مسکو ــ آستانه: شراکت متقابل اجباری
به‌مناسبت سفر رئیس‌جمهور قزاقستان قاسم توکایف به روسیه نویسنده: آندری یوواروف ANDREY UVAROV مترجم: سایت «۱۰ مهر»برگرفته از : سایت «بنیاد فرهنگ استراتژیک»، ۲۸ نوامبر ۲۰۲۲ *
مسکو به‌خوبی می‌داند که بی‌ثباتی قزاقستان تأثیر مستقیم بر روسیه دارد. از همین رو، واکنش فوری مسکو در ژانویه، غرب را شوکه کرد. به‌همین دلیل است که مسکو و آستانه خود را شرکای استراتژیک می‌نامند و توکایف از ما به‌عنوان «همسایگانی که خود خدا عطا کرده است» صحبت می‌کند.
روز دوشنبه ۲۸ نوامبر، قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، وارد مسکو و سپس به کازان می‌شود؛ او اکنون در جایگاه یک رئیس‌جمهور ۷ ساله است با بسته‌ای آماده نوسازی «قزاقستان جدید»، که تقریباً انتقال قدرت را در سیاست داخلی و خارجی به پایان رسانده است.
روسیه که در ژانویه ۲۰۲۲، همراه با شرکای خود در سازمان پیمان امنیت جمعی، قزاقستان را از «تبدیل شدن به اوکراین» نجات داد، بار دیگر نشان می‌دهد که به حمایت از همسایگان جنوبی خود ادامه خواهد داد.
چه چیزی توکایف را به نزد پوتین می‌آورد؟ او در کمتر از یک سال کارهای زیادی انجام داد. اول از همه، او تقریباً تیمی تشکیل داد، بر عواقب هرج و مرج ژانویه غلبه کرد، «چهار بسته اصلاحات سیاسی»، یک همه‌پرسی در مورد تغییر قانون اساسی جمهوری قزاقستان و انتخابات ریاست‌جمهوری را برگزار کرد. در عین‌حال، اعتبار و اعتماد توکایف در داخل کشور بسیار بالا رفت.
با این حال، روابط روسیه و قزاقستان برای مسکو اهمیت ویژه‌ای دارد. همسایگی، نزدیکی فرهنگ، تشابه ساختار اقتصاد، روابط نزدیک بین رهبران، بسیاری از پروژه‌های مشترک امیدوار‌کننده (قبل از همه، بایکونور)، پیوندهای ارتباطی متقابل (ترانس سبیری از طریق قزاقستان و نفت قزاقستان از طریق نووروسیسک) از عوامل اساسی منافع متقابل هستند. یوری سولوزوبوف، دانشمند علوم سیاسی، بدون دلیل نمی‌گوید که: «از نظر تصویری، از نظر نظامی ــ استراتژیک، کشورهای ما “دوقلوهای سیامی” استراتژیک هستند که در زیر شکم نرم طولانی‌ترین مرز زمینی در جهان به‌هم چسبیده‌اند.»
مسکو به‌خوبی می‌داند که بی‌ثباتی قزاقستان تأثیر مستقیم بر روسیه دارد. از همین رو، واکنش فوری مسکو در ژانویه، غرب را شوکه کرد. به‌همین دلیل است که مسکو و آستانه خود را شرکای استراتژیک می‌نامند و توکایف از ما به‌عنوان «همسایگانی که خود خدا عطا کرده است» صحبت می‌کند.
چندی پیش، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در مجله اینترنشنال آفیرز International Affairs، با ارزیابی کیفیت روابط دوجانبه، خاطرنشان کرد: «هیچکس نمی‌تواند بین ما گوه بزند و جدایی بیاندازد. سطح موجود اعتماد متقابل به ما این امکان را می‌دهد که صریح در مورد همه چیز، حتی دشوارترین مسائلی که زندگی گاهی برای کشورهای ما ایجاد می‌کند، صحبت کنیم و در مورد راه‌های قابل قبول متقابل برای حل آنها توافق کنیم.»
