بریکس، اتحادیه‌ای با سیمای انسانی
در بارۀ نتایج نشست کازان
الکسی بلوف(Alexey BELOV)
ا. م. شیری
نشست بریکس در کازان که بسیاری آن را مهم و دوران ساز نامیدند، به پایان رسید. برای جمع‌بندی، قبل از همه، می‌خواهم به چند عدد و رقم اشاره کنم.
اولاً، در طول این جلسه در قالب توسعۀ بریکس + که به زبان ساده، به معنای نشست مشترک اعضای فعلی بریکس و کشورهایی که به تازگی برای عضویت درخواست داده‌اند یا هنوز مشتاقانه منتظر چنین فرصتی هستند، یعنی، مجموعاً نمایندگان ٣۶ کشور در پشت میز مذاکره گرد هم آمدند، که به طور قابل توجهی از همۀ قالب‌های موجود جهان امروز، از گروه ٧ تا گروه ٢٠ فراتر است.
در تالار جلسه سران کشورهای روسیه، برزیل، چین، مصر، اتیوپی، هند، ایران، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، امارات متحدۀ عربی، ارمنستان، آذربایجان، بحرین، بنگلادش، بلاروس، بولیوی، کنگو، کوبا، اندونزی، قزاقستان، قرقیزستان، لائوس، مالزی، موریتانی، مغولستان، نیکاراگوئه، فلسطین، صربستان، سریلانکا، تاجیکستان، تایلند، ترکیه، ترکمنستان، ازبکستان، ونزوئلا و ویتنام حضور داشتند [لازم به ذکر است که علاوه بر نمایندگان کشورهای مذکور، آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد و رئیس اتحادیۀ آفریقا (وزیر خارجۀ موریتانی) نیز در این نشست حضور داشتند. م].
همانطور که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در این باره گفت، «این قالب توسعه‌یافته صحت خود را به خوبی ثابت کرده و امکان گفتگوی مستقیم و شفاف بین اعضای انجمن با دوستان و شرکای ما را فراهم آورده است».
رهبر روسیه تأکید کرد: «سران کشورهایی در اینجا حضور دارند که به مشارکت نزدیک‌تر با بریکس و حتی پیوستن به اتحادیه علاقه‌مندی نشان می‌دهند. یعنی، هم رهبران کشورهای پیشرو ساختارهای چندجانبه و هم کشورهای اروپا، آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین در اینجا در دور یک میز نشسته‌اند».
در نتیجه، ١٣ نامزد عضویت شامل ترکیه، قزاقستان، ازبکستان، الجزایر، بلاروس، بولیوی، کوبا، اندونزی، مالزی، نیجریه، تایلند، اوگاندا و ویتنام ، وضعیت رسمی «شرکای بریکس»، آخرین پله تا عضویت کامل دریافت کردند.
رئیس جمهور فدراسیون روسیه در سنخرانی خود به این واقعیت نیز اشاره کرد که امروز عضویت در بریکس نه تنها افتخار، بلکه سودآور است. به گفتۀ پوتین، متوسط رشد اقتصادهای بریکس در سال‌های ٢٠٢۴-٢٠٢۵، بر اساس برآوردهای اولیه، با افزایش ٣.٨ درصدی تولید ناخالص داخلی جهانی، در محدوده ٣.٢ تا ٣.٣ درصد خواهد بود.
داده‌های رئیس جمهور روسیه از سوی صندوق بین‌المللی پول نیز که پیش‌بینی خود را در مورد وضعیت اقتصاد در سال جاری اصلاح نموده، تأئید شده است.
بنا به پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد هند تا پایان سال ٢٠٢۴، ٧ درصد، چین ۴.٨ درصد، روسیه ٣.۶ درصد و برزیل ٣.٠ درصد رشد خواهد کرد. برای مقایسه: اقتصاد آمریکا در پایان سال، تنها ٢.٨٪، کانادا ١.٣٪، انگلیس و فرانسه – هر کدام ١.١٪، ایتالیا – ٠.٧٪، ژاپن ٠.٣٪ رشد خواهند داشت. و اقتصاد آلمان که زمانی قدرتمند و لوکوموتیو اتحادیۀ اروپا محسوب می‌شد، تنها این رؤیا را در سر دارد که تا پایان سال به روی خط قرمز نرود. تکرار می‌کنم، این آمارها، داده‌های صندوق بین‌المللی پول هستند.
