سینما یا هنرهفتم در اواخرقرن ۱۹(سال ۱۸۹۵) توسط برادران لومیرفرانسوی اختراع شد که با تصاویرمتحرک خویش تماشاگران را به حیرت انداختند تا اینکه آهسته آهسته این هنرهمگانی شد و تمام دنیا را به تسخیر درآورد

واماآشنایی مردم ما با فیلم و سینما برمیگردد به عصرسلطنت شاه امان الله، شاه درطی سالهای ۱۹۲۷– ۱۹۲۸ میلادی سفرششماهه ای به اروپا داشت ودرآنجا با تماشای فلمهای سینمایی مجذوب این هنر شد و دانست که سینما یکی از بهترین و موثرترین وسیله ای است که میتوان با نمایش فیلم مردمش را از پیشرفت و ترقی جهان آگاه ساخت

همان بودکه هنگام بازگشت چندپایه دوربین و پروژکتورو فیلم هایی را با خود به افغانستان می برد و درباغ عمومی پغمان که یکی از مراکز تفریحی و محل تجمع مردم بود بنمایش گذاشته میشد و نیزدستوراعمار چند باب سیما را صادر کرد که میتوان ازسینما بهزاد و سینما تیاترپغمان بعنوان اولین سینمای افغانستان نام برد

البته فیلمها که درین زمان صامت یا بدون صدا بود گفته شده که در گوشه ازستیژ مرحومان استادفرخ افندی و استادغلام حسین پدراستاد مرحوم سرآهنگ با نواختن ویلون و پیانو تماشاچیان را مصروف نگهمیداشتند.

متأسفانه با فروپاشی پادشاهی امیر امان الله خان سینما نیز برای سالیان طولانی بباد فراموشی سپرده شد و به سینما تیاترپغمان نیزآتش زده شد.

سال ۱۳۲۵ حدود۲۰ سال ازسلطنت ظاهرشاه سپری شده بود که مرحوم عبدالرشیدلطیفی پدرتیاترافغانستان سناریویی نوشت تحت نام ( عشق و دوستی ) و قراردادساختن این فیلم مشترک با کمپنی فلم سازی ” شور” در لاهور هند دیروزی و لاهور پاکستان امروزی به عقد رسید که جانب افغانی عبدالرحمان بینا، نشاط ملک خیل ، احمدضیا و دیگران نقش هایی را بعهده گرفتند

سال ۱۳۴۳براساس سناریوی فیض محمدخیرزاده فلم نیمه مستند و نیمه هنری ( مانند عقاب) در نوار۱۶ ملی متری تهیه شد

که فلمبرداراسحق ستارزاده بود و چاپ و پراسس آن در ایالات متحده امریکا صورت گرفت

درین فلم مرحوم ظاهرهویدا و زرغونه آرام نیز نقش های کوتاهی را بازی کردند

سال ۱۳۴۷ بکمک امریکا موسسه افغان فلم ایجاد شد تولیدات سینمایی افغان فلم صرفا فیلم‏های خبری از کار و فعالیت دولت بود و اندکی هم مستندسازی .

و این عاشقان هنرسینما بودند که داشتن کمترین امکانات، بارساختن فیلم های هنری را نیز بعهده گرفتند نخستین فلم هنری موسسه افغان روزگاران نام داشت که شامل سه بخش بود

طلبگار – به کارگردانی عبدالخالق علیل – فلمبردار سونه رام تلوار با هنرنمایی محبوبه جباری، میمونه غزال، استادرفیق صادق، خان آقا سرور

شب جمعه – بکارگردانی انجنیرمحمدعلی رونق رژیسورتیاتر،فلمبردارسونه رام تلوار و معروف ترین هنرپیشه های این فلم عبارتند از: مشعل هنربار، ،فریده شایان، غزال ابراهیمی، حبیبه عسکر، حریف نجیمی، اخترپیکر

قاچاقبران – که مسئولیت کارگردانی آنرا سلطان حمیدهاشم بعهده داشت ، فلمبردار– صدیق امین زی با هنرنمایی استادعبدالقیوم بیسد، وهاب صنعتگر،پروین صنعتگر، حیات الله خروش، یحیی شورانگیز،خان آقا سرور، عزیزالله هدف، عبدالله عادل و دیگران.

دومین محصول هنری موسسه افغان فلم اندرزمادر نام داشت که سناریست وکارگردانش خالق علیل و فلمبردارمحمودنوری بود

و محمدنذیر، محبوبه جباری، میمونه غزال،اسدالله آرام،زرغونه آرام،استادرفیق صادق،سایره اعظم و ف . عبادی درآن نقش آفرینی کردند.

سومین فلم هنری افغانفلم درزمان جمهوریت محمدداودخان ساخته شد بنام (روزهای دشوار) که دو کارگردان داشت دوکتوررفیق یحیایی و ولی لطیفی ، فلمبردارسونه رام تلوار و

نقش های مرکزی را رفیق یحیایی، ولی لطیفی، آصف وردک، فتح الله پرند،حاجی محمدکامران، مینا، قادرفرخ،حنان زمریال و دیگران بازی کردند.

