اجلاس سازمان همکاری شانگهای، بستری برای طراحی مجدد منطقه
مترجم: سایت «۱۰ مهر»برگرفته از : راشا تودی (آلمانی)، ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱
بسیاری از کارشناسان خروج غرب از افغانستان را تقویت این سازمان اوراسیایی می‌دانند. ساختار قدرت در منطقه به‌دلیل عضویت در سازمان همکاری شانگهای در حال تغییر است، چرا که ایران و روسیه و چین از مخالفان سیاست غرب هستند.
پس از فاجعه آمریکا در افغانستان، کشورهای همسایه افغانستان اکنون از اجلاس سازمانِ همکاری شانگهای (Shanghai Cooperation Organisation- SCO) به‌عنوان بستری برای طراحی مجدد منطقه با توجه به برداشت و فرایافت‌های خود استفاده می‌کنند. پوتین خواستار مشارکت قوی‌تر اوراسیایی با مشارکت کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای ــ SCO، اتحادیه اقتصادی اوراسیا ــ ASEAN و ابتکار جاده ابریشم جدید چین شد.
اعضای سازمان همکاری شانگهای (SCO) روز جمعه در اجلاس سران کشورها در تاجیکستان دیدار کردند. وضعیت افغانستان و پذیرش ایران به‌عنوان عضو، در دستور کار ۲۱ـمین نشست سازمان همکاری شانگهای قرار گرفت. در ابتدای این رویداد، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان برای سازماندهی این اجلاس در دوشنبه پایتخت آن کشور تشکر کرد. پوتین در اجلاس سازمان همکاری شانگهای گفت که تأثیر متقابل فرآیندهای مختلف ادغام در اوراسیا با منافع کشورهای منطقه مطابقت دارد. او همچنین بر اهمیت یادداشت تفاهم امضا‌شده در اجلاس بین دبیرخانه سازمان همکاری شانگهای و کمیسیون اقتصادی اوراسیا تأکید ورزید.
«این قطعاً با اجرای ایده روسیه برای ایجاد مشارکت اوراسیایی قوی‌تر با مشارکت کشورهایی از سازمان همکاری شانگهای ــ SCO، اتحادیه اقتصادی اوراسیا – ASEAN، و ابتکار جاده ابریشم جدید چین مطابقت دارد. من متقاعد شده‌ام که همگرایی فرایندهای مختلف ادغام در اوراسیا و ایجاد منطقه مشترک همکاری‌های باز، عادلانه و متقابل به نفع همه کشورهای ما است.»
پوتین از کشورهای عضو خواست با توجه به کاهش حجم تجارت به‌دلیل همه‌گیری کووید ۱۹، همکاری‌های اقتصادی مجدداً ارزیابی و بهبود یابد: «سال گذشته، تجارت روسیه با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای ۶/۴ درصد کاهش یافت و به ۱۴۱/۶ میلیارد دلار رسید. با این حال، اکنون می‌بینیم که آنقدر توانا هستیم که بتوانیم شرایط را بهبود بخشیم. وضعیت را بازگردانید، همکاری را به سطح قبلی ارتقاء و حتی آن را افزایش دهید.»
در ۲۱ـمین اجلاس، الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای به‌طور رسمی تأیید شد. با پذیرش ایران، این سازمان اکنون دارای ۹ عضو است: چین، روسیه، هند، پاکستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان به علاوه ایران. تهران از سال ۲۰۰۵ مانند مغولستان، بلاروس و افغانستان دارای وضعیت ناظر بوده است.
بسیاری از کارشناسان خروج غرب از افغانستان را تقویت این سازمان اوراسیایی می‌دانند. ساختار قدرت در منطقه به‌دلیل عضویت در سازمان همکاری شانگهای در حال تغییر است، چرا که ایران و روسیه و چین از مخالفان سیاست غرب هستند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه تازه منصوب شده ایران نیز در توئیتر درباره پیوستن ایران به این انجمن اظهارنظر کرد. وی تأکید کرد که این «عضویت راهبردی» بر روند همکاری همه‌جانبه ایران در منطقه مطابق با سیاست همسایگی خوب و جهت‌گیری کشورش به‌سمت آسیا تأثیر مهمی داشته است. او در توئیتر نوشت:
• «با کمالِ خرسندی اکنون سند عضویتِ دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمانِ همکاری شانگهای در شهر دوشنبه با حضور رئیس‌جمهورِ محترم کشورمان به تأئیدِ سران رسید. این عضویت راهبردی تأثیر مهمّی بر روندِ همکاری‌های همه‌جانبۀ ایران در راستای سیاستِ همسایگی و آسیا محور دارد.»
