ارزیابی از یک ماه عملیات نظامی روسیه در اوکراین
خدا کند که گربه باشد …
نویسنده: گونار یِشکه (*)
تهیه و تنظیم و ارسال: حسین تلاش
برگرفته از: هینترگروند
منبع: تارنگاشت عدالت
اکنون بیش از یک ماه است که روسیه در اوکراین می جنگد که رسماً از طرف روسیه عملیات ویژه نظامی نامیده می شود. چرا این جنگ چنین نامی به خود گرفته که به نظر من درست است آن را بعداً شرح خواهم داد. رسانه های غربی براین روایت اصرار دارند که پوتین مغبون شده و ارتش روسیه به نحو غیرقابل انتظاری ضعیف از آب درآمده است. این روایت به کمک تحلیل عملیات نظامی جاری به مثابه یک جنگ متعارف تقویت می شود. ولی به نظر «کلازِویتز» جنگ ادامه سیاست با ابزار و وسایل دیگر است و لذا در نهایت جنگ اهداف سیاسی و نه نظامی را دنبال می کند.
در زیر برداشت خود را در این مورد که پوتین و دولتش چه اهدافی را دنبال می کنند و در رابطه با این اهداف تاکنون چه پیشرفت هایی را کسب کرده‌اند ارایه می کنم. من همین طور ارزیابی خود را از مقدماتی که غرب برای این درگیری آماده کرده و واکنش های غربی نسبت به آن را ابراز خواهم داشت. طبیعتاً این ها همه ذهنی است ولی این طور به نظر می رسد که گفتمان در غرب دیگر نباید در محدوده تفکر گروهی که به طور سیستماتیک رقیب و نیات و توانایی هایش را به طور خطرناک و سیستماتیکی کم بها می دهد، بماند.
اهداف روسیه در قبال اوکراین
آنچه که روسیه در اوکراین دنبال می کند را می توان از آنچه که به بهترین وجه در خدمت منافع قدرت سیاسی، اقتصادی و ژئواستراتژیک روسیه است استنباط کرد. این منافع شامل تضعیف غرب، فشار گذرای اقتصادی روسیه، تعهد گذرای نیروهای نظامی بیشتر، تثبیت و تضمین وضعیت کریمه و به ویژه پایگاه ناوگان دریای سیاه و ایجاد کشور های حایل در دونباس با ترتیب اولویت نامبرده است.
از اینجا راهی که روسیه برای استقرار صلح دنبال می کند، مشخص می گردد. شروط این صلح به رسمیت شناختن کریمه به عنوان بخشی از کشور روسیه، به رسمیت شناختن ایالت های قدیمی دونتزک و لوهانسک به عنوان کشورهای مستقل که به قلمروی اوکراین تعلق نداشته باشند، صرف نظرکردن اوکراین از پیوستن به پیمان های نظامی ضد روسیه خواهد بود. و اگر اتحادیه اروپا نیز به چنین پیمانی تبدیل شود، صرف نظر کردن اوکراین از پیوستن به اتحادیه اروپا را نیز شامل خواهد شد.
روسیه در جمهوری های دونباس پایگاه های نظامی خواهد داشت ولی برعکس روسیه علاقه ای ندارد که برای همیشه بخش هایی از اوکراین را که مردمش اغلب با روسیه خصومت می ورزند٬ در اشغال خود نگاه دارد. روسیه هیچ علاقه‌ای ندارد که از زلنسکی و یا نمایندگان دیگر دولت فعلی شهید بسازد و یا این دولت را سرنگون کند. روسیه علاقمند است که اقتصاد اوکراین را تا حد امکان تضعیف کند و به افتراق درونی دامن زند.
نحوه عملیات نظامی روسیه
مانند هرعملیات نظامی خوب سازمان یافته‌ای، ایجاد توهم نقش بزرگی ایفأ می کند. این امر با ظهور سریع واحد های هوابرد روسیه در نزدیکی کییف و حمله به کییف در خدمت چنین برنامه ای بود. این درست است که بنابر ارزیابی های متعارف روسیه به اندازه کافی نیرو نداشت و یا به کار نگرفت تا در همه جبهه ها به طور همزمان، با خسارت کم و موفقیت زیاد عمل کند. ولی این اشتباه است اگر فکر کنیم که ستاد کل روسیه از این وضعیت آگاه نبود. این سیاست راهبردی از تمرکز نیروهای اوکراینی ممانعت به عمل آورد و در نتیجه ایجاد ارتباط روسیه و کریمه را تسهیل کرد. امنیت این ارتباط هنگامی که ماریوپول سقوط کرد، تضمین خواهد شد. این دیگر بستگی به زمان دارد و به فاکتور زمان در زیر بیشتر خواهم پرداخت. حتی در جبهه دونباس که به شدت از طرف اوکراین تقویت می شود، جدایی طلبان مورد حمایت روسیه پیشروی داشتند.
