قدرت نرم و در گیری‌های مرزی در آسیای میانه
چرا بین تاجیک ها و قیرقیزها صلح برقرار نیست؟
نویسنده: ولادیمیر پروخواتیلوف
مترجم: ک. رادین
فرستنده: حسین تلاش
سایت “بنیاد فرهنگ استراتژیک” درباره ابعاد درونی جنگی که ۲۸ اپریل, بین دو جمهوری پیشین شوروی ــ تاجیکستان و قیرقیزستان ــ از سرگرفته شد، پیشتر نوشته بود.
بیاید به عوامل خارجی بپردازیم، که اصلی ترین آنها پیش بینی و طرح ریزی مؤثر “قدرت نرم” غربی است. حاملان قدرت، سفارت های آمریکا و شبکه‌ای از سازمان های غیردولتی با بودجه غربی هستند. چارچوب کلی فرایند گسترش نفوذ غرب در آسیای میانه در سال ۲۰۰۶ در گزارش “آسیای میانه”: یک چارچوب استراتژیک برای ایجاد صلح، تهیه شده توسط “سازمان بین‌المللی سازنده صلح” تشریح شده بود. تهیه و تدارک گزارش با حمایت رسمی لندن و آژانس توسعه و همکاری (سوئیس) تأمین مالی شد.
در ۲۸ ماه اپریل درگیری مسلحانه درمرزهای قیرقیزستان و تاجیکستان آغاز شد. در نقطه مرزی در روستای “کوک تاش” ناحیه “باتکن” قیرقیزستان هنگام توزیع آب مشاجره لفظی بین ساکنان روستاهای مرزی رخ داد که بعداً به یک درگیری تبدیل شد. سپس آتش سوزی ها و تیراندازی آغاز شد. آنگونه که “رادیو آزاتتیق” گزارش می دهد همه ۱۷ خانه در روستای “کوک تِرِک” در آتش سوختند و روستاهای “قیزیل بک”، “دوست لوق”، “کوک تاش”،”اوچ دوبو” و “آق سای” ناحیه باتکن آسیب دیدند. ۱۷ پمپ بنزین سوخته و مغازه ها به غارت رفتند. روستای “بوبوردوق”، “آرقا”، “انترناسیونال”، “ژاشتیق” و “ماکسات” ناحیه “لِیلک” آسیب دیدند. بیش از ۱۳هزار نفر از ساکنان منطقه درگیری تخلیه شدند.
به عقیده طرف قیرقیزستان, مرکز توزیع آب “گولوونوی” در بالا دست رودخانه “ایسفرا” “نقطه استراتژیک جمهوری قیرقیزستان است و در قلمرو قیرقیزستان قرار دارد”. دوشنبه ادعا می کند که مطابق نقشه سال های ۲۷ـ۱۹۲۴ و ۱۹۸۹ “گولوونوی”، “کاملا به جمهوری تاجیکستان تعلق دارد”.
مرز های دو جمهوری (مرز دو کشور به مسافت ۹۸۰ کیلومتر است و به لحاظ تاریخی اخیراً ایجاد شده است، و حتی سابقه ۳۰ سال هم ندارد) دائماً و به شدت همواره مورد بحث قرار می‌گیرد. تقسیم کردن آنچه که در حافظه ساکنانی، که یک کشور بودند آسان نیست: خون ریخته می شود.
از سال ۲۰۱۴ در نوار مرزی قیرقیزستان و تاجیکستان ۱۰ درگیری جدی رخ داده است. پنج حادثه مرزی در سال ۲۰۱۴ رخ داد. در سال ۲۰۱۹ درگیری ها از سر گرفته شد. پس از یک درگیری دیگر با تلفات انسانی, روسای جمهور تاجیکستان و قیرقیزستان، رحمان و جینبکف تلاش کردند به توافق برسند و دیداری هم با یکددیگر داشتند، اما این دیدار هیچ نتیجه‌ای نداد.
سایت “بنیاد فرهنگ استراتژیک” درباره ابعاد درونی جنگی که ۲۸ اپریل, بین دو جمهوری پیشین شوروی از سرگرفته شد، پیشتر نوشته بود. بیاید به عوامل خارجی بپردازیم، که اصلی ترین آنها پیش‌بینی و طرح‌ریزی مؤثر “قدرت نرم” غربی است. حاملان قدرت، سفارت های آمریکا و شبکه‌ای از سازمان های غیردولتی با بودجه غربی هستند. چارچوب کلی فرایند گسترش نفوذ غرب در آسیای میانه در سال ۲۰۰۶ در گزارش “آسیای میانه”: یک چارچوب استراتژیک برای ایجاد صلح، تهیه شده توسط “سازمان بین‌المللی سازنده صلح” تشریح شده بود. تهیه و تدارک گزارش با حمایت رسمی لندن و آژانس توسعه و همکاری (سوئیس) تأمین مالی شد.
