لیبرالیزه کردن مبارزه با افراطگرایی در ازبکستان
مترجم: ک. رادینبرگرفته از : سایت روسی بنیاد فرهنگ استراتژیک
هم‌زمان در مقابل آزادسازی، دولت همچنان به‌شدت به افراطگرایی واکنش نشان می‌دهد. دکترین مبارزه با گروه‌های مسلح غیرقانونی به‌تصویب رسید و سرویس‌های امنیتی کشور سازماندهی مجدد گردید و مانورهای ضدِ تروریستی نیروهای ویژه زیادتر شدند.
یکی از کارمندان دبیر‌خانه مجلس عالی (پارلمان) حقوق بشر ازبکستان، سعیدبک عظیموف در نشست کلوپ مطبوعات بین‌المللی در تاشکند اظهار داشت، که سرویس امنیت دولتی، وزارت کشور و دادستانی از این به بعد لیست‌های سیاهی را که در آن سوابق ویژه مظنونان به شرکت در سازمان‌های مذهبی افراطی حفظ می‌شوند، باطل می‌کنند. عظیموف گفت که «هرکس حق آزادی عقیده دارد». خبر این مرجع قضایی توسط برخی مفسران به‌مثابه اقدامی آگاهانه از سوی دولت، برای «آماده‌سازی افکار عمومی در آستانه انتخابات پارلمانی آینده» تعبیر شد. با این حال کار در زمینه اعاده حیثیت جزیی از افراط‌گرایان و سازگاری آنها به زندگی مسالمت‌آمیز دو سال پیش در ژوئن سال ۲۰۱۷ آغاز شد و رئیس‌جمهور ازبکستان «شوکت میرضیایف» دستور داد تا پرونده‌های فردی افرادی را که به جرم افراطگرایی یا مظنونان به آن هستند را مورد بررسی مجدد قرار دهند. سی‌ام ماه آگوست سال ۲۰۱۸ قانون «مقابله با افراطگرایی» در یک جلسه علنی عمومی که پیشتر در جمهوری سابقه نداشت به تصویب رسیده بود.
در تاریخ نوزده سپتامبر سال ۲۰۱۸ رئیس‌جمهور فرمانی را «درباره بهبود مقررات معافیت از مسئولیت کیفری شهروندان جمهوری ازبکستان که به اشتباه در ترکیب سازمان‌ها و گروه‌های تروریستی قرار گرفته‌اند» امضاء کرد. افرادی که مظنون به ارتباط با «افراط‌گرایان» بودند و در لیست سیاه قرار گرفته‌اند یا در سوریه و یا در افغانستان در صفوف اسلام‌گرایان می‌جنگیدند، در صورت ندامت اکنون فرصت دارند از مسئولیت کیفری معاف شوند. هفتم دسامبر سال ۲۰۱۸ «میرضیایف» اظهار داشت که با آماری ویژه بیش از ۲۰هزار شهروند معاف شدند و ۶۴۶ محکوم که به‌خاطر شرکت در فعالیت‌های سازمان‌های ممنوعه حبس خود را تحمل می‌کردند از زندان آزاد گشتند. لیست‌های سیاه در سال ۱۹۹۹ هنگامیکه ازبکستان را موجی از افراطگرایی مذهبی و ترور دربر گرفته بود وضع شد. از آن زمان دولت سیاست سختگیرانه‌ای را نسبت به اسلام‌گرایان دنبال کرد. ستیزه‌جویان از بین برده شده یا به افغانستان رانده شدند، در درون کشور سیستم مجازات و کنترل تا ممنوعیت ریش گذاشتن ایجاد شد.
لیست‌های سیاه به سه دسته تقسیم می‌شوند: افراط‌گرایان نادم؛ پیروان مردد این تعلیمات؛ ارتدوکس‌های افراطی. آخرین آنها مشمول مجازات کیفری و حتی محرومیت از حق شهروندی هستند، هرچند در صورت ندامت به آنها وعده عفو داده می‌شود. از سال ۲۰۱۸ گروه‌های ویژه‌ای از کارکنان وزارت امور داخله، امنیت دولتی، دادستان‌ها، مساجد، مسئولان منطقه‌ای، محلات و فعالان اجتماعی ایجاد شدند که شروع به تجدید‌نظر در لیست‌های سیاه با در نظر گرفتن نظرات نمایندگان روحانیت، ارگان‌های خودگردان شهروندان، بستگان و همسایگان کردند. کودکان و جوانانی که «در معرض خطر افراطگرایی» قرار دارند از طریق اتحادیه جوانان ازبکستان و وزارت کار و اشتغال به‌کار گرفته شدند. نقش بزرگی را مرکز تحقیقات بین‌المللی «امام البخارای» در شهر سمرقند، مرکز تمدن اسلامی و آکادمی اسلامی در تاشکند بازی می‌کنند. طی شش ماه سال ۲۰۱۸ شمار جنایات ثبت‌شده تروریستی در ازبکستان بین افراد زیر سی سال بیش از ۶۵/۷ درصد کاهش یافت. در سال ۲۰۱۹ کار ادامه یافت. خانه اجرای مجازات ویژه در روستای «ژاسلیک» بسته شد. در چارچوب اقدامات بشردوستانه «مهر ـ ۱» و «مهر ـ ۲» گروهی متشکل از ۲۶۱ نفر، بیشتر زنان و کودکان از مناطق درگیری‌های مسلحانه به ازبکستان بازگردانده شدند. هم‌زمان در مقابل آزادسازی، دولت همچنان به‌شدت به افراطگرایی واکنش نشان می‌دهد. دکترین مبارزه با گروه‌های مسلح غیرقانونی به‌تصویب رسید و سرویس‌های امنیتی کشور سازماندهی مجدد گردید و مانورهای ضدِ تروریستی نیروهای ویژه زیادتر شدند. کار عملیاتی سرویس‌های ویژه متوقف نمی‌شود، کارشناسان محتوای اینترنت را بررسی می‌کنند، لیستی از منابعی (چهل سایت، پروفایل‌های اطلاعاتی آنلاین‌ها، کانال‌ها و صفحات شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و یوتیوب و همچنین صفحات تلگرام) که متعلق به سازمان‌های بین‌المللی تروریستی و سازمان‌های افراطی هستند آماده کرده‌اند. بازداشت‌ها انجام می‌گیرند. چنانکه در اواخر ماه اکتبر در مناطق «اندیجان»، «نامنگان»، «فرغانه» عملیات ویژه‌ای برای خنثی کردن فعالیت‌های گروه «حزب التحریر» اجرا شد. اندکی بعد در تاشکند اعضای گروه ممنوعه جریان افراطی مذهبی «جهادیسم» دستگیر شدند. هنوز دشوار است گفته شود که کنترل اسلام‌گرایان عفو‌شده چقدر موفق خواهد بود. نباید فراموش کرد که در آنسوی آمودریا صد‌ها ازبک دیگر متمرکز شده‌اند و آماده نه تنها تبلیغات بلکه مشغول استخدام افراد هستند.