در کنار جنبه ردگم کردن، حملات در حوالی کییف، خرسون و نیروگاه اتمی ساپوریشجا این هدف را دنبال می کرد، در مذاکرات صلح موضع بهتری برای روسیه فراهم سازد. در واقع روسیه خواست های سنگین و غیرقابل تحملی مطرح می کند و از منظر روسیه باید اوکراین به وضعیتی رانده شود که کاملاً غیرقابل تحمل باشد.
از آنچه که گفته شد می توان نتیجه گرفت که عملیات نظامی روسیه پس از یک ماه عمدتاً به اهداف خود دست یافته است. اکنون روسیه خود را روی سقوط ماریوپول و تسخیر باقی مناطق ایالات لوهانسک و دونتزک که هنوز در دست اوکراین است، متمرکز خواهد ساخت. البته نمی توان نتیجه گرفت که حملات هوایی، توپخانه و زدو خورد در نقاط دیگر صورت نخواهد گرفت. روسیه شدت جنگ در نقاط دیگر را تا آن اندازه تنظیم خواهد کرد که از تقویت نیروهای اوکراین در جبهه دونباس جلوگیری نماید.
روسیه عجله ندارد
یک خطر مهم در روایت رسانه های غربی قصه جنگ صاعقه آسای شکست خورده است. روسیه به دلایل مختلف هیچ علاقه سیاسی برای سقوط ناگهانی دولت اوکراین و تلاشی کشور اوکراین نداشت. مهم ترین دلیل این بود که اجباراً اشغال درازمدت کشور توسط روسیه و کنترل بخش های گسترده این کشور و تقبل مسئولیت برای مناطق نامبرده ضروری می شد. مخارج چنین وضعیتی از هر نظر بسیار زیاد بود و علاوه برآن همین طور که در پایین به آن خواهم پرداخت مسئله برسر مقابله با اوکراین نیست بلکه مقابله با غرب مطرح است.
علاوه برآن برای تکامل هدف های سیاسی مهم به وقت احتیاج دارد، که طی آن اوکراین در وضعیت جنگی به سر می برد و با آتش توپ روبه رو است. موج آوارگان یکی از این روندهاست که اقتصاد و دستگاه اداری اوکراین را از هم می گسلد و سیستم فرهنگی و تناسب بین فرهیختگان و مردم مرفه الحال و مردمان فقیر با تحصیلات پایین تر در این کشور را مختل می سازد. از نظر پوتین این وضعیت می تواند ادامه داشته باشد تا موج مهاجرین بسیار گسترده شود و از احتمال بازگشت آنها در آینده کاسته گردد؛ و به این صورت به تضعیف اوکراین بیانجامد. در غرب هم کمتر کسی معتقد است که بخش بزرگی از این آوراگان به اوکراین بازخواهد گشت؛ با این که به نفع غرب خواهد بود که همه آنها به کشور خود باز گردند. غرب اوکراین را از دست رفته می داند ولی نمی خواهد علناً به آن اذعان نماید.
پیشنهاد ایالات متحده در فاز اولیه جنگ که ولودومیر زلنسکی از کشور مهاجرت کند، جدی بود. ایالات متحده آمریکا و به طور کل غرب٬ خواستار فروپاشی سریع اوکراین و گرفتاری میان مدت منابع روسیه در اوکراین بود. این استراتژی به خاطر شخصیت ناشناخته زلنسکی و قدرت مقاومت ارتش اوکراین که غرب فکرش را نمی کرد، با شکست روبه رو شد. این بی اطلاعی در روایات معمول به پوتین و روسیه نسبت داده می شود ولی بسیار غیر محتمل است که که سازمان های جاسوسی روسیه بی اطلاع بودند. حمله به اوکراین تنها آنگاه معنا پیدا می کرد که اوکراین می رفت تا به تهدید جدی برای تجزیه طلبان دونباس و در میان مدت برای کریمه شود؛ و بر این مبنا پوتین به این نتیجه رسید که این تکامل در پیش است و از منظر او٬ این روند باید هرچه زودتر متوقف گردد.