این تصویر از نظر رشد سرانۀ تولید ناخالص داخلی به شرح زیر است: هند (+۶٪)، چین (+۴.٩٪) روسیه (+٣.٨٪) و برزیل (+٢.۶٪) پیشتازان سال ٢٠٢۴ هستند. پس از آن‌ها آمریکا (+٢.٣٪)، فرانسه (+٠.٨٪)، ژاپن (+٠.٨٪)، ایتالیا (+٠.٧٪) و انگلستان (+٠.۶٪) در ردیف‌های قرار دارند.
آلمان و کانادا با این شاخص در مسیر «رشد منفی» قرار گرفته‌اند: اولی- ٠.۴٪ و دومی-١.۵٪.
در این پس زمینه، می‌توان به همۀ صحبت‌ها در مورد پیشتازی واقعی، نه اغراقی دنیای مدرن خاتمه داد.
بنابراین، در بحث مربوط به موفقیت و چشم‌انداز روشن بریکس، هیچ جایی برای شک و تردید باقی نمی‌ماند. با این حال، انجمن پیشرو کشورهای جنوب و شرق جهانی هنوز انبوهی از مشکلات حل‌نشده در پیش دارد که بسیاری از آن‌ها در آخرین اجلاس به وضوح آشکار گردید.
برای صحبت در مورد آن‌ها، به صحبت برخی از شرکت‌کنندگان حاضر در اجلاس رجوع می‌کنیم. الکساندر وولین، معاون نخست وزیر صربستان در این اجلاس خاطرنشان کرد که بریکس در حال تبدیل شدن به یک جایگزین واقعی برای اتحادیۀ اروپا است.
سیاستمدار صربستانی اظهار داشت: «چند سال پیش ما هیچ جایگزینی برای اتحادیۀ اروپا نداشتیم. اکنون بریکس، به عنوان یک سازمان کاملاً جدید، در حال تبدیل شدن به یک جایگزین واقعی و قابل اعتماد است».
در عین حال، بُردار توسعه که این سازمان در مسیر بعدی قرار خواهد گرفت، نامشخص است.
وولین در پایان گفت: «آیا این نوعی اتحاد قوی‌تر خواهد بود؟ بریکس هنوز یک سرپل است. این یک اتحاد اقتصادی نیست، یک سکو است. هنوز هیچ نهاد مشترکی ندارد. ما صبر می‌کنیم و خواهیم دید».
باید اذعان کرد که امتناع از عضویت کامل ١٣ نامزد و اعمال وضعیت «شریک» برای آن‌ها، عمدتاً از عدم درک از آنچه که بریکس باید در آینده تبدیل شود، ناشی می‌شود. و افسوس، این سوء تفاهم شروع شد، البته نه امروز. حدود یک سال پیش نوشتم وقتی که پنج نفر هستید می‌توانید یک باشگاه اقتصادی سودمند تشکیل دهید. وقتی که ده نفر هستید، این یک اعلامیه برای نفوذ سیاسی است. وقتی که در مورد تعداد ٣٠، ۴٠ یا بیشتر کشور صحبت می‌کنیم، یعنی زمان آن فرا رسیده که دربارۀ ایجاد یک سازمان بین‌المللی در سطح جهانی صحبت کنیم که مکمل و به نوعی جایگزین سازمان ملل متحد فعلی خواهد بود.
به نظر من دقیقاً با درک چنین چشم‌اندازهایی است که سفر آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد به کازان و حضور وی در اجلاس بریکس طوفانی از خشم در پایتخت‌های غربی به پا کرد.
به هر حال، در بیانیۀ پایانی شرکت‌کنندگان اجلاس، نه تشکیل بدیل نهادهای بین‌المللی کنونی، بلکه «ترمیم» نهادهای قدیمی، مثلاً، اصلاح سازمان ملل متحد و افزایش تعداد اعضای دائمی شورای امنیت آن بعنوان وظیفۀ مبرم تعیین شده است. همین موضوع ترمیم، به‌طور کلی، در مورد صندوق بین‌المللی پول و سازمان تجارت جهانی، یعنی سازمان‌هایی که در واقع، در اثر سوءاستفادۀ غرب جمعی کاملاً فاسد شده‌اند و به نظر من، دیگر مشمول «اصلاح» نیستند، نیز صدق میکند.
پپه اسکوبار، روزنامه‌نگار برزیلی نیز این واقعیت را مورد توجه قرار داد که گسترش بریکس بدون دگرگونی قابل توجه آن می‌تواند به بمب ساعتی درون سازمان تبدیل شود.