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور جدید ایران در سخنرانی خود در این اجلاس گفت که جهان امروز وارد دوره تازه‌ای شده است که در آن «هژمونی و یک‌جانبه‌گرایی» رو به افول است. رئیسی تأکید کرد: نظم بین‌المللی در جهت چندجانبه‌گرایی و توزیع مجدد قدرت به نفع کشورهای مستقل در حال تغییر است.
پوتین، که از طریق ویدئو کنفرانس در مذاکرات شرکت کرد، گفت که پیوستن ایران قطعاً به افزایش بیشتر قدرت بین‌المللی سازمان همکاری شانگهای کمک خواهد کرد.
رئیس‌جمهور روسیه در اجلاس روز جمعه اعلام کرد که دولت موقت افغانستان به رهبری طالبان نه نمایانگر و نه فراگیر است، اما لازم است کار با حاکمان جدید آغاز شود. پوتین در دوشنبه گفت: «طالبان تقریباً تمام قلمرو ملی افغانستان را تحت کنترل دارند.» اکنون مسأله این است که از آنها بخواهیم به اجرای «وعده‌های خود» پای‌بند باشند؛ وعده‌هایی شامل «صلح، عادی‌سازی زندگی عمومی و امنیت برای همه».
وزیر امور خارجه ایران و وزرای خارجه روسیه، چین و پاکستان پیشتر در یک نشست چهار‌جانبه در حاشیه اجلاس سازمان همکاری شانگهای ملاقات کرده بودند. در آستانه اجلاس سران، دیپلمات‌های چهار کشور خواستار تشکیل «دولت فراگیر» در افغانستان شدند که در آن همه گروه‌های قومی این کشور در تشکیل دولت نقش داشته باشند.
شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، که از طریق ویدیویی به اجلاس سازمان همکاری شانگهای متصل شده بود، گفت که این سازمان در ۲۰ سال گذشته همیشه با حرکت از «روح شانگهای» برای «اعتماد متقابل، منافع متقابل، برابری، پیگیری پیشرفت مشترک، مشورت و احترام به تمدن‌های مختلف» بوده و به آن وفادار خواهد بود.
«ما هرگز نباید به هر بهانه‌ای اجازه دهیم که از خارج در امور داخلی کشورهای منطقه ما دخالت کنند و باید آینده توسعه و پیشرفت کشورهای خود را محکم در دست خود بگیریم.»
او همچنین اضافه کرد که اعضای سازمان همکاری شانگهای باید از گروه تماس افغانستان و دیگر پلاتفرم‌های درون سازمانی برای ترویج انتقال مسالمت‌آمیز قدرت در افغانستان استفاده بهتری کنند. کشورهای عضو سازمان باید به افغانستان کمک کنند تا یک ساختار سیاسی فراگیر بسازد؛ یک سیاست داخلی و خارجی محتاطانه و معتدل را دنبال، و با تمام اشکال تروریسم مبارزه کند؛ با همسایگان خود در مودّت و دوستی زندگی و در راه صلح، ثبات و توسعه گام بردارد.
در بیانیه روز جمعه خود، اعضای سازمان همکاری شانگهای موافقت کردند که همکاری در زمینه دفاع را توسعه و تقویت نمایند.
«کشورهای عضو به تقویت همکاری‌های دفاعی از‌جمله آموزش پرسنل و تلاش برای تقویت قابلیت‌های نیروهای مسلح به‌منظور ارتقای اعتمادسازی، اطمینان از صلح و ثبات منطقه‌ای، مبارزه با چالش‌های امنیتی و تهدیدها و نیز شرایط توسعه پایدار سازمان همکاری شانگهای ادامه خواهند داد.»
در این بیانیه آمده است که اعضای سازمان همکاری شانگهای با اعمال «استانداردهای دوگانه» در حقوق بشر و مداخله در امور داخلی دیگر کشورها به‌نام حمایت از حقوق بشر مخالف هستند. کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای بر لزوم رعایت دقیق و مداوم سنت‌های تاریخی و برابری حاکمیتی همه دولت‌ها تأکید می‌کنند؛ کشورهای عضو همچنین از اجرای توافق هسته‌ای ایران مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل حمایت می‌نمایند.
سازمان همکاری شانگهای یک سازمان بین‌المللی است و در سال ۲۰۰۱ تاسیس شده است. با خروج تدریجی غرب از منطقه، سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان یک سازمان منطقه‌ای مطرح می‌شود که می‌کوشد خود را به‌عنوان یک مدل جایگزین برای به‌اصطلاح نظم مبتنی بر قاعده غرب، در اوراسیا مطرح کند.