یک دلیل دیگر نیز وجود دارد که چرا زمان به نفع پوتین عمل می کند. این جنگ برای اوکراین نسبت به روسیه بسیار گرانتر تمام می شود؛ و هرچه زمان بیشتر بگذرد این مخارج سنگین تر خواهد شد. بنا بر تخمین های جاری٬ توان کشاورزی اوکراین اکنون تنها نیمی از توان این کشور قبل از جنگ است. در ضمن مخارج جنگ بسیار سنگین است و مخارج بازسازی کشور نیز به همین صورت سنگین خواهد بود. اوکراین از نظر اقتصادی قادر نیست {تا} به این جنگ ادامه دهد. اگر غرب بخشی از مردم این کشور را تامین نمی کرد و بخش بزرگی از مخارج جنگی را متحمل نمی شد، اوکراین مجبور بود تسلیم شود. در نتیجه مخارج جنگ به گردن غرب می افتاد؛ و این درست سیاست راهبردی روسیه است. و حتی پس از عقد قرارداد صلح هم باز غرب باید روزانه مخارج سنگینی را عهده دار شود، البته کمتر از امروز. به خاطر فاکتور بزرگ بین مخارج جنگی غرب و مخارج جنگی روسیه که علاوه برآن از قیمت بالای مواد خام و کودشیمیایی استفاده می برد، در شرایط فعلی ادامه یافتن جنگ به نفع روسیه است.
آمادگی روسیه
روسیه به طور دراز مدت در همه سطوح خود را برای این درگیری با غرب آماده کرده بود. مثلاً در قرارداد اعتبارهای دولتی در این اواخر بندی را الحاق کرده بود که بازپرداخت بدهی ها و پرداخت بهره های حاصل به روبل را ممکن می ساخت. روسیه پیشاپیش قیمت گاز را افزایش داده بود و باعث شده بود که ذخایر گازی کشور های اروپای غربی کاهش پیدا کند. روسیه تحریم ها را پیش بینی کرده بود و همین طور در بخش مالی خود را آماده نموده بود. به احتمال زیاد٬ حتی روسیه خود را آماده کرده تا صدور حامل های انرژی خود به اروپای غربی را متوقف کند.
اگر سازمان های جاسوسی غرب الگوی این زمینه سازی ها را پیشاپیش نشناخته باشند، ناتوانی خود را آشکار می کنند. آنها باید می دانستند که روسیه درگیری با غرب را دنبال می کند؛ و از دید روسیه٬ اوکراین تنها یک علت است و نه دلیل این درگیری است؛ و تضعیف اوکراین٬ یک هدف جنبی در مقابل هدف اصلی یعنی تضعیف غرب می باشد. اگر سازمان های جاسوسی این را درک کرده و دولت ها را آگاه ساخته بودند، در آن صورت این به معنی شکست و ضعف این دولت ها خواهد بود.
آمادگی روسیه روی هم رفته کافی بود. روسیه توانست پرداخت بهره یک بدهی کهنه دولتی را به دلار انجام دهد. در هفته گذشته بازار بورس مسکو کار خود را اول با حضور ۳۱ شرکت مجدداً آغاز کرد. قیمت سهام حامل های انرژی بالا رفت و در این بین٬ در بازار بورس روسیه٬ کلیه سهام معامله می شود. اقتصاد و سیستم مالی روسیه شوک پیش بینی شده را پشت سر گذارد. غرب ابزار دیگری در اختیار ندارد و قادر هم نیست که این وضعیت را تغییر دهد.
تاثیر تحریم های غربی
مستقیما قبل {از} حمله ی روسیه به اوکراین؛ وهمین طور بعد از آن٬ دولت های غربی علناً به چک و چانه زنی پرداختند که کدام تحریم ها میسر است و کدام نیست. این چک و چانه زنی ها تا هفته ی پیش ادامه داشت؛ ولی غرب حاضر نبود در این درگیری تا جایی جلو رود که حتی به طور کوتاه مدت هم٬ مجبور به تحمل قربانی سنگینی نشود. در نتیجه غرب قادر نبود خسارت سنگینی به روسیه وارد سازد. تحریم ها مانند بسیار از چیز های دیگر در سیاست های جاری غربی٬ تنها روی تاثیر گذاری بر انظار عمومی متمرکز بود؛ و نه دیدگاه های واقعی.