اکنون گسترش بریکس فقط به ٣۴ کشور که خواهان پیوستن به این اتحادیه هستند، محدود نمی‌شود. در حال حاضر ۴٠ کشور دیگر نیز می‌خواهد به بریکس بپیوندد و احتمالاً پس از اجلاس به ۵٠-۶٠ کشور افزایش خواهد یافت. همه مایلند به بریکس بپیوندند. این خبر حتی تازه نیست. و با این گسترش، تصور کنید که بخش ژئوپلیتیکی اتحادیه چگونه خواهد بود. و حالا باید همۀ اعضای جدید و قدیمی را راضی کند. عجب! پس از پایان جنگ جهانی دوم هیچ کشوری به انجام این کار دست نزده است. آمریکایی‌ها جز خودشان نمی‌خواستند کسی را راضی کنند. بنابراین، نظم خاص خودشان را ساختند. بریکس پدیدۀ دیگری است. این‌ها مردمانی هستند که می‌خواهند صرفنظر از تمام دشواری‌ها، همکاری کنند».
آری، حفظ تعادل و به یک اندازه خوب بودن برای همه، زمانی که هر بار تعداد «همه» بیشتر و بیشتر می‌شود، یک وظیفۀ با ابعاد واقعاً عظیم است، که به ایدۀ ساختن کمونیسم شباهت دارد. بنابراین، من در مورد امکان اجرای تصمیمات آن بحث جدی دارم.
این بمعنی ایجاد مکانیسم‌های ضروری، یعنی نوعی بریکس با «سرعت‌های مختلف» است که اجازه می‌دهد پیشنهادات مهم بدون تکیه بر اجماع اجباری همۀ اعضای سازمان به تصویب برسد یا فرصت اجرای جزئی تصمیمات خاص را داشته باشند.
فقدان این اجماع در حال حاضر مانع از توسعۀ برخی نهادها در داخل سازمان شده است. گرگ سالیوان، ستون‌نویس بلومبرگ، علیرغم تمام نگرانی‌های کارشناسان غربی در مورد دلارزدایی از اقتصاد کشورهای بریکس و به ویژه، ایجاد ارز ذخیرۀ آن‌ها، خاطرنشان کرد: «موضوعات مهمی در دستور کار این اجلاس قرار داشت که یکی از آن‌ها کنار گذاشتن دلار آمریکا بود. روسیه تحت تحریم‌های شدید قرار گرفته و با کاهش سهم دلار آمریکا از ذخایر ارزی جهانی، به دنبال دلارزدایی از مبادلات تجاری است. در نتیجه، امکان توافق بر سر چنین موردی وجود نداشت».
به طور کلی، حتی ایجاد ساختار مشابه سوئیفت برای خود بریکس، هنوز در مرحلۀ توسعه و تأئید قرار دارد.
بنابراین، می‌توان گفت که هیچ یک از آنچه غرب بیش از همه از آن می‌ترسید، در کازان اتفاق نیفتاد – دلار از جایگاه خود پائین نیامد، بریکس گسترش نیافت.
بلی، در مورد مسئلۀ مهم جنگ و صلح نیز مواضع شرکت‌کنندگان در اجلاس به قدری متفاوت بود که در بیانیۀ نهایی مجبور شدند از مبهم‌ترین فرمول‌ها در قالب «برای هر چیز خوب، در مقابل هر چیز بد» استفاده کنند: «ما مواضع ملی در مورد وضعیت در اوکراین و پیرامون آن را که در مجامع مختلف، از جمله، در شورای امنیت سازمان ملل متحد و مجمع عمومی سازمان ملل بیان شده است، یادآوری می‌کنیم. ما تأکید می‌کنیم که همۀ کشورها باید در چاچوب تمامیت و به هم‌پیوستگی اهداف و اصول منشور سازمان ملل متحد عمل کنند. ما مشتاقانه از پیشنهادهای مربوط به میانجیگری و خدمات پسندیده با هدف تضمین حل مسالمت‌آمیز مناقشات از طریق گفتگو و دیپلماسی حمایت می‌کنیم». حالا، هر طور می‌خواهید، درک کنید.
مایلم بطور خیلی خلاصه بگویم، که بریکس هنوز در ابتدای راه خود، در روند یافتن هویت خود است. و حتی اگر همۀ امور بلافاصله آنطور که ما می‌خواهیم پیش نرود، اما آنچه در حال رخ دادن است، امیدواری منطقی می‌آفریند که در نهایت، این چهره تا حد امکان برای دوستان، دوستانه و برای دشمنان، که آرزو می‌کنند بریکس هر روز کوچک‌تر و کوچک‌تر شود، مهیب خواهد بود. در هر صورت من از صمیم قلب این را برای همۀ ما آرزو می‌کنم.
نقل از: بنیاد فرهنگ راهبردی
٨ آبان- عقرب ١۴٠٣
