همکاری صنعتی یکی از اولویت‌های مشارکت در میان اعضای بریکس
دمیتری نفیودوف (DMITRY NEFYODOV)
ا. م. شیری
در نیژنی نووگوراد، راه‌ها و مکانیزم‌های تقویت همکاری در چارچوب انجمن بین دولتی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در آستانۀ اجلاس اکتبر بریکس در کازان با حضور شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین و سران سایر کشورهای شرکت‌کننده در انجمن بین دولتی، بررسی فعال مسائل مربوط به همگرایی نزدیک‌تر و، به ویژه، همکاری‌های صنعتی ادامه دارد.
به این ترتیب، هشتمین نشست وزرای بخش صنعتی کشورهای بریکس که اخیراً در نیژنی نووگوراد برگزار شد، توسعۀ سریع همکاری‌های صنعتی بر اساس پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک و روابط بین بخشی را که به شرکت‌کنندگان انجمن بین دولتی اجازه می‌دهد تا جایگاه قابل توجهی در بخش محصولات با فناوری پیشرفته در بازار جهانی اشغال کنند، به عنوان وظیفۀ جامع اولویت‌دار انجمن تعیین کرد. در بیانیۀ پایانی این نشست بر لزوم ارائه فعال کمک‌های مالی و فنآوری به اقتصاد کشورهای در حال توسعۀ ملحق شده به بریکس بمنظور تغییر جهت صادرات آن‌ها از مواد خام به محصولات صنعتی تأکید شده است.
شرکت‌کنندگان مجمع موافقت کردند که برای توسعۀ برنامه‌های تعاونی در سطح بلوک با هدف توسعۀ بخش‌های صنعتی خاص تا پایان سال جاری گروه‌های کاری تشکیل دهند. بخش‌های اولویت‌دار در این زمینه شامل متالورژی آهنی و غیرآهنی، صنایع شیمیایی (شامل داروسازی)، رباتیک و فرآوری مواد خام کشاورزی می‌باشد. علاوه بر این، لزوم همکاری بیشتر با سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد (UNIDO)، مورد تأکید قرار گرفت. لازم به ذکر است که این ساختار، تحریم‌های اقتصادی خلاف منشورهای سازمان ملل متحد و سازمان تجارت جهانی غرب علیه تعدادی از کشورها را که موانع جدی در راه صنعتی شدن اقتصادهای ملی ایجاد میکند و در نتیجه، برای نظام مالی و اقتصادی جهانی مضر است، اگرچه نه چندان بلند، اما در هر حال به چالش می‌کشد. این موضع سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد توسط زوکی یونگ (نمایندۀ جمهوری خلق چین)، معاون مدیر کل و رئیس ادارۀ همکاری‌های فنی و توسعۀ صنعتی پایدار سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد، در مجمع تأئید شد.
با توجه به منافع ملی و بین‌دولتی کشورهای این گروه در زمینۀ توسعۀ صنعتی و همکاری، شرکت‌کنندگان در نشست بر اهمیت تصمیم اخیر مبنی بر هماهنگ کردن مواضع کشورهای عضو بریکس در مورد مسائل اقتصادی جهانی در چارچوب سازمان تجارت جهانی که به آن‌ها اجازۀ دفاع مشترک از اولویت توسعۀ صنعتی ملی در برابر سیاست اقتصادی خارجی مخرب غرب می‌دهد، تاکید کردند.
طبق آمار ملی و سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد (UNIDO)، بیشترین سهم صنعت (به استثنای صنایع اولیه) از ارزش کل صادرات ملی به سایر کشورهای گروه در چارچوب بریکس تا اواخر سال ٢٠٢۴، بیش از ٧٠ و حداقل ۶٠ درصد به جمهوری خلق چین و هند تعلق خواهد داشت و بیش از ۴٠ درصد به برزیل. بر این اساس، در حجم گردش تجاری بین کشورهای بریکس، سهم صادرات صنعتی چین، از ۶٠ درصد، هند، تقریباً از ۵۵ درصد و برزیل، از حدود ۴٠ درصد فراتر رفته است.
