چه چیزی اوباما را واداشت که با کرزی صحبت تیلفونی نماید؟
نویسنده و تحلیلګر: نظرمحمد مطمئن
پرسش اساسی این است که چه چیز باعث شد، تا اوباما با کرزی صحبت تیلفونی نماید؛ سپس همین موضوع از طریق رسانه ها نیز اعلام می شود که اوباما در مورد خروج کامل نیروهای خود از افغانستان صحبت می کند. از سوی دیگر، وزارت دفاع امریکا به رسانه های خبرنامه یی را فرستاده که در آن گفته شده، رییس جمهور کرزی سند امنیتی را امضاء نمی کند و همین امر باعث شده که اوباما به وزارت دفاع این کشور دستور صادر نماید، تا پایان سال جاری (2014 ) برنامۀ خروج سربازان را از افغانستان ترتیب نماید.
اوباما که هیچ توقع آن نمی رفت با کرزی صحبت تیلفونی نمود، به کرزی گفت که او به وزارت دفاع کشورش دستور سپرده که پیرامون خروج کامل نیروها از افغانستان برنامه یی را ترتیب نماید؛ برنامه یی که تا پایان سال جاری میلادی خروج کامل نیروهای امریکایی را از افغانستان رقم بزند. اوباما به کرزی نیز گفته، اگر ایشان سند را امضاء ننمایند، آنها مجبور خواهند بود که تمام عساکرش را از افغانستان فراخواند. اوباما همچنان افزوده اگر شما و یا رییس جمهور آینده این سند را امضاء نماید، ممکن تعداد محدودی از نیروهای امریکایی در افغانستان باقی بمانند.
این همه بعد از آن صورت می گیرد که طالبان گفتگوها پیرامون تبادلۀ اسیران را با جانب امریکایی به تعلیق درآوردند.
نخستین باری است که به یک افغان پشتون جهت دیدار از زندان گوانتنامو اجازده داده می شود، افغانی که توانست حالات این زندان را به زبان پشتو برای جهانیان و به خصوص مردم افغانستان طی گزارشی ارایه نماید. چندی قبل داود اعظمی کارمند رادیوی بین المللی بی بی سی در این مورد گزارشی را تهیه و از طریق همین رادیو افغان ها آنرا استماع نمودند. بی بی سی، صدای امریکا و آزادی از رادیوهایی اند که بیشتر افغانها در مناطق دور افتاده، شهرها و قریه به آن گوش فرا می دهند.
در هفته سوم جنوری سال جاری مشاور سابق اوباما بانت روبین به کابل سفری داشت؛ نامبرده در کابل در کنار دیدار با شماری از مقام های مهم دولتی، نماینده گان جامعۀ مدنی و مراکز تحقیقاتی، با تعدادی از شخصیت بیطرف هم گفتگوها داشت. همچنان او با شماری از اعضای سابق طالبان پیرامون روند صلح و بن بست به وجود آمده در این راستا صحبت کرد.
بانت روبین کابل را به قصد دوحه مرکز قطر ترک گفت؛ در آنجا با مقام های قطری نیز دیدن نمود. ممکن روبین با شماری از افغان ها نیز دیدار و تبادل نظر داشته باشد. پیشنهادها و نقطه نظرهای روبین ممکن از طریق مقام های قطری و بعضی افغان ها به سمع طالبان رسانده شده باشد. اما از اینکه طالبان بعد از بسته شدن دفتر قطر مذاکرات با امریکا را تحریم نموده؛ به این اساس، پیشنهادهای هر دو طرف به وسیلۀ طرف سوم تبادله می شود.
طالبان حتا پیش از این، به خاطر اظهار حسن نظر به امر تبادلۀ اسیران، ویدیویی از بوبریکدال را به نشر سپرده بودند. به تعقیب آن، واشنگتن پست گزارش داد که مسأله تبادلۀ زندانیان گوانتنامو با سرباز اسیر شدۀ امریکایی زیر کار است، اما روز دیگر قصر سفید این گزارش را رد کرد که طالبان نیز گفتگوها پیرامون تبادلۀ اسیران را به حالت تعلیق درآوردند.
