حیات بشری را آتش فشان خاموشی به شدت تهدید میکند

نویسنده:مهرالدین مشید جهان در معرض توفانی فراتر از جنگ سوم  این پرسش…

دومین بار طی طریق در تعامل گذری انسان با هوش…

*محمدعثمان نجیب، بنیاد‌گذار مکتب دینی فلسفی من بیش‌از این نه…

درک لنینی از دموکراسی: نگاهی از سده 21

ترجمه. رحیم کاکایی یرومنکو ولادیمیر ایوانوویچ دکترعلوم فلسفه، مشاور رئیس مجلس قانونگذاری…

افغانستان در سایۀ رقابت‌های ژئوپولیتیکی جهانی ناشی از جنگ اسرائیل…

مقدمه تنش‌های دراز ‌مدت میان ایالات متحده آمریکا، اسرائیل و جمهوری…

فیلسوف آس و پاس،- مدافع مالکیت خصوصی!

max stirner (1806-1856) آرام بختیاری ماکس اشتیرنر، آغاز آنارشیسم فردگرایانه. ماکس اشتیرنر(1856-1806.م) آلمانی،…

افغانستان- آموزشگاهی خونین برای ایران و همسایگان 

سلیمان کبیر نوری در این مقاله می‌خوانید: چکیده نئولیبرالیسم و استعمار؛ تجربه‌ای عینی افغانستان؛…

جنگ های جیوپولیتیک جدید و افغانستان تحت حاکمیت طالبان

نویسنده: مهرالدین مشید از بازگشت تروریسم تا تقابل قدرت های بزرگ در…

سید جمال الدین افغان

 فیلسوف ،دانشمند بنیانگذار نهضت فکری وجنبش آزادی  خواهی افغانستان ،اساسگذار  اتحاد اسلامی ومبارز…

  به آرمان وطن

بیا برویم کشور تا بان را بسا زیم  خا نه ی…

نوستالوژی و جاذبه های فکری و اعتقادی 

نویسنده: مهرالدین مشید نوستالوژی و گذشته گرایی های فکری و اعتقادی زمانیکه…

تاریخ‌گرایی و ارزش هنری رمان‌های میخائیل شولوخوف

ترجمه. رحیم کاکایی به مناسبت 120 سالگی میخائیل شولوخوف ای. کووالسکی (درباره مسئله…

نامه‌ی سرگشاده از سوی یک مهاجر، به صدراعظم آلمان!

آمریکا به سیم آخر زد. حمله‌ی آمریکا بر ایران، دردسر…

تنش میان ایران و اسراییل و پس لرزه های بحران…

نویسنده: مهرالدین مشید وارد شدن امریکا در جنگ و به صدا…

عزّ و شرف وطن 

در خانـه قـوی باش که چوراچور است  دزدان به کمین فانوس…

فطرتی انسانی

امرالدین نیکپی در اوایل دانشگاه ، داستان‌های مذهبی بسیاری دربارهٔ طرد…

جهان صلح وصفا!

امین الله مفکر امینی                   2025-19-06 جهانـی صلح وصفـــای بشربماتم کشیـــــده جـاهــــلانیکی برسیاستهای…

سرنوشت انسان امروز در چنگال مومیایی فروشان دیروز

نویسنده: مهرالدین مشید زنده گی مدرن در آینۀ زوال تاریخی در جهان…

سیمون دوبوار،- رفاقت و عشق اگزستنسیالیستی

Beauvoir, Simone de (1908- 1986). آرام بختیاری سیمونه و سارتر،- ازدواج سفید…

کتاب زبدۀ تاریخ

رسول پویان فسانه خوان وفسون سرگذشت موسارا مگـر خـرد بکــنــد حـل ایـن…

چرا مردان از زنان قوی تر نیستند؟ پروفیسور دکتر شمس سینا بخش…

«
»

د فدرالي نظام نغاره بیا وډنګول شوه!

د افغانستان اوسنی نظام او جوړښت د ۱۳۸۲ کال لویې جرګې په پایله کې تثبیت او تأیید شو، خو د تېرو اتلسو کلونو په ترڅ کې د واک تږیو، مغرضو سیاسیونو او پردیپالو څېرو یو په بل پسې د مطرح کېدو، امتیاز تر لاسه کولو او برحالو حکومتونو ته د سرخوږي جوړولو په موخه د فدرالي نظام را منځته کولو نغاره وډنګوله.
یوازې دا څېرې ندي، چې فدرالي نظام غواړي، بلکې داسې نورې کړۍ هم شته، چې دوه پښې یې په یوه موزه کړي او غیرمتمرکز نظام یا پارلماني نظام غواړي.
دغو څېرو پخوا هم له امریکایي سناتور دینا رورا باکر سره به دوبۍ او نورو هېوادونو کې لیده کاته درلودل، څو خپل خوب په حقیقت بدل کړي او وروستی مورد یې د جوبایډڼ څرګندونې دي.

