیاد سلفر میباشد.
۱۲. چشمه شفا پلخمری از مشهورترین چشمه افغانستان است.
۱۳. چشمه شفای کنار دریای تالقان که گذرگاه عام و خاص و تفریحگاه تابستانی است !
۱۴. چشمهء ابگرمک فیض آباد بدخشان !
۱۵. چشمه شفای آب سرد بالای پل سوچ قریه فرغامیرو ولسوالی جرم بدخشان.
۱۶. آب شفا درياي علينگار: یک شاخه از دریای علینگار از معادن سلفر گذشته پس از مسافت طولانی با چندین شاخه سلسله کوهای پامیر یکجا شده دریای علینگار ساخته میشود. این شاخه ضرورت به تحقیقات بیشتردارد.
۱۷. چشمه آب گرم قریه گرماب ولسوالی ناهور ولایت غزنی
۱۸. چشمه شفآ استا لف که بنام چشمه شور در استا لف مشهور است.
۱۹. چشمه شفا ولایت میدان ولسوالی بهسود قریه کجاب میباشد و به نام چشمه هشدها یاد میشود.
۲۰. چشمه شفا تنکی اژدر دره ترگمن درولایت پروان
۲۱. چشمه شفای خواجه بلغار نزدیک شهرک روضه سلطان محمود غزنوی شهر غزنی
۲۲. چشمه گرم و جوشان در عقب قریه سراب دره پشه یی ولسوالی پل حصار دره اندراب.
۲۳. چشمه آب گرم ولسوالی بلخاب سرپل
۲۴. چشمه شفا الدباغ ولسوالی خوږياڼی ولایت ننگرهار
۲۵.چشمه شفا دره سنگلاخ ولایت میدان وردک بنام چشمه خواجه مبارک یاد می گردد
چشمه های شفا که از حرارت زمین گرم میباشد
از اینکه افغانستان یک کشور کوهی است ودارای تکتونیکهای قدیم ونو میباشد. بودن چنین انرژی بقدر وافر درساحات هندوکش بخصوص هندوکش مرکزی و ساحات هرات میباشد. یکی از علایم این نقاط برآمدن چشمه‌های آب گرم میباشد که مردم افغانستان غرض علاج استفاده می‌نمایند. این چشمه‌ها در اوبی هرات، آب گرم در بلخ ، دره کالو، شینه، استالف ارزگان پنجشیر بدخشان غوربند بامیان ارغنداب یافت میشود. این انرژی از حرارت مگما داخل زمین، بالاثر مالش پلیتهای جامد و شکستگی‌ها، تحت فشار گرفتن طبقه هایدروکاربنات درشمال افغانستان میباشد، مرکبات آبهای گرم افغانستان بای کاربنات کلورایدی، کلورایدی، سلفاید، سودیمی و بمقدار کم یکتعداد عناصر چونGe,Be,B,Fe,Ag,Zn,Pb,Ba,Li,Rb, Sr ,Sc میباشد که علاوه بر انرژی میتوان بماقصد دیگر استفاده نمود. در سطر ذیل چند نمونه از چشمه های مشهوررا میتوان نام برد.
۱. چشمه شفا خنجان فاقد سلفر (جیوترمال)
۲. چشمه شفا ولسوالی اوبی هرات فاقد سلفر (جیوترمال)
۳. چشمه شفا ولسوالی خلم فاقد سلفر (جیوترمال)
۴. چشمه شفا دره کالو و همچنان چشمه شفا دره شینه و استالف میباشد
چشمهای شفا که دارای آب سرد اند
۱. چشمه شفای آب سرد بالای پل سوچ قریه فرغامیرو ولسوالی جرم بدخشان.
۲. چشمه آبشار یخشیره ولسوالی وردوج که روح رازنده میکند فضای آن درتابستان !
۳. چشمه آب سرد بنگی تخار !
۴. چشمه شفا کنار بند همت بامیان سرد است دارای مقدار زیاد کلسیم کاربونیت و سلفیت است.
۵. چشمه شفا قندوز سرد دارای مرکبات کلسیمی است.
۶. چشمه یخ عقب قریه انعامک داخل دره پارنده ولسوالی پلحصار دره اندراب.
۷. چشمه یخ عقب قریه کشن آباد دامن دره هزار چشمه ولسوالی بنو دره اندراب ولایت بغلان
۸. چشمه شفای زیر پل باغ حکیم بآی در ولسوالی بهارک بدخشان که آب آن قوی ترین هاضم غذای ثقیل است .
متن این مقاله برای سالهای زیادی در حال تحقیق خواهد بود. کار خیلی زیاد کار است تا معادن سلفر از روی نمونه گیری آب گرم دریافت گردد.
عکسهای از چشمه های شفا افغانستان
چشمه شفا پلخمری
چشمه شفا کنار بند هیبت بامیان
چشمه شفا ولسوالی خلم
منابع
- ذخایر سلفر درکوه البرز افغانستان در ویبسایت دیاگونیس
https://thediggings.com/mines/usgs10023777
- معلومات در مورد سلفر گازی در معادن گاز جرقدوق از طرف وزارت معادن وپطرولیم ، صفحه دوم بخش سوم تاسیسات کمکی
- http://www.iranattache-afghan.ir/auction/attach_files/iranattache-afghan.ir-72-1.pdf
- مقدار سلفر و ارزش آن که از طرف اداره جیولوجی امریکا تثبیت گردیده است. در ویبسایت آینده نوشته کریم پوپل
- http://www.ayenda.org/Arzeshe%20Maden%20Afgh(%20Popal).pdf
- نتایج تحقیات اداره جیولوجی امریکا در مورد معادن سلفر افغانستان
- https://pubs.usgs.gov/fs/2007/3063/fs2007-3063.pdf
- معادن ولایت جوزجان – گاز ترش معادن جرقدوق نوشته ویسایت پژواک
- برخی از معادن سلفر در اختیار طالبان قرار دارد. نوشته مسعوده سیفی در ویبسایت پژواک
منابع چشمه
- انرژی جیوترمال در افغانستان – دورنما و ظرفیت . چشمه های آب گرم نوشته محمد ابراهيم “نجف” 1 داودشاه “صبا” ، اميرمحمد “موسی زی” 2 و سلطان احمد “تره کی
http://ecfa-afghanistan.de/pdf/012.pdf
۲. ظرفیت و پوتانشیل تولید انرژی در افغانستان . بخش انرزی جیوترمال چشمه های آبگرم نوشته کریم پوپل
در ویبسایت سپورغی
- تاریخ ۱۴ مارچ در فیس بوک نوشته شد کسان که چشمه شفا را در افغانسان دیده لطف نموده نام چشمه و آدرس دقیق آنرا بنویسند. از جمله 25000 به تعداد 50 نفر چشمه های که دیده اند در کمنتها بیان نمودند.
اکثر مردم باشنده گان همان هستند.
https://www.facebook.com/karimullah.popal/posts/10154588981677424