از نظر پروژه‌های سرمایه‌گذاری- برنامه‌های اجرا شده و برنامه‌ریزی‌شدۀ سرمایه‌گذاری در بخش صنعت، مقام اول گروه را باز هم چین، رتبۀ دوم را برزیل و رتبۀ سوم را فدراسیون روسیه و هند احراز می‌کنند. از نظر سرعت اجرای چنین پروژه‌هایی، عربستان سعودی (مقام اول)، ایران و چین، و از نظر نرخ رشد صادرات صنعتی، برزیل (مقام اول)، ایران، امارات و عربستان سعودی پیشتاز هستند. در آستانۀ برگزاری این مجمع، تفاهمنامه‌های مشارکت سرمایه‌گذاری بین اتیوپی و عربستان سعودی و همچنین بین اتیوپی و چین امضاء شد.
از نظر تعداد پروژه‌های سرمایه‌گذاری صنعتی مشترک کشورهای گروه بریکس، روسیه و چین پیشتاز هستند و این، نشاندهندۀ سطح بالای همکاری صنعتی بین کشورهای ما است. لی کیانگ، نخست وزیر شورای دولتی جمهوری خلق چین در سفر اخیر خود به مسکو در مورد پروژه‌های مشترک در صنعت، کشاورزی و انرژی مذاکره و گفتگو کرد. این سفر ادامۀ منطقی سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در ماه مه به پکن بود که برای ایجاد انگیزۀ بیشتر برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک طراحی شده بود. صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه که ۶٠ درصد از پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک به ارزش صدها میلیارد روبل از طریق آن اجرا می‌شود، شریک تجاری اصلی چین است. درآمد شرکت‌هایی که شرکای چینی صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، در پایان سال ٢٠٢٣، به بیش از ۴ تریلیون روبل (٢.۵٪ از تولید ناخالص داخلی فدراسیون روسیه) بالغ شد.
آنتون علی‌خانوف، وزیر صنعت و تجارت روسیه طی این جلسه در شهر نیژنی نووگوراد، پیشنهاد «تولید مشترک واحدهای توربین گازی برای بخش سوخت و انرژی» را ارائه داد. همین امر در مورد همکاری در زمینۀ تولید محرک‌های (موتورهای) دریانوردی، راه‌آهن، هوانوردی و فضایی نیز که «می‌تواند محرک یکسری صنایع مرتبط و توسعۀ قابلیت‌های جدید در کشورهای ما باشد، صدق میکند. در اینجا با توجه به تجربیات و پیشرفت‌هایی که در حال حاضر داریم و همچنین بازار گستردۀ این محصولات در بریکس، چشم‌اندازهای بسیار خوبی مشاهده می‌شود». این پیشنهاد نیز مورد حمایت رؤسای هیئت‌های دیگر کشورهای شرکت‌کننده در این مجمع قرار گرفت.
علاوه بر این، آنتون علی‌خانوف با اشاره به اجرای ابتکار ادارۀ تحت ریاست او (٢٠٢٠) برای ایجاد «مرکز کارآیی صنعتی بریکس بر اساس سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد (UNIDO)، گفت: «امروز ما در مرحلۀ پایانی هستیم. اسناد لازم تهیه شده، یک تیم پروژۀ ویژه برای رسیدگی به فعالیت‌های مرکز در چارچوب یونیدو (UNIDO) تشکیل گردیده و فدراسیون روسیه، چین و هند رسماً «آمادگی خود را برای اجرای اولین بخش‌ها برای تأمین مالی کار مشترک در مرکز اعلام کرده‌اند».
مارسیو روزا، وزیر صنعت و تجارت برزیل، عمر احمد سویه السویدی، معاون وزیر صنعت و فناوری‌های پیشرفتۀ امارات و تندی سیمیسه، معاون توسعۀ صنعتی وزارت صنعت و تجارت آفریقای جنوبی برای مشارکت در کار این مرکز ابراز علاقه کرد. لازم به ذکر است که وزیر برزیل همچنین از ایجاد یک سامانه جامع اطلاعاتی بین کشوری در زمینۀ پروژه‌های تجاری، چارچوب نظارتی در کشورها برای سرمایه‌گذاری‌های سرمایه‌ای و ارائۀ برنامه‌های تجاری منظم صحبت کرد.
