لیکوال: زمریال

تېره ورځ شاوخوا ۲۵۰۰ دیني عالمانو په کابل کې فتوا ورکړه چې په افغانستان کې روان جنګ او د طالبانو ځانمرګي بریدونه ناروا ” او حرام” دي. د دیني علماوو پدغه فتوا کې راغلي، چې روانه جګړه هیڅ راز دیني او شرعي صبغه نه لري او همدې جګړې د بهرنیو مداخلې ته زمینه برابره کړې ده. ولسمشر محمد اشرف غني د دیني عالمانو فتوا ستایلې او د عملي کېدو له پاره یې ټولو چارواکو ته سپارښتنه کړې؛ خو طالبانو په یوې اعلامیې کې دا فتوا غندلې او ویلي دي چې دا ډول غونډې په اندونیزیا کې هم وشوې چې د هغوی په ادعا د امریکا په فرمایش ترسره کیږي. طالبانو وايي د کابل غونډې ته “عادي” خلک بلل شوي وو.

بله خوا په کابل کې د ديني عالمانو د فتوا پر مهال د لویې جرګې خیمې ته نژدې چيرته چې د دينې عالمانو غونډه روانه وه، یوه ترهګر د ځان په الوزولو ۷ تنه شهیدان او ګڼ نور ملکي علما ګرام افغانان ژوبل کړل. په دغې غونډه کې چې د روانې جګړې اصلي موخه يې خلکو ته روښانه کوله او له ښکېلو اړخونو يې غوښتل چې سوله وکړي؛ خو د سولې مخالفانو مخکې تر دې چې د دیني عالمانو له پرېکړې خبر شي د لویې جرګې په خیمه کې پر راغوڼډو شویو دیني عالمانو د حملې پرېکړه کړې وه.

جالبه دا ده چې د افغانستان هغو پټو دښمنانو چې دلته د روانې جګړې تر شاه يې لاسونه دي، پر دغې خپګان ښودلی او د تمساح اوښکې يې تويې کړي دي. پاکستان، چې ويل کېږي، د طالبانو د غیرسیاسي هدفونو د لاس ته راوړلو لپاره یې داعش جوړ کړی دی، پر دیني عالمانو دغه برید يې په کلکه غندلی دی. ایران هم، چې ویل کېږي اوس د طالبانو ملاتړ کوي، دغه بريدغندلی دی. امریکا او ملګرو ملتو هم دا برید غندلی دی.

د څه کم درې زره عالمانو دغه فتوا له ځانه سره د طالبانو په شمول د حکومت او ځينو سياسيونو غبرګون هم له ځانه سره لري. اشرف غني دا فتوا ستايلې خو طالبانو غندلې ده، اوس نو پوښتنه دا پيدا کيږي چې فتوا ته د طالب غبرګون څومره منطقي دی او ځينې سياسيون څومره منطقي نظر لري؟

۱ــ لومړی د طالبانو نظر ته راځو، وسله والو طالبانو د يوې اعلاميې په خپرولو سره د عالمانو فتوا غندلې او ويلي يې دي چې دوی عالمان نه و بلکې عادي وګړي راجمع شوي و. دوی همداراز زياتوي چې دا غونډه هم د دوی په اصطلاح لکه د اندونيزيا د عالمانو د غونډې په شان د امريکا په خوښه او فرمايش جوړه شوې وه.

اوس خلک له طالب نه پوښتنه کوي چې وا طالب جانه! که اول خو دوی عادي خلک نه بلکې د افغانستان د بېلابېلو ولايتونو ديني عالمان و چې د الهي احکامو په رڼا کې يې ستا د مردارې جګړې اصليت خلکو ته روښانه کړ. خو بيا هم که تاسې دوه پښې په يوه موزه کې ننباسئ او خپله خبره منئ چې ګويا دوی عالمان نه بلکې عادي وګړي و؛ نو تاسې کوم ډول عالم غواړئ؟

مولانا فضلو غواړئ؟ مولانا سميع الحق غواړئ او يا که جنرال حميدګل ستاسې مړ شوی بادار درته له قبر څخه راپورته شي او فتوا صادره کړي؟

بيا هم که طالبان وايې چې په غونډه کې عالمان نه بلکې عادي وګړي راجمع شوي و نو مهرباني دې وکړي او ځواب دې ورکړي چې تاسې په افرادو باور لرئ او که په هغه څه چې تيره ورځ په دغه غونډه کې د خدای د پاک کلام قرانکريم او د پيغمبر ص د نبوي ارشاداتو پر بنياد عالمانو وويل؟ دوی (دينې عالمانو) خو د قرآ‌ن د آیتونو او د نبي کريم صل الله علیه وسلم د ارشاداتو په رڼا کې ستاسې د جګړې پر ضد فتوا ورکړه، آيا تاسې په قرآن او احاديثو هم باور نه لرئ؟

اصلاً خبره دا ده چې دغو عالمانو ستاسې اصلي څېره او ستاسې  د نورو ګټو لپاره جنګ نور هم خلکو ته روښانه کړ، دوی په حقيقت کې د افغان وژنې لپاره ستاسې توجيه تر پوښتنې لاندې راوسته. دوی په حقيقت کې تاسې په ولس کې منزوي کړئ، دوی په حقيقت کې د روانې جګړې مذهبي اړخ نفي کړ. دوی په حقيقت کې ستاسې هغه حربه له منځه يوړه چې تاسې به په ډيرې اسانۍ سره ناپوه او کم سواده خلک غلطول او د مذهب په نوم به مو د جګړو ليکو ته جذبول.

۲ــ دويم، راځم د يو شمېر سياسيونو هغه نظر ته چې وايې دلته جګړه استخباراتي ده او فتوا پرې کوم تاثير نه لري، که څه هم دلته باور دا دی چې روانه جګړه پردۍ او استخباراتي ده او ګويا فتوا به پرې اغيز ونه کړي؛ خو بيا هم هيله مندي ځکه شته چې وسله والو دلته په عامو خلکو کې د مذهب په نوم خلک د جګړې لپاره جذبول. وروسته له دې به خلکو ته د دې جګړې اصليت لا هم روښانه او په خلکو کې د ترهګرو ليکو ته د مذهبي ايډيالوژۍ له مخې جلب او جذب کم شي چې دا به بیا د سولې د راتلو هیلې نوې هم غښتلې کړي.

په همدې هیله