سناریوی غرب برای پایان جنگ اوکراین
حسن شکوهی نسب
گرانی بی سابقه و تورم افسارگسیخته به ویژه در بخش انرژی در آستانه فصل سرد پاییز، هراس بر دل شهروندان اروپا انداخته و آنها را در کشورهای مختلف این قاره دراعتراض به سیاست های اتحادیه اروپا و ناتو به خیابان ها کشانده است؛ اعتراضاتی که بسترساز عقب نشینی نسبی سران غرب در اوکراین شده است.
پیشتر کمتر کسی تصور می کرد که فرسایش و تعمیق بحران اوکراین تا به این حد، سران و شهروندان اروپا را به تنگنا بکشاند اما این واقعیت امروز بر کسی پوشیده نیست.
این روزها «بحران انرژی» به مهم‌ترین موضوع رسانه‌های غربی تبدیل شده است و اقتصاد اروپا به نوشته اکونومیست «قطعاً وارد رکود می‌شود». صنعت نیز تحت فشار سنگینی است.
بخش خدمات در اروپا نیز بنا به نوشته اکونومیست احتمالاً در ماه‌های آینده، دچار رکود و بخش‌های املاک و حمل ونقل با مشکلات بسیار شدیدی مواجه خواهند شد.
بلومبرگ نیز طی گزارشی درباره بلایی که جنگ اوکراین و مداخله دولت‌های اروپایی بر سر اقتصاد این کشورها آورده نوشته «از هر ۱۰ کارخانه بریتانیایی ۶ کارخانه در خطر نابودی و تعطیلی به‌خاطر افزایش قبوض قرار دارد.»
همین جمله به تنهایی میزان افزایش قبوض آب و برق و گاز در اروپا را نشان می‌دهد. پیش از این درباره تعطیلی بزرگ‌ترین و ثروتمندترین باشگاه‌های فوتبال انگلیس به خاطر همین قبوض برق نیز گزارش‌های متعددی منتشر شده بود.
طرح های به ظاهر ابتکاری سران بروکسل نیز بی نتیجه بوده اند. دولت‌های اروپایی ناگزیر شده اند تا میلیاردها دلار را برای کمک به خانواده‌ها اختصاص دهند.
این دولت‌ها از بسته‌هایی به ارزش میلیاردها دلار رونمایی کرده‌اند تا از انحلال شرکت‌های نیرو که از کمبود نقدینگی فلج شده‌اند، جلوگیری کرده و همزمان از خانوارها در برابر افزایش قبوض انرژی، حمایت کنند.
اتحادیه بستر اعتراضات فراگیر
با آشکار شدن بیش از پیش مشکلات اروپا -که پیشتر نیز به بخش هایی از آن اشاره شد- هشدارها نسبت به شکل گیری اعتراضات و تنش های داخلی افزایش یافته است. هر از گاهی صبر مردم اروپا لبریز می‌شود و علیه این وضعیت دست به تظاهرات می‌زنند اما این بار جنس اعتراضات تا حدی تغییر یافته است. آنها علاوه‌بر شکایت از تورم وگرانی می‌گویند، مداخله ناتو و رهبرانشان در جنگ اوکراین سبب فقر و تورم شده است. این در شرایطی است که هنوز زمستان فرا نرسیده است!
از نگاه شهروندان اتحادیه، اروپا امروز تاوان همراهی بعضاً از سر اجبار خود با تحریم‌های ضد روسی آمریکا را می‌دهد. تظاهرات گسترده‌ای که تا کنون در کشورهای مختلف از جمله انگلیس، فرانسه و آلمان به عنوان تروئیکای اروپا جریان یافته، واکنشی علیه همین اقدامات نسنجیده ناتو و رهبران غرب است.
چند روز پیش مردم آلمان در اعتراض به تولید اسلحه و ارسال آن به اوکراین در مقابل یک کارخانه اسلحه سازی دست به تجمع زدند که این تجمع با دخالت نیروهای پلیس به خشونت کشیده شد.
همچنین ده‌ها هزار نفر از اهالی جمهوری چک با حضور در خیابان‌ها به دولت، اتحادیه اروپا، ناتو و مشکلات پیش آمده بابت بحران انرژی معترض شدند. آنها که بعضا به عمر خود چنین گرانی‌هایی را ندیده‌اند می‌گویند، نباید به خاطر اوکراین این‌طور سختی بشکند. شمار این معترضان حدود ۷۰ هزار نفر برآورد می شد.
در فرانسه نیز افزایش شدید بهای سوخت و نرخ تورم و همزمان ناکارآمدی دولت «امانوئل ماکرون»، رئیس‌جمهور فرانسه که ادعای رهبری اتحادیه اروپا را هم دارد، دست به دست هم داد تا مردم این کشور نیز با شعار «ماکرون یعنی فقر» اعتراضات ضددولتی به پا کنند.
همچنین بعد از انگلیسی‌ها، شهروندان ایتالیایی هم در اعتراض به افزایش نجومی قیمت برق در شهر ناپل قبوض خود را آتش زدند.
رسانه‌های ایتالیایی هشدار داده‌اند از هر ۶ ایتالیایی یک نفر (به میزان ۹ میلیون نفر) به دلیل افزایش قبوض در سراسر اتحادیه اروپا در پاییز و زمستان با فقر انرژی مواجه هستند. خبرگزاری «آنسا»ی ایتالیا به نقل از کنفدراسیون عمومی صنایع دستی این کشور ضمن اعلام خبر فوق، نوشته است: «مناطق جنوبی ایتالیا با بالاترین خطر مواجه هستند.»
