مردی که نمی خواهد نقش مدودف را داشته باشد
آمدن یا نیامدن اردوغان به صحنه برای تصدی پست ریاست جمهوری این روزها به مسئله اصلی روندهای سیاسی ترکیه تبدیل شده است.
سعید جعفری پویا
«من همیشه باور داشته‌ام که ترکیه باید سیستم ریاست‌جمهوری داشته باشد. اگر به کشورهای پیشرفته نگاه کنید، متوجه خواهید شد که همه آنها یا سیستم ریاست‌جمهوری و یا شبه‌ریاست جمهوری دارند» اینها را یک نخست وزیر که در سیستمی پارلمانی مرد اول قدرت در کشور خود است به زبان می آورد. ناگفته پیداست که آقای نخست وزیر با بیان این اظهارات هدفی جز آماده کردن خود برای انتخابات ریاست جمهوری ندارد.
این موضوعی است که در چند ماه اخیر به یکی از اصلی ترین سوژه های سیاسی در ترکیه تبدیل شده است. دو یار دیرین که با همکاری یکدیگر حزب عدالت و توسعه را بنیان نهادند حال در چالشی جدی قرار گرفته اند. تا اینجای کار تقسیم وظایف به خوبی انجام شده بود. اردوغان به عنوان رهبر حزب همیشه نخست وزیر بود و گل به واسطه توانایی ها و البته حمایت های حزب و شخص اردوغان در مقطعی وزیر امور خارجه و در بازه زمانی دیگر رئیس جمهور کم اختیار جمهوری ترکیه بوده است. اما حال که اردوغان به دلیل محدودیت های درون حزبی نمی تواند بار دیگر به عنوان نخست وزیر و رهبر حزب عدالت و توسعه معرفی شود، تصمیم گرفته تغییراتی در قانون اساسی انجام دهد و سیستم ریاستی را جایگزین نظام پارلمانی در ترکیه بنماید. اردوغان در این ماه ها در اظهار نظرهای مختلف خود در روندی صعودی گمانه حضور خود در انتخابات ریاست جمهوری را قوت بخشیده است. این زمزمه ها سبب شد تا رسانه ها مدل پوتین – مدودوف را گزینه ای محتمل برای آینده ترکیه بدانند.
اما هرچقدر آقای نخست وزیر از این مدل استقبال می کند عبدالله گل علاقه ای به ایفای نقش مدودوف در ترکیه ندارد. او در واکنش به این مسئله اظهار داشت: «معتقدم فرمول ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه و دیمیتری مدودف، نخست‌وزیر، الگوی مناسبی برای ترکیه نیست.» عبدالله گل همچنین در اظهار نظری دیگر در این رابطه اظهار داشته بود: «درباره این که من یا اردوغان کدام یک نامزد شرکت درانتخابات خواهیم شد، تصمیم نهایی را اتخاذ خواهیم کرد، ولی ازشواهد پیداست که اردوغان دراین باره به مشورت با اعضای حزب حاکم ترکیه نیاز دارد.» تاکید گل بر نیاز اردوغان برای مشورت با اعضای حزب نشان از این دارد که رئیس جمهور فعلی هم از خود رایی های رجب طیب راضی نیست و به او گوشزد می کند که برای کار حزبی باید نظرات و مشورت های اعضای حزب هم در تصمیم گیری های رهبر مد نظر قرار گیرد.
از سوی دیگر اقتدارگرایی اردوغان در ترکیه سبب شده که برخی نمایندگان حزب عدالت و توسعه در پارلمان ترکیه از این رفتار اردوغان گله مند باشند. مصطفی اونال یکی از تحلیلگران سیاسی مسائل ترکیه در این رابطه می گوید: «برخی از اعضای حزب عدالت و توسعه از این ناراحت هستند که در پارلمان برای آنان کار دیگری جز بالا بردن دست برای رای دادن به لوایح دولت وجود ندارد» توران چومز یکی از نمایندگان حزب عدالت و توسعه در مجلس هم می گوید: «تنها عضوی از بدنمان که در پارلمان از آن استفاده می کنیم، دستمان است. هیچ دموکراسی در حزب عدالت و توسعه وجود ندارد، ما سربازان عروسکی نیستیم، از ما انتظار دارند دست‌هایمان را برای هر لایحه‌ای که دولت می فرستد، بالا ببریم» از سوی دیگر مصطفی الیتاش جانشین رییس گروه پارلمانی حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه با تاکید بر اینکه اعضای حزب حاکم بر این باورند که ریاست جمهوری حق اردوغان است، می افزاید: حدود یک تا دو درصد از اعضای حزب بر این باورند که ادامه کار اردوغان به عنوان نخست وزیر به نفع حزب عدالت و توسعه خواهد بود و 99 درصد اعضای حزب طرفدار نامزدی اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه هستند.
انتخاباتی که برای نخستین بار قرار است به صورت مستقیم و با آرای مردم انتخاب شود. رئیس جمهور پیش از این با نظر نمایندگان پارلمان ترکیه مشخص می شد. در عین حال ریاست جمهوری در ترکیه تا به حال از اختیار چندانی در ساختار سیاسی این کشور نداشته است، اما با تغییراتی که در قانون اساسی ترکیه ایجاد می شود، احتمالا نخست وزیر از مناصب سیاسی حذف خواهد شد. حال باید منتظر ماند و دید اردوغان با شخصیت کاریزمای خود می تواند بدون اینکه یار دیرین را از خود دلخور کند، او را راضی به کنار رفتن نماید یا خیر؟