ممکن در این مذاکرات امریکا قصد داشت باردیگر با طالبان گیم (چل و فریب ) نماید؛ گفتگوها نخست پیرامون زندانیان بوده و این نیز ممکن گفته شده که امریکا در افغانستان خواهان استقرار پایگاه های نظامی نیست؛ اما زمانی که در جریان گفتگوها پیشرفت هایی به دست می آید، ممکن امریکا بازهم از طالبان تقاضا کرده باشند، تا پیرامون صلح با حکومت افغانستان به صورت مستقیم وارد مذاکره و گفتگو شوند.
هرچند جهانیان به این باور اند که طالبان به امور سیاسی آگاه نیستند، اما به نظر من با چنین دشمن مکار او با سیاستمدارانی به سطح جهانی، باید چنین روشی در پیش گرفته شود؛ یعنی زمانی که تقلب و غلطی محسوس گردد، روند مذاکرات تعطیل شود؛ زیرا این دشمن مکار می خواهد، طالبان را با اجرای ترفندها و مکرهای گوناگون مصروف نگه دارد.
این امکانات نیز وجود دارد که: جلسات دوبی زمانی به راه انداخته شد که روند مذاکرات پیرامون تبادلۀ زندانیان به نتایج ملموسی نزدیک گردیده بود؛ این مسأله برای طالبان نیز نگرانبار بود؛ زیرا امریکا به صورت همزمان دو روش را اختیار نموده بود؛ مذاکرات با طالبان پیرامون تبادلۀ زندانیان و در سوی دیگر، کوشش ها و تلاش ها جهت تجزیه و فروپاشی آنها.
بنابراین، گفتگوی تیلفونی اوباما با کرزی، شاید یک مجبوریت وی و فشاری از سوی طالبان بوده باشد که ویرا بر آن داشت، تا با رییس جمهور کمزور صحبت تیلفونی نماید، که این امر با معیارها و اصول دیپلوماتیک همخوانی ندارد؛ زیرا کرزی به وسیلۀ امریکایان بر اریکۀ قدرت تکیه زده؛ عقل و سیاست هر دو چنین رایه زنی می کند که باید زمینه یی مهیا می شد که طی آن کرزی به اوباما زنگ می زد. اگر اوباما تیلفون می کرد، باید در سانه ها چنین منعکس می شد که کرزی و اوباما صحبت تلیفونی کردند. به هر حال، اکنون که اوباما به کرزی تیلفون می نماید، چنین به نظر می رسد که فشاری مرموزی وجود دارد که اوباما را بر آن داشت، تا با کرزی صحبت تیلفونی نموده و اعلام نماید که نیروهایش را از افغانستان فرامی خواند؛ این چیزی است که طالبان خواستار آن اند.
خواستۀ مهم طالبان این است که به تجاوز پایان بخشیده شود؛ سربازان امریکایی، ناتو و عساکر ایساف افغانستان را ترک نمایند.
به نظر می رسد که دو خواستۀ مهم طالبان: 1- آزادی زندانیان گوانتنامو و 2- و خروج نیروها از افغانستان پذیرفته شده است. و همچین پیش بینی می شود که با این اعلام اوباما ممکن مذاکرات غیرمستقیم طالبان – امریکا پیرامون آزادی و تبادلۀ زندانیان باردیگر آغاز شود؛ زیرا امریکا از قبل نیز خواستار آن بود که زندان گوانتنامو بسته شود و مصمم بر آن است تا این کار هر چه زودتر انجام دهد.
از سوی دیگر، امریکا دیگر از این مایوس به نظر می رسد که کاربرد زور و جنگ در افغانستان ثمربخش باشد؛ همچنان در همین حال، مذاکرات بین دولت پاکستان و تحریک طالبان پاکستان نیز به بن بست کشیده شده و امریکا فکر می کند که با حضور آنها و همچنان تا زمانی که معضلۀ افغانستان حل نشود، معضلۀ پاکستان را نیز پایانی نخواهد بود.
قبلا نیز برخی مقام های بلندپایۀ امریکا گفته بودند که علاقه مند آغاز دوبارۀ مذاکرات با طالبان اند؛ آنها گفته بودند که:
1. موجودیت پایگاه های امریکایی در افغانستان خط قرمز نیست؛ ممکن امریکایان از این تصمیم خود منصرف شوند.