کاملاً روشن نیست که خسارات اقتصادی ناشی از این تحریم ها برای روسیه و یا برای غرب سنگین تر خواهد بود. در کوتاه مدت احتمالاً خسارات وارده برای اقتصاد روسیه شدید تر خواهد بود؛ ولی پس از سرمایه گذاری و تحول در اقتصاد٬ در دراز مدت٬ {اقتصاد} غرب به ویژه اروپا نسبت به روسیه بیشتر تضعیف خواهد شد.
یک نمونه بارز، عقب نشینی شرکت های غربی از بازارهای روسیه و اقدام علیه نماد های وضعیتی روس های ثروتمند در غرب است. از زمانی که در روسیه افراد ثروتمند و طبقه متوسط مرفه٬ وجود دارد٬ نماد های وضعیتی تا حد نسبتاً زیادی غرب محورعمل می کنند. روشن است که این امر از دید پوتین معضلی را پدید می آورد و احتمالاً از دید روسی۔ ملی٬ حتی حق با اوست. در آینده نماد های وضعیتی در روسیه دارای ذات روسی خواهد بود که در کوتاه مدت نارضایتی هایی را به وجود خواهد آورد ولی در دراز مدت٬ جامعه روس را در مقابل غرب منظم خواهد کرد.
وضعیت درونی روسیه
تعدادی از بهترین روشنفکران نخبه علناً علیه جنگ جبهه گرفتند. برخی از آنان کشور را ترک کردند و برخی دیگر موقعیت اجتماعی خود را از دست خواهند داد و به تبعید درونی روی خواهند آورد و باز تعداد دیگری پس از بحث های درونی مرزهای جدید آن چه را که می توان علناً مطرح کرد٬ خواهند پذیرفت. دفترنامه و یا «کدکس» آنچه را که می توان گفت در هر جامعه ای وجود دارد؛ و این دفترنامه در غرب هم نازک تر شده است. البته از این نمی توان نتیجه گرفت که جامعه باید ساکن شود و درجا زند. چین یک نمونه ی بارز برای آن است که در کنار جو سیاسی انسدادی، تکامل پرخروش اقتصادی و اجتماعی می تواند صورت گیرد. روسیه بخشی از روشنفکران نخبه خود را از دست خواهد داد؛ ولی این هم یک سکه ی دو روست، زیرا روشنفکرانی که جای های خالی شده را پرخواهند کرد، دلیلی برای وفاداری خواهند داشت و علاوه برآن در روسیه می تواند جو خوشبینانه‌ای نسبت به آینده پدید آید؛ زیرا فقدان واردات غربی باید جایگزین شود. سیستم فرهنگی روسیه٬ به قدر کافی خوب است که نیروهای متبحرلازم را به بازار عرضه کند. تحریم های فناوری نیز بی اثر خواهد ماند؛ زیرا چین از کلیه فناوری هایی که اقتصاد روسیه به آن نیاز دارد٬ برخوردار است و روسیه می تواند آن را در اذای ارایه حامل های انرژی که چین شدیداً به آن نیاز دارد، دریافت نماید.
در مورد تعداد واقعی قربانیان ارتش روسیه در اوکراین٬ داده های معتبری موجود نیست. حتی بالاترین تعدادی که گفته می شود برای شرایط روسیه مشکل بزرگی ایجاد نمی کند. بخش عمده نیروهای روسیه در اوکراین٬ در حال حاضر در مواضع پدافندی قرار دارند تا از موضع برتر در مذاکرات شرکت کنند؛ طبیعتاً در این مواضع از تعداد قربانیان کاسته خواهد شد. در مناطقی که جنگ با شدت ادامه خواهد داشت٬ بخش مهمی از قربانیان را٬ جدایی طلبان دونباس تشکیل خواهند داد که از دید آنها، آنها برای سرزمین خود مبارزه می کنند و همین طور مبارزین چچن که به فرهنگ شهادت طلبی معتقدند. احتمالاً پوتین قبل از این که بحث و گفتگو در مورد خسارت های انسانی روسیه اجتناب ناپذیر شود، حداقل یک سال وقت خواهد داشت. اگر او قبل از آن بتواند مذاکرات صلح را به انجام رساند، که از دیگاه روسیه یک پیروزی خواهد بود، خسارات مورد اغماض قرار خواهد گرفت؛ و احتمالاً همین طور هم خواهد شد، زیرا نه اوکراین و نه غرب می توانند به خود اجازه دهند که انعقاد صلح را این قدر به عقب افگنند.