سوئیس نیز وضعیتی مشابه دیگر کشورهای اروپایی دارد و چندی پیش «فردی فاسلر» رئیس پلیس سوئیس، هشدار داده بود در صورتی که کمبود انرژی در زمستان آتی روی دهد، ممکن است مردم در این کشور به سوی اغتشاش بروند.
سران غرب یک گام به عقب
مواضع اعلانی و اعمالی مقامات عالی رتبه آمریکا و اروپا در روزهای اخیر حاکی از عقب نشینی آنها است. به تازگی خبرگزاری «رویترز» نوشته که جو بایدن در عقب‌نشینی از اظهارات پیشین برخی از مقامات کاخ سفید اعلام کرد نباید روسیه را به عنوان «دولتی حامی تروریسم» معرفی کرد.
برخلاف رئیس‌جمهور اوکراین و برخی از قانون‌گذاران آمریکا، بایدن، در جمع خبرنگاران در کاخ سفید هنگامی که از او پرسیده شد آیا باید روسیه را دولتی حامی تروریسم معرفی و شناسایی کنیم؟ پاسخ داد «خیر.»
از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین بارها از آمریکا و کشورهای اروپایی درخواست کرده روسیه را در فهرست «کشورهای حامی تروریسم» قرار دهند.
در این میان یک هشدار دیگر نیز توجه ها را به خود جلب کرده است. «مارک کیمیت» معاون سابق فرماندهی ارتش آمریکا گفته با توجه به احتمال کاهش کمک‌های نظامی، «ولادیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین بهتر است که همین الان و نه بعدا، مذاکرات با روسیه را آغاز کند.
یکی از تحلیلگران ارشد موسسه تحقیقاتی «چتم هاوس» هم می‌گوید: «چالشی که اوکراین با آن روبه‌روست، همان چالشی است که روز اول جنگ وجود داشـت؛ یعنی جلب حمایت غرب همزمان با افزایش هزینه این حمایت‌ها برای کشورهای غربی. احتمالا به همین دلیل است که زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین گفته، مایل است جنگ قبل از کریسمس پایان یابد. با گذشت زمان، عمل به وعده‌ها، یعنی حمایت از اوکراین، برای اروپا دشوارتر خواهد شد.»
مقامات اروپایی همچنین نگران این موضوع هستند که استراتژی غـرب، یعنی کمک تسلیحاتی به اوکراین به راه‌حلی کوتاه‌مدت برای مشکلی بلندمدت تبدیل شـود؛ یعنی جنگ پایان مشخصی نداشته باشد. تعدادی از کشورهای اروپایی به اوکراین کمک نظامی ارائه کرده‌اند اما جنگ هرچه بیشتر طول بکشد، تامین این‌گونه سلاح‌ها برای اوکراین دشوارتر می‌شود.
نکته دیگر این است که غیر از هزینه‌های سیاسی و اقتصادی جنگ که بر تصمیم های غرب تاثیر می‌گذارد، ممکن اسـت غربی‌ها به تدریج دچار خستگی از جنگ و نوعی به ستوه آمدن از وضعیت کنونی شوند.
یکی از دیپلمات‌های ناتو می‌گوید: « در ابتدای جنگ، موضع‌گیری علیه پوتین بسیار آسان بود؛ اما حـالا جنگ در فاز خسته‌کننده‌ای قرار گرفته است و به شکل فرسایشی درآمده است و هیجان اولیه وجود ندارد.
در مجموع، تعطیلی خط لوله انتقال گاز روسیه به اروپا (نورد استریم۱) برای مدتی نامعلوم، فرا رسیدن فصول سرد و خشم عمومی از سیاست های اروپا و آمریکا، نزدیک بودن انتخابات میان دوره ای کنگره و نیز در پیش بودن انتخابات در برخی کشورهای اروپایی همچون ایتالیا، از جمله دلایلی بوده اند که بستر را برای عقب نشینی مقامات غربی همواره کرده اند.
در همین حال توجه به این موضوع نیز جالب است که در روزهای اخیر رسانه های غربی به خصوص آمریکایی که هر خبر تحولات اوکراین و سخنان زلنسکی را با هدف قهرمان سازی به روش خود منتشر می کردند، این روزها فیتله خبرهای مزبور را پایین کشیده و ادامه این وضعیت در صورت تشدید می تواند روزهای آتی جنگ و سرنوشت وی را مشخص کند.
روزنامه نیویورک تایمز در همین ارتباط در گزارشی به قلم توماس فریدمن نوشت: مقامات امریکایی بسیار بیشتر از آنچه نشان می‌دهند نگران آینده رهبری در اوکراین هستند. اکنون بی‌اعتمادی عمیقی میان مقامات کاخ سفید و رئیس‌جمهور اوکراین وجود دارد.
وی افزود، این نگرانی بسیار بیشتر از آنچه گزارش شده ، است و مقامات امریکایی در تلاش هستند تا حداقل در مراودات معمولی خود این نگرانی را بروز ندهند.
در چنین وضعیتی کارشناسان معتقدند که غرب با توجه به مشکلات عدیده ای و غیرقابل پیش بینی که در آن گرفتار شده و هر روز تشدید می شود، اکنون به دنبال اجرای سناریوی محترمانه برای پایان جنگ در اوکراین است تا هر دو طرف درگیری از آن راضی خارج شوند و همه امور به خوبی و خوشی تمام شود.
بر اساس این معادله جدی می توان گفت بزودی روش های دیگر از جمله مذاکره بر درگیری در اوکراین غلبه خواهد کرد و هر طرفی نپذیرد از گردونه خارج می شود.