2. تغییر در قانون اساسی و بازنویسی آن مشکل نیست؛ اکثر نامزدان یازده گانۀ انتخابات ریاست جمهوری نیز خواستار ایجاد تغییرات در قانون اساسی هستند.
3. اگر روند گفتگوهای صلح به یقین بپیوندند، زمان برگزاری انتخابات هم می تواند به تعویق انداخته شود؛ اکنون نیز اگر پیشرفتهایی در این راستا محسوس شود، ممکن انتخابات به تعویق بیافتد؛ اگر ما قبلا می دانستیم که این کار نظر و خواستۀ طالبان برای استقرار صلح است، ما این کار را انجام می دادیم.
4. اگر پیرامون صلح توافقات به دست آید؛ امریکا با طالبان به توافقاتی دست یابد؛ بازهم انتخابات در این راستا مشکل زا نیست؛ حتا اگر رییس جمهور جدید نیز انتخاب شود؛ زیرا امریکایان از رییس جمهور جدید تعهد خواهد گیرد، اگر مذاکرات صلح به نتایجی می انجامد، او (رییس جمهور آینده) مجبور است که استعفا نماید.
5. انتشار ویدیوی جدید برگ بدال یک پیشرفت مناسب و خوبی بود؛ این امر نشان داد که طالبان متعهد به ادامۀ گفتگوهای صلح هستند و این کار بر اساس حسن نیت صورت گرفته و تبادلۀ زندانیان گوانتنامو ممکن است. نکات فوق مواردی است که امریکا آنرا حس نموده و بر آن فکر کرده و به نتیجه یی رسیده که نمی توان در افغانستان با کاربرد زور و از طریق جنگ پیروز شوند؛ بنا بر راهکاری کار می کنند که خروج آنها را از افغانستان میسر و آسان سازد.
بر طالبان لازم است که در چنین حالت حساس از فرصت به وجود آمده حد اکثر استفادۀ سیاسی نموده؛ در شرایط فعلی از جنگ بیشتر به استفاده از ابزار سیاسی توجه نمایند؛ تا سرنوشت آیندۀ افغانستان که به راهکارهای آنها و امریکا به صورت مستقیم گره خورده، به صورت درست و مناسب رقم خورد و همانند مجاهدین در دوران مرتکب اشتباهات سیاسی نشوند.
گفته می شود که حزب اسلامی (حکمتیار)، حکومت افغان و امریکا قبلا پیرامون برخی موارد ذکر شده به توافق رسیده اند؛ شرایط حزب اسلامی این بود که نیروهای امریکایی افغانستان را ترک نمایند؛ کرزی با امریکا سند امنیتی را امضاء نکند و حزب اسلامی از انتخابات حمایت می کند.
نتيجه:
اعلام مشروط خروج نیروهای امریکایی از افغانستان توسط اوباما، پیشرفت خوبی است. همچنان آزادی زندانیان بگرام که ممکن به تمایل امریکایان صورت گرفته باشد؛ رویداد مثبتی در راستای حل معضلۀ افغانستان بود؛ همچنان تبادلۀ عسکر امریکایی با زندانیان گوانتنامو نیز در یک وقت مناسب، پیشرفت خوبی است.
اگر طالبان در راستای سیاست گام های استوار بردارند و در این شرایط حساس از فرصت به وجود حد اعظم استفاده نمایند؛ در حال حاضر در پهلوی ادامۀ جنگ در میدان سیاسی مرتکب اشتباهات نشوند؛ و با امریکایان مسأله تبادلۀ اسیران و خروج آنها از افغانستان را یک طرفه سازند؛ همچنان پیرامون تعویق انتخابات و یا حکومت آیندۀ انتقالی / موقت بحث صورت گیرد؛ و زمانی که مذاکرات با امریکایان به یک نتیجۀ نسبی نزدیک می شود، همزمان با آن تفاهم بین الافغانی آغاز گردد، امید است که در این صورت افغانستان از بحران بزرگ به وجود آمده به یک مسیر درست رهنمون گردد.