گزینه های غرب
پوتین کماکان ابتکار استراتژیک را در اختیار دارد. او تاکنون تشدید اوضاع را کنترل شده ادامه می دهد و هنوز می تواند مراحل تشدید دیگری را عملی سازد٬ بدون این که وضعیت برای او مخاطره آمیز شود. برعکس گزینه های غربی بسیار محدود است. امکان بیشتری برای اعمال تحریم های دیگر تقریباً وجود ندارد؛ و تحریم هایی که از نظری تئوریک هنوز وجود دارد٬ مثلاً {اقدام اروپایی ها برای – فرستنده} متوقف ساختن کامل واردات انرژی به غرب بویژه به اروپا به مراتب بیشتراز روسیه آسیب٬ وارد خواهد کرد. آن چه که به امور اقتصادی و اقتصاد مالی مربوط می شود، این بخشها تاحداکثر به کار گرفته شده، بدون این که برای غرب موفقیت های تعیین کننده‌ای به همراه داشته باشد.
دخالت مستقیم نظامی (البته با اعلام استراتژی مشروط سناریوی خط قرمز استفاده از سلاح شیمیایی و یا بیولوژیک ) کماکان رد می شود. این رفتار زیاد باورکردنی نیست؛ زیرا غرب در تاتر جنگی اوکراین از نظر نظامی مغلوب خواهد بود. هرچند این نظر با در نظر گرفتن مقاومت نسبتاً موفقیت آمیز اوکراین٬ تعجب آور به نظر می رسد؛ ولی می توان آن را استدلال کرد. نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا از رو در رویی با نیروی هوایی روسیه در سوریه اجتناب کرد. این اقدام به نابودی تعداد زیادی از جنگنده ها خواهد انجامید و علاوه براین٬ با توجه به پخش و مناطق استقرار دفاع هوایی و پدافند ضد هوایی روسیه در سرزمین اوکراین و به ویژه در مناطق جنگی این کشور٬ تسلط بهتری نسبت به نیرو های غرب خواهد داشت. آنچه که به نیرو های پیاده نظام مربوط می شود، غرب قادر نیست به اندازه کافی نیرو بسیج نماید تا عملیات تهاجمی در اوکراین را سامان دهد. اینجا نیز باید خسارات انسانی را در نظر گرفت. نیروهای اوکراینی از سرزمین خود دفاع می کنند و حاضر به پرداخت هزینه هستند. پس از مدتها که سیاست مداخله ی نظامی را نفی کرده بود٬ حال ارتش آلمان باید در یک مبارزه عملاً بی فرجام برای آزادی سرزمین غریب٬ عمل می کرد. چنین گزینه ی نظامی در غرب وجود ندارد. البته این بدان معنی نیست که سیاست مداران حتماً کنترل اعصاب خود را از دست نخواهند داد. ولی در آن صورت زیان حاصل از آن به مراتب بیش از تحریم های بیشتر٬ متوجه غرب خواهد شد و نه روسیه.
تنها گزینه ی باقیمانده که امروز دنبال می شود٬ کمک های اقتصادی و نظامی به اوکراین است. البته این یک معامله ی بی صرفه است که البته به علت اشتباهات گذشته ی غرب٬ اجتناب ناپذیر شده است؛ زیرا که اکنون دیگر نمی توان اوکراین را کاملاً رها کرد. از طرف دیگر باید به دولت اوکراین نیز تفهیم کرد که چارچوب اعتبارات این کشور محدود است و این کشور باید یک راه حل دیپلماتیک برای استقرار صلح پیدا کند، حتی اگر این راه حل، دادن امتیازات دردناک سیاسی و ارضی را طلب کند. درمقابل باید یک برنامه ی بازسازی اوکراین تضمین شود که ارزانتر از ادامه و طولانی ساختن جنگ خواهد بود. چنین برنامه‌ای هم چنین آینده بهتری را برای اوکراین پس از قبول ضرر ها، به جای پافشاری و تاکید بر مواضعی که در هر حال نمی تواند حفظ شو٬د پابر جا نگاه داشت٬ باز می کند.
