بامیان در باستان و در داستان
شادروان اکادیمسین پوهاند دکتورعبدالاحمد جاوید، فرزند میرزا عبدالصمد خان در ماه جدی 1304 در محلۀ پایان چوک کابل در گذر حاجی عزت‌الله خان به‌دنیا آمد، و دوران شیرین کودکی را بیشتر در محلۀ ریکاخانۀ کابل گذراند. از همین رو نیز خاطرات و علایق عاطفی‌اش به این محله بر می‌گردد.
دوران آموزش ابتدایی را در مکتب نمبر 2، رشدیه و اعدادیه را در مکتب حبیبه به پایان رساند. در سال 1322 وارد فاکولتۀ ادبیات پوهنتون کابل گردید و پس از پایان سال اول، نخستین دانشجوی افغانی بود که به گرفتن بورسیه یی از دانشگاه تهران نایل آمد. در سال 1323 به تهران رفت و در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی مشغول تحصیل گردید.
چون بورسیه از سوی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی بود و عشق و علاقۀ پروفیسور جاوید به فرهنگ و ادب فارسی، هم‌زمان با تحصیل در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، در دانشکدۀ ادبیات نیز نام نویسی کرد. پروفیسور جاوید نخستین دانشجویی بود که در یک زمان در دو دانشکده درس می‌خواند و به گرفتن دو لیسانس از دانشگاه تهران نایل آمد؛ در سال 1328 لیسانس دانشکدۀ ادبیات را گرفت و در سال 1329 لیسانس دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی را به دست آورد.
پس از گرفتن هر دو لیسانس، پروفیسور جاوید دو سال دیگر به تحقیقات دورۀ دکترا پرداخت، اما پیش از آن که دورۀ دکترا را به پایان برساند، در معیت شادروان سعید نفیسی به کابل برگشت و برای دو سال در پوهنتون کابل و لیسۀ حبیبیه مشغول تدریس گردید. پروفیسر جاوید دو سال بعد، برای پایان بردن دورۀ دکترا به تهران رفت و موفقانه دکترای ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران به دست آورد.
پروفیسور جاوید در دوران بودوباش خود در ایران، از محضر استادان بلند آوازۀ آن زمان مانند استاد فروزانفر، دکتر حسین خطیبی، دکتر ذبیح‌الله صفا، دکتر محمد معین، سعید نفیسی، جلال همایی و عباس اقبال بهره‌ها برد. در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی از محضر استادانی چون؛ دکتر شایگان، دکتر امامی، دکتر عمید، دکتر همایون فر و دکتر حکمت کسب فیض نمود.
پوهاند جاوید در سال 1331 به مدیریت نشرات رادیو کابل انتخاب شد، در سال 1341 به عضویت هیئت بررسی کتب درسی وزارت معارف در آمد، در سال 1343 به عنوان پروفیسر مدعو به دانشگاه تاشکند رفت و در سال 1351 از طرف شورای عالی به ریاست پوهنتون کابل برگزیده شد.
دکتورجاوید تا سال 1368 در پوهنتون کابل به تدریس پرداخت و بیش از 50 دانشجو را به عنوان استاد راهنما، و صد ها دانشجو را در صنوف تدریسی خود تربیت نمود. پروفیسور جاوید افزون بر گرفتن مدال‌هایی از پوهنتون کابل و وزارت معارف، در سال 1365 از طرف آکادمی علوم افغانستان عنوان آکادیمسین و در سال 1366 از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ، لقب کارمند شایستۀ فرهنگ را به دست آورد.
پروفیسور جاوید افزون بر زبان مادری خود یعنی فارسی دری، به زبان‌های پشتو، انگلیسی، تا حدودی عربی، فرانسوی و روسی آشنایی داشت و ترجمه‌هایی از زبان انگلیسی به فارسی و از پشتو به فارسی نیز دارد.
از پروفیسور جاوید ده‌ها کتاب به فارسی و انگلیسی و صدها مقاله به زبان فارسی به چاپ رسیده است. پروفیسر جاوید یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های علمی در کنفرانس‌ها و سیمینارهای مربوط به افغانستان، اسلام، فرهنگ و ادب فارسی بود. برای نمونه پروفیسور جاوید، از سال 1368 تا سال 1378 بیش از 80 سخنرانی در خارج از افغانستان داشته، و بیش از 30 مقاله در نشرات فارسی زبان خارج از افغانستان به چاپ رسانده است. دو رساله و سه کتاب را در عالم هجرت منتشر نمود.
پروفیسور جاوید در 9 اسد 1381 ﻫ . خورشیدی در شهر لندن چشم از جهان پوشید و نظر به وصیت شان جنازۀ آن روان شاد به کابل انتقال و در قبرستان شهدای صالحین به‌خاک سپرده شد.
جـلوه گـاه نـور بادا خاک او
رحـمت حق بر روان پاک او