فلم هنری دیگری که درزمان جمهوریت محمدداودخان ساخته شده فلم (رابعه بلخی ) بود با سناریوی عبدالله شادان که بسرمایه محمدنذیر و کارگردانی داودفارانی تهیه شد

نقش های مرکزی را درین فیلم عبدالله شادان، سیما شادان، محمدنذیر، فتح الله پرند و داود فارانی بعهده داشتند

فلم مجسمه ها ميخندند درسال ۱۳۵۴ به سرمايه گذاری آريانا فلم با کارگردان توريالی شفق، فلمبردارانجنيرلطيف،هنرپيشگان:ذکيه کهزاد، عبدالله خموش، محمد جان گورن، فتح الله پرند، عبدالله وطندوست و دیگران ساخته شد

فلم غلام عشق: سال تولید ۱۳۵۶ سناريست داود فارانی، کارگردان توريالی شفق، فلمبرداران: انجنيرلطيف وعبدالقادرطاهری. هنرپيشگان: شاه جهان، فتح الله پرند، مينا شفق، محمدجان گورن، قادرفرخ، اکرم خرمی، سيد علی عالمی، سلام سنگی، مجيدغياثی، وطندوست، مندوزی، بصيره خاطر ه ، عارف الدين ومحمدموسی رادمنش.

با سقوطرژیم سردار محمد داود و رویکارآمدن حکومت چپی ها سینما درافغانستان به اوج می‏رسد

درین زمان فلمهای زیادی ساخته شد مثلن فلمهای :

فلم سياه موی وجلالی: سال توليد ۱۳۵۷، کارگردان عباس شبان،

فلم گناه: فلمنامه نويس وکارگردان انجنيرلطيف

فلم جنايتکاران: به سرمايه گذاری حاجی فيض محمد ( گلستان فیلم)، کارگردان توريالی شفق، فلمبردارانجنیرلطیف

فلم عشق من ميهن من: سناريست وکارگردان وپروديوسرتوريالی شفق، فلمبردارسلیمان علم

فلم گامهای استوار: سناريست وکارگردان توريالی شفق و درنقش های مرکزی ابراهیم طغیان، عادله ادیم ، فتح الله پرند و دیگران

درخشیدند

فلم خانۀ 555: به سرمايه گذاری حاجی فيض محمد ( گلستان فیلم)، سناريست وکارگردان مهدی دعاگوی با هنرنمایی فریدفیض، عاقله، ابراهیم طغیان، ذکیه داماچ،محمدجان گورن و دیگران

فلم اخترمسخره: سناريست وکارگردان انجنيرلطيف ، فلمبردار وحید رمق، هنرپیشگان ناصرعزیز، فقیرنبی، ابراهیم طغیان، بصیره و دیگران

فلم دهکده ها بيدارميشوند: سناريست وکارگردان عبدالخالق عليل

فلم تابستان داغ کابل: فيلم مشترک افغانفلم وموس فيلم اتحادشوروی،سناريست وکارگردانان: ولی لطيفی وعلی همرايف

فلم فرار: سال توليد ۱۳۶۳، سناريست وکارگردان انجنيرلطيف ، فلمبردار قادرطاهری

فلم پرنده های مهاجر: سناريست وکارگردان انجنير لطيف، فلمبردار قادرطاهری

فلم حماسۀ عشق: سناريست وکارگردان انجنيرلطيف ، فلمبرداروحید رمق

فلم صبورسرباز: سناريست وکارگردان انجنيرلطيف، فلمبردار قادرطاهری

فلم بهارميشود: سناريست وکارگردانان دوکتوررفيق يحيايی وولی لطيفی، مشاورسياسی زلمی رزمی، فلمبرداران وحید رمق و قادرطاهری

فلم فرجام: سناريست و کارگردان سعيد ورکزی

فلم مسافر: نويسندۀ داستان دوکتوررفيق يحيايی، سناريست بشيررويگر، کارگردان سعيد ورکزی، پرودکشن مينجر زلمی رزمی

، فلمبرداران قادرطاهری و سیدموجودحسینی، درنقش های عمده نصیرالقاص، هما مستمندی، عارف الدین، فتح الله پرند، امین رحیمی، عظیم جسور، کریم نایل و دیگران

فلم مردهاره قول اس: نويسندۀ داستان اکرم عثمان، سناريست وکارگردان سعيد ورکزی ، فلمبردارقادرطاهری

فلم سفر: سناريست وکارگردان سعيد ورکزی، فلمبردارقادرطاهری

فلم خاکستر: سناريست وکارگردان سعيد ورکزی ، فلمبردارقادرطاهری

فلم زمين: سناريست وکارگردان جلال پيروز، پرودکشن مينجر زلمی رزمی، هنرپیشگان قادرفرخ، فتح الله پرند و دیگران

فلم شکست محاصره: سناريست بشيررويگر، کارگردان فقيرنبی ،فلمبرداروحید رمق

فلم با با : سال توليد ۱۳۶۷، سناريست وکارگردان، جانمحمد حيدری ، فلمبردارنورهاشم ابیر – درنقش ها جان محمدپلار، سلام سنگی ، ولی تلاش، ابراهیم طغیان و …..