واقعاً مسئله بر سر چیست؟
پوتین روز ۲۴ فبروری ۲۰۲۲ یک تصمیم اساسی گرفت، مطمئناً پس از هماهنگ کردن و موافقت چین. این تصمیم به معنی قطع روابط کلی با غرب و به کنار گذاشتن غرب به عنوان یک شریک مهم اقتصادی روسیه بود. پوتین بر این امر واقف بود و همین طور اطرافیان عصبی تر او نیز این را می دانستند. ولی این که آیا سازمان های جاسوسی و روسای دولت های غربی از آن اطلاع داشتند٬ {بیش از} یک ماه پس از آغاز جنگ٬ هنوز معلوم نیست. اگر بخواهیم نسبت به واکنشی که دولتهای غربی از خود نشان دادند، حکم کنیم، باید بگوییم که آنها درک نکردند و هنوز با جدیت سعی دارند این امر را از ضمیر خود بزدایند.
می خواهم با یک نمونه این امر را بشکافم. اگر غرب امتیازات قابل توجهی به روسیه ندهد، قبل از این که اروپا بتواند از نظر اقتصادی خود را تثبیت کند، انتقال حامل های انرژی از روسیه متوقف خواهد شد. این توقف حتی اگر روسیه از قبل برنامه های پیشرفته‌ای برای فروش ظرفیت‌ه ای آزاد شده نداشته باشد٬ آسیب بیشتری به غرب وارد خواهد ساخت. پوتین در جستجوی راهی است تا تقصیر قطع انتقال حامل های انرژی را به گردن غرب بیافکند. اکنون غرب تب‌آلود فعالیت‌هایی انجام می‌دهد تا فقدان حامل های انرژی روسی را حتی‌الامکان جبران سازد٬ ولی امکانات زیادی موجود نیست. این طور به نظر می رسد که سیاست مداران از جدی بودن وضعیت آگاه نیستند. در غیر این صورت٬ مسئله ی امنیت انرژی اکنون به مراتب رادیکال تر و فارغ از مصلحت اندیشی های ایدئولوژیکی دوران قبلا از ۲۴ فبروری صورت می گرفت. به جای آن ما شاهد کار دولت و مجلس برحسب business as usual هستیم. می توان فکر کرد که گویی فقط اوکراین با روسیه در جنگ است و نه تمام غرب در یک جنگ ترکیبی با روسیه. هرکس که این طور می اندیشد، اشتباه می کند.
پس نویس (۳۰ مارچ ۲۰۲۲)
پس از تعامل بین روسیه و اوکراین در ترکیه، روسیه اعلام کرد فشار نظامی بر پایتخت، کییف را کاهش بخشیده و نیروهای خود را از آن جا عقب خواهد کشید. طرف اوکراینی ادعا کرد که این اقدام احتمالاً تنها یک جابه جایی نیروهاست؛ و این نیرو ها به بخش های دیگر جبهه منتقل خواهند شد. غرب از این نظر اوکراین حمایت می کند.
در این مورد چه می توان گفت؟ درست است که جابه جایی نیرو های روس در وضعیت فعلی از نظر استراتژیکی٬ منطقی است. ولی این حتماً بدان معنی نیست که این عقب نشینی را که در واقع اولین گام جابه جایی است، می توان گامی برای کاهش تنش تعبیر کرد. روسیه احتمالاً آن را منوط به روند ادامه تعامل و احتمالاً عملیات رزمی خواهد کرد.
این احتمال می رود که نیرو ها به آنسوی مرز اوکراین در شمال و به جبهه های شرق رود دنیپر، یعنی در نزدیکی خارکیف منتقل خواهند شد. اگر مذاکرات بعدی با سکون مواجه شود؛ و یا اگر طرف اوکراینی بخواهد نیرو های باقیمانده روسیه در نزدیکی کییف را به شدت مورد حمله قرار دهد و علاوه برآن٬ آنگاه که ماریوپول سقوط کرد٬ احتمالاً این نیرو ها حمله گازانبری خود را علیه نیرو های اوکراینی که در جبهه دونباس تجمع کرده اند، آغاز خواهند کرد.
=========
(*)– گونار یاشکه شیمی دان و استاد دانشگاه ETH در زوریخ در رشته تشدید پارامغناطیسی الکترون است.
پایان
16.04.2022
