فرزاد رمضاني بونش

تحليلگر مسائل منطقه اي

تنش لفظی قطر   برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در روزهای اخیر سرانجام منجر به قطع روابط دیپلماتیک میان آنها شد. قطع روابط دیپلماتیک عربستان سعودی، مصر و تنی چند از کشورهای همپیمان ریاض به گونه اي بود كه وزیرخارجه عربستان علت این امر را رويكردهاي قطر در بی ثبات سازی منطقه ای و نزدیکی به گروههای دهشت افكن و تندرو و ایران قلمداد کرد. در اين بين عربستان، امارات، بحرین و چند کشور دیگر عربی و اسلامي با اعلام قطع روابط دیپلماتیک خود با قطر، محدودیت هایی را بر دولت و اتباع این کشور تحمیل کردند. در اين بين اكنون و در پي تحولات روزهاي اخير به نظر ميرسد قطر نگاهي جدي و بنيادين به متغير بازي ايران در شرايط ويژه و بحراني خود دارد.

در واقع از نگاه قطر متغير ايران بهانه مهمي در قطع رابطه با متحدان رياض داشته و انتشار صحبت های منتسب به امیر قطر که حاکی از عدم همراهی با سیاست های عربستان علیه ایران می باشد از دلیل اصلی شکل گیری این بحران است. لذا در اين شرايط سياست دانان قطري بر اين باورند كه در واقع دولت قطر با توجه به جمعیت، جغرافیا و ابعاد ديگر قدرت «ریز دولت»  همواره با خطر نفوذپذیری و حتی تحت الحمایگی همسایگان بزرگ و قدرتمند مواجه هستند و اكنون كه دامنه تهديد بنيادين از سوي ائتلاف عربي بر ضد دوحه شكل گرفته است، ابزارها و فاکتورهایی نظیر ثروت نفت و گاز، تکنولوژی و قدرت نرم در دیپلماسی ، رسانه ای مانند الجزیره، حضور فعالانه دیپلماسی در بحران های مختلف بین المللی و بازیگر موثر منطقه ای و مورد احترام و همراهی جامعه بین المللی و افکار عمومی جهانی نمي تواند اهرم هايي مناسب براي حفط تماميت ارضي كشور و جلوگيري از كودتا و تغيير رژيم باشد. بنابراين تداوم و پايداري قطر در رويكرد خود بستگي مهمي به متغير بازي ايران در شرايط ويژه وبحراني فراروي قطر دارد. در اين نگاه برخي در قطر معتقدند به همان ميزاني كه قطر کوشیده است، روابط با ایران را هم حفظ کند و در اوج سردی روابط میان اعراب و ایران، قطر در سوریه با توافقاتی که با ایران داشته و در قبل و بعد از حضور ترامپ و شكل گيري ائتلافی فراگیر، جدی و منسجم در برابر ایران هم ساز قدرتهای بزرگ عربی نبوده است ايران نيز بايد به پشتيباني حداكثري و بيشتري از قطر در شرايط احتمالي و خطرناك دست زند.

در اين بين قطري ها تلاش ميكنند در بحران جاری، ایران باید در کنار قطر ایستاده و از این کشور در برابر عربستان و متحدینش پشتيباني کند. از اين ديد آنها معتقدند كه تهديد چندی پیش وزیر دفاع عربستان از لزوم کشاندن جنگ به داخل مرزهای ایران و خطر موجود حمله به قطر از سويي ائتلاف به رهبري عربستان اكنون تهديدهاي مشتركي فراروي قطر و ايران قرارداده و به نوعي ایران تنها راه فرار قطر از افزايش تهديد رياض بوده است. در اين چارچوب تحليلگران و سياست گذاران در تهران بايد نگاه تردید آمیز به شکل گیری بحران و  امکان وجود جنگ زرگری میان عربستان و قطر را كنار گذارند و همچنان كه تهران در زمان هايي حساس نگاهي راهبردي در حمايت از متحدان خود داشته است اكنون نيز (هر چند قطر متحد ایران نبوده) ولي تهران باید با پشتيباني سیاسی، نظامی و اطلاعاتی ایران از قطر در بحران در کنار قطر بایستد تا مانع پیروزی عربستان در این مناقشه شود. در اين چارچوب قطري هاي تلاش ميكنند تا در كنار استقبال از میانجیگری کویت برای حل کشمکش جبهه اي با مشاركت حداكثري روسيه، ايران و تركيه و حتي پاكستان در مقابل ائتلاف عربي به رهبري رياض را شكل دهند.

آنچه مشخص است دامنه خواسته هاي قطر از ايران در بحران كنوني حداكثري و بيشينه اي است ولي بايد توجه داشت كه دامنه و نوع تهديد و بحران تا چه ميزان بنيادين و زمان بر است بنابراين ایران باید در كنار نگاه به حسن همجواری و رويكردهاي بشردوستانه از این امر به مثابه فرصتي به نفع منافع خود استفاده کند و هرگونه پشتيباني اقتصادي، سیاسی، نظامی و … حداكثري  از قطر را با نگاهي واقع گرايانه و احتياط آميز مد نظر قرار دهد.