مارسیو روزا و محمد موسوی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در دولت جدید ایران، بر لزوم ایجاد توازن مشترک عرضه و تقاضا برای انواع محصولات صنعتی اولویت‌دار در بریکس اشاره کردند. اگر تولید داخلی آن‌ها هنوز ناکافی باشد، تقاضا برای آن‌ها می‌تواند از طریق عرضۀ متقابل تضمین شود. شرکت‌کنندگان در مجمع برای حل مسائل مشارکت صنعتی در چارچوب بریکس از این رویکرد حمایت کردند. در مجموع، به گفتۀ طرف ایرانی، «شرکت در بریکس یک فرصت ارزشمند برای ایران و سایر کشورهای این گروه در زمینۀ تبادل تجربه در توسعۀ اقتصادی، ارتقای تعامل صنعتی و به معنای وسیع تجاری بین کشورهای شرکت‌کننده است».
ملاکو آلبل، وزیر صنعت اتیوپی نیز به نوبه خود بر اولویت توسعۀ صنعتی این کشور که «ممکن است به دلیل مشارکت اتیوپی در بریکس، سرعت بیشتری پیدا کند»، تأکید کرد. این کشور که به سرعت در حال رشد است، «روی صنایع نیازمند کار فشرده و دارای بازار داخلی و خارجی وسیع متمرکز شده و تلاش میکند تا صدور محصولات صنعتی خود را جایگزین واردات کند». وزیر اتیوپی از کشورهای دیگر گروه دعوت کرد تا به توسعۀ صنایعی که مواد خام کشاورزی محلی در اتیوپی را فرآوری می‌کنند، کمک نمایند.
ابتکارات راهبردی برای همکاری در زمینۀ توسعۀ صنعتی در طول میزگردهای «اتحادیۀ اقتصادی آوراسیا- بریکس- سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد» مورد توافق قرار گرفت.
گوهر بارسقیان، عضو هیئت مدیرۀ صنعت و مجتمع کشت و صنعت کمیسیون اقتصادی آوراسیا، جذب سرمایه‌گذاری در ایجاد و نوسازی مجتمع‌های تولیدی کشورهای آوراسیا؛ تشکیل یک ساختار برای انتقال فناوری‌های پیشرفته، از جمله خدمات دیجیتال مشترک برای اتحادیۀ اقتصادی آوراسیا و بریکس؛ ایجاد زیرساخت‌های مشترک صنعتی-نوآورانه و دامنه‌های فناوری را به عنوان بخش‌های امیدبخش برای تعامل معرفی کرد. همچنین پیشنهاد شد که گفت‌وگوی «بریکس- اتحادیۀ اقتصادی آوراسیا» با مشارکت سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد «یک سکوی سالانه برای بحث در مورد مسائل مبرم توسعه صنعتی» باشد.
علاوه بر این، به همراه سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد، توسعه و تحلیل پروژه‌های صنعتی همکاری کشورهای بریکس توصیه می‌شود. گوهر بارسقیان همچنین به «مشارکت برنامه‌ریزی شدۀ کمیسیون اقتصادی آوراسیا در مرکز قابلیت‌های صنعتی بریکس» اشاره کرد.
این پیشنهاد: «تا پایان سال جاری، یک نقشۀ راه در زمینه‌های توافق شدۀ همکاری بین بریکس- اتحادیۀ اقتصادی آوراسیا – سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد تدوین خواهد شد»، مورد حمایت قرار گرفت.
به این ترتیب، تعامل کشورهای بریکس در زمینۀ توسعۀ اقتصاد صنعتی، با هدف ایجاد فضای اقتصاد صنعتی مشترک چندجانبه در «آوراسیای بزرگ» شکل بسیار واقعی به خود می‌گیرد.
نقل از: بنیاد فرهنگ راهبردی
٨ شهریور- سنبله ١۴٠٣