گزارش مورد نظر, نوعی دستور‌العمل برای سازمان های غیر دولتی است: چگونه رسوخ کنیم، چگونه نفوذ روس ها و چینی‌ها را خنثی سازیم، “فرهنگ درگیری” چیست. نمونه “ابتکارهای موفقیت آمیز” در بخش ایجاد و باروری “فرهنگ تعارض و درگیری” ارائه می‌شود: “پروژه حکمیت و داوری شخص ثالث در اختلافات ارضی” در تاجیکستان توسط انگلیس و پروژه “حمایت قانونی برای جمعیت روستایی” در قیرقیزستان با بودجه نمایندگی آمریکا برای توسعه بین‌المللی [یا با نام مشهور: “اداره توسعه بین‌المللی آمریکا” ــ مترجم] و آژانس توسعه و همکاری سوئیس تأمین مالی می شوند.
توجه کنیم که: در گزارش سال ۲۰۰۶، انگلیس, سه کشور را برای اهداف خود برگزیده بود که اختلافات مرزی دارند و “کشورهای مورد هدف” نامیده شدند:
۱- تاجیکستان
۲- قیرقیزستان
۳- ازبکستان
در این جمهوری ها مراکز محلی و دوره های آموزشی “برای حل اختلاف” با جلب و به کار گرفتن “مقامات ملی”، نمایندگان جامعه مدنی و محافل دانشگاهی ایجاد کردند. در واقع این شبکه اطلاعاتی حاضر و آماده یی است که ایجاد شده و فعالیت می کند. توصیه نامه “گزارش آسیای مرکزی: چارچوب راهبردی برای ایجاد صلح” در سال ۲۰۱۹ در مسابقه آکادمی “دویچه وله” برای روزنامه نگاران قیرقیز و تاجیک “برای بهترین مطالب در مورد مسائل مرزی” ,مورد توجه قرار گرفته بود. موضوعات مطالبی که برای ارسال به مسابقه پیشنهاد شده بود، جالب است: استفاده از منبع طبیعی در مناطق مرزی؛ شرایط، ویژگی ها، مشکلات عبور از مناطق مرزی؛ روابط تجاری و اقتصادی مرزی؛ زندگی در مناطق مرزی. به بهترین روزنامه نگاران تاجیک و قیرقیز که این اطلاعات را جمع آوری می کردند یک لپ تاپ و دو گوشی هوشمند اهدا شد. توجه ویژه‌ای به ایجاد شبکه‌ای از رسانه های تحت کنترل می شود.
در گزارش سازمان “اینرنیوز قیرقیزستان” که با بودجه آمریکا تأمین می‌شود، از “مشاوره و آموزش” کارمندان، از سازماندهی بازدید روزنامه نگاران از منطقه “باتکن” قیرقیزستان سخن می رود.
“اینترنیوز قیرقیزستان” تحولات و دستاورد های قبلی “در زمینه مبارزه با دروغ پراکنی و تحریک” که پیشتر در “مولداوی” انجام شده بود را در میان می گذارد؛ تجربه کسب شده در اتحاد شوروی سابق نیز به کار برده می شود.
در گزارش سفارت انگلیس در قیرقیزستان در سال ۲۰۱۴ گفته می شود که از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ کار در زمینه “گسترش پتانسیل جامعه مدنی در بخش تحقیق در مورد درگیری های بالقوه و احتمالی” انجام شد، در این گزارش به “لابی گری برای حقوق جوامع منزوی و آسیب پذیر” (منظور تاجیک های درون قلمرو قیرقیزستان است) اشاره می‌شود. ۱۴۸۵۰۰ پوند انگلیس را “اینترنیوز قیرقیزستان” برای “گسترش ظرفیت نهاد های محلی در بخش حل وفصل تعارضات و درگیری‌های کنونی و مرتبط با منابع مراتع و چراگاه ها در حوضه رودخانه “لایلک” در جنوب قیرقیزستان” (بخوانید: آموزش مقامات محلی برای مقاومت در برابر تصمیمات دولت در مورد حل منازعات) هزینه کرد.
نظارت دائمی بر اوضاع در مناطق مورد مناقشه قیرقیزستان و تاجیکستان توسط سازمان غیردولتی “مرکز پشتیبانی واروخ”، که در حیطه سازمان اطلاعاتی “MI ۶” انگلیس انجام می‌شود؛ بخشی از فعالیت های این مرکز ــ نظر خواهی از افکار اجتماعی در منطقه “باتکن” است. به موجب توصیه های گزارش “آسیای مرکزی: چارچوب استراتژیک برای ایجاد صلح” به مقامات محلی پیشنهاد می شود “شرایط مساعدی را برای دستیابی به امکانات جدید جهت بیان خود در فرایند های تصمیم گیری ایجاد کنند”.
اکنون در آنجا تاجیک ها و قیرقیزها فقط خود را مطرح می کنند. در برخی از درون بوم ها از جمله ناحیه “اسفره”، محل استقرار درون بوم “واروخ” و در منطقه “باتکن” مراکز جوانان با حمایت مالی بانک جهانی ایجاد شده‌اند. یک سوم جمعیت ناحیه “اسفره” را جوانان ۱۴ تا ۳۰ ساله تشکیل می دهند. می توان تصور کرد که با چنین تراکم جمعیت قیرقیزستان و تاجیکستان با مراکز قدرت نرم غرب و در غیاب یک نیروی صلح کافی برای مقابله با آن، صلحی در مرزهای آشفته و پراکنده تاجیکستان و قیرقیزستان وجود نخواهد داشت.
