گزینه‌های سخت «زلنسکی» برای فرار از رسوایی تحقیر در آمریکا
اوکراین و زلنسکی بعد از ناامید شدن از اعتماد به آمریکا در سایه مواضع تندی که ترامپ علیه آنها اتخاذ کرده، با گزینه‌های دشواری مواجه هستند.
به گزارش الجزیره، روز جمعه دیدار «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا و «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین در کاخ سفید، قبل از اینکه شروع شود، به پایان رسید و رسانه‌های آمریکایی اعلام کردند که دیدار آنها طوفانی بوده و توافقنامه معدنی، آنطور که انتظار می‌رفت امضا نشد و در همین زمینه سوالاتی مطرح می‌شود؛ با این مضمون که آیا تضمین‌های امنیتی اوکراین از بین رفته است؟
جدا از روایت‌های این دیدار و درگیری لفظی بی‌سابقه میان ترامپ و زلنسکی، نکته مهمی که می‌توان از این مشاجره دریافت کرد این است که اوکراین باید بفهمد از یک سوراخ دو بار گزیده نشود.
سردرگمی اوکراین بین حمایت‌های غیرواقعی اروپا و خیانت آمریکا
اوکراینی‌ها بعد از مشاهده این موضع دولت آمریکا باید خواستار تضمین‌های جدی از ترامپ شوند. همچنین گزینه‌های دیگری هم پیش روی زلنسکی و اوکراین قرار دارد که در رأس آنها پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک (ناتو) دیده می‌شود. «کایا کالاس» مسئول خارجی اتحادیه اروپا روز پنجشنبه ۲۸ فوریه در گفتگو با خبرگزاری فرانسه اعلام کرد: بهترین ضمانت امنیتی برای اوکراین پیوستن به ناتو است و ترامپ با موضع خود مبنی بر بستن درهای ناتو به روی اوکراین، در دام روسیه افتاده است.
اما به نظر می‌رسد که اظهارات این مقام اتحادیه اروپا در چارچوب یک مانور دیپلماتیک در مقابل ناسازگاری آمریکا برای ورود به مذاکره جهت توقف جنگ با روسیه به تنهایی، و بدون در نظر گرفتن نگرانی‌های طرف‌های اروپایی است. به همین دلیل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هشدار داد که اروپایی‌ها نمی‌توانند به دستیابی به توافق صلح میان اوکراین و روسیه کمک کنند؛ مگر اینکه آمریکا طرف‌های اروپایی را در مذاکراتی که ترامپ با ولادیمیر پوتین، همتای روسی خود انجام می‌دهد، شرکت دهد.
همچنین مشخص است که اروپا به دنبال پیوستن اوکراین به ناتو نیست؛ اما با طرح چنین اظهاراتی می‌خواهد عامدانه فشار بیشتری بر دولت آمریکا وارد سازد و ترامپ را مجبور کند که به نگرانی‌های اروپایی‌ها در قبال روسیه اهمیت بدهد. از سوی دیگر، اروپایی‌ها به دنبال کاهش تنش‌ها در معاملات تجاری با واشنگتن هستند؛ به ویژه اینکه ترامپ در روز چهارشنبه ۲۶ فوریه تهدید کرد که تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر محصولات اروپایی اعمال خواهد کرد و به زودی جزئیات تصمیم خود در این زمینه را فاش می‌کند.
دونالد ترامپ پیش از دیدار روز جمعه با زلنسکی، در قسمتی از سخنان تند خود علیه همتای اوکراینی، زلنسکی را به دیکتاتوری تشبیه کرد که محبوبیتی نزد ملتش ندارد و به خاطر عدم برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در اوکراین، محبوبیت او همچنان کاهش می‌یابد.
این موضع‌گیری ترامپ موجب شد تا پارلمان اوکراین اعلام کند که زلنسکی علیرغم پایان دوره ریاست جمهوری وی در ماه مه گذشته، در این مدت طبق قانون اساسی در منصب قدرت باقی مانده است و انتخابات ریاست جمهوری اوکراین بعد از برقراری صلح برگزار خواهد شد.
گزینه‌های سخت اوکراین و زلنسکی بعد از جنجال ترامپ
«عاقل از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود»، این یک ضرب المثل معروف در میان عرب‌ها و مسلمانان است که می‌گوید اگر انسان عاقل یک بار فریب خورد باید مراقب باشد که دوباره گرفتار همان فریب نشود.