لومړی به راشم د ریاستي او پارلماني نظامونو تعریفونو ته او ورپسې به د امریکا د ډموکراټ ګوند نوماند جوبایډن خبرې وڅېړو، چې څه معنا لرلای شي؟

 

رياستي نظام: ریاستي نظام کې ولسمشر د خلکو له خوا ټاکل کیږي او د پارلمان په پرتله ډېر واکونه لري. په ریاستي نظام کې درې ګونه اجرائیه، مقننه او قضائیه خپلواکې قواوې دي، چې په د درې واړو په سر کې ولسمشر وي او ډېر صلاحیتونه لري.
د بېلګې په توګه د اوربند او بهر ته د ځواکونو د استولو صلاحیت:
په ریاستي نظام کې په اضطراري حالاتو کې ولسمشر کولای شي په خپل لاسلیک سپین کاغذ ته د بانک نوټ اعتبار ورکړي. 

پارلماني نظام: په دې ډول نظام کې یوازې د پارلمان غړي د خلکو له خوا ټاکل کیږي او هغوي بیا ولسمشر او لومړی وزیر ټاکي. په دې ډول نظام کې پارلمان د ولسمشر په پرتله ډېر واک او صلاحیت لري او د ولسمشر شتون تر ډېره سمبولیک وي او ډېری اجرأت لومړی وزیر کوي؛ ځکه له هماغه ګوند څخه وي چې په پارلمان کې اکثریت څوکۍ لري.
لکه څرنګه چې په ریاستي نظام کې ولسمشر د مقننه، اجرائیه او قضائیه قواو په رأس کې وي؛ پارلماني نظام کې بیا برعکس دا دنده د پارلمان په غاړه وي.

خو دا، چې ولې یو ځل بیا د فدرالي نظام نغاره وډنګول شوه او هغه هم د یو بهرني ديپلومات له لورې؛ څو موارد پکې د بحث وړ دي:
جوبایډن غواړي د امریکا د خلکو ملاتړ ترلاسه کړي او د رسنیو پام ځان ته ور واړوي.
بله خبره، چې د پام وړ ده؛ هغه دا ده، چې جوبایډن د افغانستان له قومي او ژبني جوړښتنو خبر ندی او د دې هېواد له وضعیته هېڅ خبر ندی او کافي معلومات هم نلري.
ځکه افغانستان په داسې وضعیت کې ندی، چې هر زورواکی او د یوه جریان رهبر دې قانون ته تابع وي، بلکې برعکس که واک یې تر لاسه کړ یو به یې پر پاکستان پلوري او بل به یې په روسیه ایران او چین.

د افغانستان درېیو ختیځو ولایتونو باندې د پاکستان نفوذ ته د جوبایډن اشاره هم کېدای شي یوازې پر خپل پخواني ملګري او اوسني سیال ډونالډ ټرامپ د فشار وسیلې په توګه وکاروي او خلکو ته وښيي، چې تاسې غلط کس ته رأیه ورکړې ده.
حکومت که څه هم غبرګون ښودلی او ویلې یې دي، چې افغانستان یو واحد هېواد، یو واحد حکومت دی، سیاسي خپلواکې لري او هېڅ برخه یې د پاکستان تر کنټرول او نفوذ لاندې نده.
که څه هم تر ډېره ممکنه ده،چې د جوبایډڼ څرګندونې کمپایني اړخ ولري او ډېر د اندېښنې وړ ندي، ځکه د سناتور په توګه دندې پرمهال یې په درېیو ایالتونو د عراق وېشل کېدو او فدرالي کېدو طرحه هم وړاندې کړې وه، چې په عراق او سیمه کې له جدي غبرګون سره مخامخ شوې وه. 

هغه همداراز افغانستان یو ټوټه ټوټه هېواد بللی و او له دې هېواده پاکستان ته د امریکایي پوځونو د اډو د لېږد خبره یې هم کړې ده.
که څه هم د هر پردي او په کور د ننه پردیپالو دا ډول طرحې تل شنډې او له خاورو سره خاورې شوې دي، خو بیا هم د ښاغلي کرزي د حکومت په شان باید د دغه ډول خوځښتونو او څرګندونو جدي څارنه وشي او سیاسیون مو هم د شخصي ګټو پر ځای ملي ګټو ته ژمن اوسي، څو هره ورځ زموږ پر سرنوشت بېلابېل قمارونه و نه وهل شي.
ځکه تاریخ به ډېر بد قضاوت ورباندې وکړي.


خوشحال آصفي