امروزه در ارتباط با تحریم‌های گسترده ضدِروسیه، ترانزیت از طریق دریای خزر در حال تبدیل شدن به یک «راه زندگی» جدید برای فدراسیون روسیه است که بدون مشارکت قزاقستان اجرای آن دشوار خواهد بود. بله، مقامات قزاقستان بیش از یک بار به‌طور رسمی اعلام کرده‌اند که به روسیه برای دور زدن تحریم‌های غرب کمک نمی‌کنند، اما در واقع قزاقستان به قلمرو مهمی برای انجام معاملات مالی و عرضه محصولات با فناوری پیشرفته تبدیل شده است. خود توکایف گفت که انتقال بسیاری از شرکت‌های غربی از روسیه به قزاقستان به حفظ فناوری‌ها و قطعات مهم در بازار روسیه کمک می‌کند. در اینجا باز هم، ما نباید تمام مزایای عملکرد ساختارهای EAEU اوروآسیا را فراموش کنیم.
به احتمال زیاد، دیدار این بار توکایف و پوتین به توافقاتی در زمینه فضا و انرژی هسته‌ای منجر خواهد شد. ما به‌شدت به برق و نیروی هسته‌ای پاک نیاز داریم. توکایف گفت: شما نمی‌توانید از پوپولیست‌هایی پیروی کنید که واقعیت‌های اقتصادی را درک نمی‌کنند. صحبت‌های زیادی در مورد انتخاب سازنده نیروگاه اتمی وجود دارد اما بدیهی است که روس اتم خواهد بود.
مطمئناً مسئله امنیت به عنصری از مذاکرات تبدیل خواهد شد و در اینجا باید به‌خاطر داشت که این توکایف بود که اخیراً تقویت همکاری بین خدمات ویژه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع را پیشنهاد کرد. از این مجموعه می‌توان به انتخاب سه ساله دبیرکل CSTO ایمانگلی تاسماگامبتوف ــ سفیر سابق جمهوری قزاقستان در فدراسیون روسیه، وزیر دفاع سابق، رئیس سابق دو پایتخت قزاقستان، رئیس سابق دفتر ریاست جمهوری اشاره کرد که ارتباطات گسترده‌ای در مسکو دارد. تاسماگامبتوف در انتخابات از توکایف حمایت کرد و امروز پیوند محکمی با هم دارند.
توکایف اجازه نداد که قزاقستان درگیر کشمکشی شود که سیاست مدرن پر از آن است، او واقعاً مانور می‌دهد، همانطور که مسکو نیز مانور می‌دهد (معاملات غلات و آمونیاک، پمپاژ گاز و نفت از طریق اوکراین و لهستان، آیفون‌های آبراموویچ ممنوع شده برای «آزوویت‌ها» * در روسیه *). اینها واقعیت است.
همزمان، قزاقستان میزبان نشست شورای سران کشورهای مستقل مشترک‌المنافع است، از حمایت از قطعنامه سازمان ملل در مورد پرداخت غرامت از سوی روسیه به اوکراین و برگزاری موفقیت‌آمیز اجلاس سران کنفرانس تعامل و اعتماد خودداری می‌کند. همچنین کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (CICA) شاهدی است که نشان می‌دهد مسیری که توکایف برای سیاست چند بُردار اعلام کرده است، اصلاً سمت‌گیری «غرب‌گرایانه» نیست که برخی ناظران روسی شروع کردند به متهم کردن آستانه.
در واقع، «تملّق» عملی اخیر نمایندگان عالی ایالات متحده و اتحادیه اروپا از قزاقستان، تنها موجبات سوء‌ظن است. به‌ویژه به دلیل این واقعیت که وزارت امور خارجه آشکارا در حال بحث در مورد برنامه‌های آینده برای «جدایی قزاقستان از روسیه» و شورش در آستانه قبل از سفر توکایف و در روز تحلیف او می‌باشد.