فلم ردپا – کارگردان فقیرنبی، سناریست عظیم جسور، فلمبردارسیدموجودحسینی با هنرنمایی فریدفیض، قادرفرخ

فلم آرمان: سناريست احد ژوند ، کارگردان واحد نظری، فلمبردارقادرطاهری ودرنقش های عمده عبدالله صمدی، عادله ادیم، فریدفیض، مرتضی بایقرا، زلیخا فخری و دیگران.

فلم لحظه ها: کارگردان واحد نظری، درنقش ها عبدالله صمدی، قادرفرخ ، سایره اعظم، عزیزالله هدف

فلم سايه: داستانی ازجلال آل احمد، فلمنامه نويس صديق برمک، کارگردان نصيرالقاص ،فلمبردار نورهاشم ابیر

فلم اراده: سال توليد ۱۳۷۰، فلمنامه از معروف قيام، کارگردان موسی رادمنش

فلم سرگردان کوچه ها: سال توليد ۱۳۷۰، سناريست وکارگردان احد ژوند

فيلم دکوندی زوی: سناريست وکارگردان واحد نظری.

فلم ذغال سبز بکارگردانی همایون مروت با هنرنمایی ذبیرپاداش، شمس عبادی و دیگران

و با سقوط حکومت دکتر نجیب‏الله سینما رو‏به‏ زوال می‏نهد و با شروع جنگ‏های داخلی، سینما آماج حمله توپ و تانگ قرار می‏گیرد

و در دوران حکومت طالبان، سینما کاملن از صحنۀ زندگی اجتماعی و فرهنگی افغانستان غیب و حذف می‏شود،

شايان ذکرميدانم که اکثراين فلمها درفستيوال های جهانی سينمائی، جوايز و مدالهائی را ازآن خود کرده اند.

ازفلمبردارن معروف میتوان از محمود نوری، وحيد رمق، سونه رام تلوار، قادرطاهری، نورهاشم ابیر ،حبيب قاری، کبيردرانی، غلام سخی سلطانزاده، سيدموجود حسينی، ولی کهزاد، فاروق سعد،فاروق ستارزاده ، عثمان صديق زاده، باقی جاجی، صدیق امین زی، داود،نصیررزمی، سیدجان و ديگران

صدا برداران: عبدالرحمن صفتی و قاسم

منتاژ: طاهرمحبی و قدیر رشیدی

نورپردازان و عکاسان ،مسئولین جاپ و لابراتوارو کارمندان فنی و تخنیکی و خانمهایی عزیزیکه با قبول ازخودگذری

نقش هایی را عهده دار شدند، نام برد این خانمهای عزیزعبارتند از:

زرغونه آرام، محبوبه جباری، میمونه غزال، سایره اعظم، حبیبه عسکر، ذکیه داماچ،سیما شادان، بصیره خاطره، مینا،فریما،خورشید نور،رابعه مستمندی، هما مستمندی،عادله ادیم،صابره آرش،ستوری منگل،حمیده عبدالله،نغمه و دیگران نان برد.

همچنان ازهنرپیشگانی معروف مردانی که نقش های عمده را ایفاکرده اندهنرنمایی:

ناصرعزیز، ابراهیم طغیان، سلام سنگی، صبورطوفان، نعمت آرس، فقیرنبی، ولی لطیفی،محمدجان گورن،فتح الله پرند،فریدفیض،معرفت شاه، نصیرالقاص،ولی تلاش،اکرم خرمی،جان محمدحیدری،عبدالله صمدی،عثمان علیم،سیدموحودحسینی،امین رحیمی، فقیرقویدل، عارف الدین، موسی رادمنش، سعیدورکزی، مشعل هنریار، عزیزالله هدف، حاجی محمدکامران، اسدالله تاجزی، عظیم جسورو دیگران نام برد.

درفرجام لازم به تذکراست که پس از سال ۲۰۰۲ تولید فلمهای سینمائی در افغانستان رونق خوب گرفته است، یکتعداد از تحصیل کرده‌ های سینمائی داخل خاک شده و دست به ساختن فلمهای خوبی هم زده اند که ازآنجمله میتوان ازفلم سینمای اسامه ازساخته های صدیق برک نام بردکه جایزه اوسکاربدست آورد

همینطور در بیرون مرزنیزفلمهای زیادی تولید شده که درفرصت دیگری روی بحث خواهیم کرد.

Share on Facebook

Tweet

Follow us