این همان چیزی است که امروز در مورد موضع اوکراین در قبال تحولات سیاسی مربوط به رفتارهای دولت دونالد ترامپ مطرح می‌شود. اوکراینی‌ها که در جریان جنگ با روسیه، تمام و کمال به آمریکا اعتماد کرده بودند امروز می‌بینند که ایالات متحده نگرانی‌های روسیه را در نظر گرفته و بر این اساس خواستار توقف جنگ اوکراین است. برخی از اوکراینی‌ها معتقدند که این رفتارهای ترامپ به معنای تسلیم شدن کامل در برابر شرایط روسیه است.
اوکراین پیش از این ضمانت‌نامه‌های مشترک روسیه، آمریکا و حتی اروپا را مبنی بر عدم اجازه دادن به هیچ طرفی جهت آسیب رساندن به امنیت ملی خود دریافت کرده بود، اما این اتفاق نیفتاد. اوکراین در سال ۱۹۹۱ بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود و سلاح هسته‌ای شوروی را در خاک خود داشت. اما بعد از انحلال اتحاد جماهیر شوروی، اوکراین حدود یک سوم زرادخانه هسته‌ای خود را حفظ کرد که در آن زمان سومین زرادخانه هسته‌ای بزرگ جهان بود.
در اختیار داشتن زرادخانه هسته‌ای، اوکراین را به یک کشور حاضر در صحنه بین‌المللی تبدیل کرد. اما این چیزی نیست که روس‌ها و حتی اروپایی‌ها می‌خواستند؛ بنابراین در ۵ سپتامبر ۱۹۹۴ اوکراین را مجبور به امضای توافقنامه‌ای به منظور ارائه تضمین‌های امنیتی در مورد الحاق کی‌یف به معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای کردند.
تسلیم زرادخانه هسته‌ای اوکراین، این کشور را تبدیل به هدفی آسان برای اهداف روسیه کرد و این کشور در سال ۲۰۱۴ شبه جزیره کریمه را به خاک خود الحاق و سپس با ضمیمه کردن چهار استان دیگر اوکراین به خاک خودش، جنگی را علیه این کشور آغاز کرد. هرچند که آمریکا در آن زمان یکی از طرف‌های کلیدی در مذاکرات بود که به اوکراین در ازای کنار گذاشتن زرادخانه هسته‌ای تضمین امنیتی می‌داد، اما این امر مانع از حمله روسیه به آن نشد.
بنابراین چیزی که امروز بیش از همه اوکراینی‌ها را نگران کرده، این است که هیچ تضمینی وجود ندارد که صلح با روسیه تبدیل به یک صلح دائمی شود و روسیه دیگر اقدامی علیه اوکراین انجام ندهد. در این شرایط اوکراینی‌ها با دادن مواد معدنی کمیاب خود به ترامپ، صرفاً امنیتی متزلزل به دست می‌آورند که معلوم نیست تا چه زمانی دوام خواهد داشت.
می‌توان گفت که اوکراین بعد از این همه تلاش برای مذاکره جهت بهبود شرایط خود، اکنون در دامی بزرگ گرفتار شده است. بنابراین اظهارات زلنسکی در دیدار با ترامپ در آن شب طوفانی، مبنی بر اینکه اوکراین چاره‌ای جز جنگ ندارد، نشان می‌دهد که او روی پیوستن به ناتو حساب کرده که در حال حاضر تنها تضمین امنیتی اوکراین به شمار می‌رود. زیرا طبق ماده ۵ پیمان ناتو هرگونه حمله مسلحانه به هریک از کشورهای عضو این پیمان، حمله به همه اعضا تلقی می‌شود و بنابراین همه وظیفه حمایت از کشوری که مورد هدف قرار گرفته شده است را دارند.
بر همین اساس، هرگونه شکست اوکراین در مسیر پیوستن به ناتو ممکن است موجب شود تا این کشور مسیر حرکت به سمت شرق و چین را در پیش بگیرد و قراردادی با این کشور امضا کند که پکن می‌تواند مستقیماً از طریق آن، روی جاه‌طلبی‌های آمریکا و کل اروپایی‌ها تأثیر بگذارد.