به‌هر حال، غرب که اکنون «تملّق» او را می‌گوید، قبلاً با خصومت علیه انتخاب مجدد توکایف برخورد کرده و با کمک سازمان‌های غیردولتی شروع به «پمپ زدن» رژیم جدید کرده است. فراموش نکنید که اوکراینی‌ها که امروز در خط مقدم هیستری ضدِروسیه قرار دارند، با افزودن نام توکایف در پایگاه اینترنتی سایت صلح‌ساز و متهم ساختن آستانه به تأمین قطعات موشکی روسیه، و آموزش مامبت‌ها به ترفندهای «انقلابی» توسط موجودات کیف، دست از نوک زدن به او برنمی‌دارند.
بله، «مسأله اوکراین» جامعه قزاقستان را نیز دچار تفرقه کرده است و بخشی از این جامعه با جوشش روسوفوبیای خود آدمی را شوکه می‌کند. با این حال، نگاه به این حقایق از نقطه‌نظر هیستری تبلیغاتی چندان مفید نیست. صدها قزاق قومی برای روسیه و پنج نفر برای نیروهای مسلح اوکراین می‌جنگند. سوء‌تفاهم‌هایی که با حمایت توده‌ای قزاق‌ها از عملیات ویژه روسیه در اوکراین صورت می‌پذیرد به سوء‌تفاهم عمومی از آنچه در خود روسیه می‌گذرد مربوط می‌شود. چه کسی میتواند امروز به‌وضوح اهداف نظم جدید جهانی NWO را برشمرد یا ده‌ها رویداد ناخوشایند را توضیح دهد؟ در نتیجه، مانور دادن، اغلب باعث نارضایتی منصفانه کارشناسان می‌شود.
چیزی مشابه در مورد تسلط زبان قزاق در جمهوری قزاقستان، که توکایف نیز بر آن اصرار دارد، و بلافاصله اشاره می‌کند که «نیازی به انجام بازی‌های سیاسی با استفاده از زبان قزاقستانی نیست» و ابتکار ایجاد یک سازمان بین‌المللی برای ترویج زبان روسی را مطرح می‌کند. اینها همان واقعیت‌های استقلال ۳۰ ساله قزاقستان و همچنین واقعیت‌های رشد روسوفوبیا در داخل جمهوری است. همچنین این نیز واقعیت است که تبدیل قزاقستان به «اوکراین دوم» میتواند پایان آن به‌عنوان یک کشور باشد.
موقعیت‌های بحث برانگیز زیادی وجود دارد که برای حل آنها باید سازوکارهایی ایجاد کرد که در همه سطوح از مراکز عمومی و تحلیلی گرفته تا وزارت امور خارجه و دستگاه‌های ویژه مورد بحث و تبادل‌نظر قرار گیرد. و این ممکن است در مسکو نیز مورد بحث قرار گیرد.
کاملاً بدیهی است که روسیه نیازی به «جبهه دوم» ندارد، اما قزاقستان باثبات، حتی با همه تضادهای ذاتی یک جامعه پیچیده، بسیار مهم است. و باید تضادها را حل کرد یا به حل آن کمک کرد، همانطور که در ژانویه اتفاق افتاد. همانطور که مارات شیبوتوف، یک دانشمند علوم سیاسی از قزاقستان می‌گوید، توکایف «غیر‌بهانه‌گیر و آرام» گزینه قابل اعتمادی برای حفظ ثبات است.
به‌نوبه خود، روسیه باثبات برای قزاقستان بسیار مهم است. به‌همین دلیل است که روسیه و قزاقستان به‌سادگی موظف‌اند در ۷ سال آینده توکایف، شرکای قابل اعتمادی باشند.
* https://www.fondsk.ru/news/۲۰۲۲/۱۱/۲۸/moskva-astana-objazatelnost-vzaimnogo-partnerstva-۵۷۸۰۱.html
