چالش اقتصاد و اهداف اسلام آباد از تقويت روابط با رياض
فرزاد رمضاني بونش، کارشناس مسائل پاکستان
در انتخابات اخیر پارلماني پاکستان، حزب تحریک انصاف به رهبری «عمران خان» با کسب 109 کرسی از 269 کرسی پارلمان این کشور، پیروز قاطع این انتخابات و به عنوان بیست‌و دومین نخست وزیر پاکستان برگزيده شد. در عین حال به نظر مي‌رسيد حزب تحریک انصاف، نگاه متفاوت‌تری به مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی دارد و با تداوم روابط راهبردی با چین، مدیريت روابط با امریکا ، ارتباط بيشتر با ايران، و تنظيم روابط با کشورهای همسایه و اسلامی سیاست خارجی نويني را پيگيري می‌كند. در همين راستا پاکستان اعلام کرد که نخست وزير عمران خان، ایران را به عنوان نخستين سفر خارجی خود انتخاب میکند و سپس به عربستان سعودی و امارات متحده عربی می‌رود.
با اين وجود ديدارهاي سفیر عربستان سعودی در پاکستان و گفتگوهاي شاهزاده محمد بن سلمان با عمران خان در كنار عامل مهم واقعيات و وضعيت نامطلوب اقتصادي كشور، عمران خان را مجاب كرد كه پس از سوگند نخست وزیری به همراه وزرای خارجه و اقتصاد و دارایی به عربستان سفر کند. با اين حال عدم موفقيت سفر مانع از كوشش اسلام آباد به بهره گيري از توان مالي رياض نشد و سفر دوم عمران خان به عربستان منجر به توافقات گسترده اقتصادي دو كشور شد. چنانچه کاخ نخست وزیری پاکستان با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد: عربستان موافقت کرده است 12 میلیارد دلار تسهیلات به پاکستان ارایه کند که 9 میلیارد دلار آن در قالب نفت و 3 میلیارد دلار نیز به صورت نقد خواهد بود.
اهداف اسلام آباد از تقويت روابط با رياض :
دولت عمران خان با وعده رفع فساد و کاهش سطح فقر در انتخابات اخیر پاکستان به قدرت رسید. اما رکود اقتصادی، نرخ 13 درصدی بیکاری، کمبود آب و انرژي، بدهی‌های خارجی و بحران پرداخت بدهی‌های خارجی در عین حال كهسقوط چشمگیر ارزش روپیه پاکستان در برابر دیگر ارزها ادامه داشت و برابری روپیه با دلار به کمترین میزان خود از سال 1995 میلادی رسيد. همچنين دولت با افزایش ناگهانی بهای طلا، تداوم اختلافات بین بانک مرکزی پاکستان و صندوق بین المللی پول، بحران کمبود منابع مالی و ارزی و… روبرو بود. در اين شرايط در واقع رهبران حزب تحريك بر اين نظر هستند كه با ورود پول از عربستان به کشور، ارز دلار در برابر روپيه کاهش خواهد یافت.
گذشته از اين هر چند پاکستان در دهه‌هاي گذشته حدود ده بار از صندوق بین‌المللی پول وام دریافت کرده است، اما وضع شروط سخت صندوق بین المللی پول در دادن وام به پاکستان و تداوم اختلاف دوسويه موجب شد وزیر اقتصاد این کشور اعلام كند، منافع ملی بازیچه صندوق نیست و پاکستان قصد ندارد با هر شرطی وام دریافت کند. در واقع اين رويكرد و شرايط سخت، تداوم اختلاف دو طرف و نياز به پرداخت سود وام‌های قبلی موجب شد تا پاکستان درصدد خروج از این بن بست باشد و گزينه وام و تسهيلات عربستان در پرداخت 12 میلیارد دلار بدون پیش شرط‌هايي چون صندوق مد نظر قرار گیرد. در كنار اين پاكستان همچنین در نظر دارد كه با اعطاي تسهيلات رياض بتواند جدا ازتقویت ارزش برابری روپیه، موقعیت خود را در گفتگو با مقامات صندوق بین المللی پول و كاهش شروط آنها براي وام هاي نوين تقویت كند.
در بعد ديگر با توجه به اشتغال حدود دو میلیون نیروی کار پاکستانی در عربستان سعودی (که سالانه نزدیک به چهار میلیارد دلار وارد پاکستان می‌کنند) افزایش همکاری‌های سرمایه‌گذاری و اقتصادی مد نظر قرار گرفته است. در شرايطي كه بسياري از بازيگران منطقه‌اي و غربي، رياض را در مورد پرونده خاشقچي زير فشار قرار داده‌اند فرصت سفر نخست وزير به رياض پيامدهاي اقتصادي مفيدي براي دولت حزب تحريك انصاف داشت. در واقع پيشنهاد پنج فرصت سرمایه گذاری‌های به عربستان از سوي اسلام آباد شامل معدن مس و طلای رکودیک در بلوچستان،نیروگاه دولتي در ایالت پنجاب، سرمایه گذاری عربستان در خط لوله گاز شمال-جنوب، سرمایه گذاری آرامکو در زمینه پالایش در گوادر مي‌تواند بخشي از مشكلات و چالش‌هاي اقتصادي پاكستان را كاهش دهد. از اين منظر تامين تقاضای داخلی و افزایش ظرفیت پالایش (با ساخت سومین پالایشگاه بزرگ جهان در پاکستان) و خريد نفت خام ارزان‌تر و صرفه جویی بيشتر براي كشور در كنار كاهش وابستگی پاکستانی‌ها به چین در صورت سرمایه گذاری رياض در گوادر مي تواند به دولت پاكستان در افزايش رشد اقتصادي كمك كند.
افزون بر این با نهايي شدن پیوستن عربستان به کریدور اقتصادی چین – پاکستان موسوم به سی پیک ، جدا از تقويت طرح و بندر گوادر پاکستان مي‌تواند اميدوار باشد كه در كنار توجه بيشتر چين به سرمايه‌گذاري بيشتر بازيگراني چون روسيه و تركيه نيز در آن حضور و سرمايه گذاري كنند.
چشم انداز
آنچه مشخص است اقتصاد پاکستان با تنگناهای مالی و اقتصادی گسترده‌اي مواجه است. از این رو ظرفیت‌های مالی عربستان می‌تواند برخی از مشکلات مالی پاکستان را رفع کند. عمران خان نيز هر چند مي‌داند دریافت کمک‌های مالی از عربستان مخالفاني در میان بخشی از مردم و احزاب پاکستان دارند و می‌تواند تأثیر منفی بر وجهه دولت پاکستان داشته باشد اما خطر شكست كامل سياست‌هاي اقتصادي و پيدايش بحران‌هاي پر دامنه اقتصادي در كشور موجب شده است تا حزب تحريك انصاف به عدم پیش شرط از جانب عربستان در اعطا تسهيلات اشاره كند و عملا برخلاف تصور بسياري در مورد رعايت توازن در روابط با ايران و عربستان توجه گسترده‌اي به روابط با عربستان كند. در واقع پاشنه آشيل يا چشم اسفنديار اقتصاد پاكستان، اسلام آباد را همچنان مجبور خواهد كرد در شرايطي كه روابط چندان مناسبي با امريكا ندارد به گزينه رياض بينديشد.
