نوشته کریم پوپل

سومین نبات که با کوکنارمی جنگد

هنگ یا انغوزه که نام علمی یا لاتین او Ferula assa-foetidaمعروف بوده در بازار جهانی بنام هینگ یا اسافوتایید  یاد شده ، که به انگليسی آن را       assa Stinking يا Hing  می نامند. که Stinking assa آن در زبان سکننداوی بنام خربوی ترجمه شده  میتواند. بدین معنی است که بوی هنگ خیلی زیاد تیز است . هنگ يکی از نباتات مهم طبی و بومی افغانستان محسوب می گردد. چون کشت هنگ قانونی است یک دهقان در یک سال از کشت هنگ میتواند از ۷ الی ۱۵ لک افغانی بدست آورد. طبق معلومات هموطنان از دو جریب زمین که هنگ کشت شده باشد روز ۱۰۰ دالر بدست آمده واین سلسله ای ۳ تا ۴ ماه دوام می کند. که دوچند الی ۳ چند کوکنار است . ۲۸  نوع این نبات  در افغانستان تا حال شناسایی شده است. که 3 نوع آن در وطن عزیز ما افغانستان مشهور است. 

۱. هینگ سفید که بازار زیاد دارد

۲.هینگ سرخ

۳.هینگ چییر، راف میباشد 

 هنگ نبات است  چندين سالۀ  ریشه آن گوشتی و کلفت ساقه آن گوشتی  که معمولا بشکل  بوته  يا درختچه ايی نمو نموده  که بعضا ساقه آن به ارتفاع دو متر هم می رسد. 

هنگ در طول دوران نمو فقط يکبار توليد گل می نمايد.  گل‌های آن به رنگ زرد و به گروه چتری مانند در آخر ساقه پدید می آید. هنگ در چند سال ابتدایی سن خود ساقهٔ آن معلوم نمیشود و برگ‌های آن پهن  روی زمین هموار میشود.  بطور طبیعی در شمال شرق و غرب در دامنه های کوها ، بطور مزروعی  و در غرب و شمال  وجنوب افغانستان میروید. میوه انغوزه یا هنگ دارای دوشکل  تخم به رنگ نصواری  تیره و سیاه، بیضوی کمی پهن و بسیار بدبو می‌باشد .  در پایانی بهار با تیغ زدن یا قطع ریشه یا قسمت پایین ساقه شیرهٔ بسیار بد بو در میانی تابستان بیرون می آید که در کنار هوا کم کم سخت می‌شود که همان هنگ است

اگر در زمستان باران ببارد به فصل بهار در دامنه کوهها می روید. اگر نبارد در اویل بهار شروع به نمو می کند . مردم از این گیاه آشی می پزند که به آش هنگ شهرت دارد اگر چه بوی تندی دارد اما خیلی ها خوشمزه و خوش خوراک است. عمر بوته هنگ ۲۵ الی ۳۰ سال میباشد هر قدر که عمری بوته زیاد شود شیره دهی آن نیز زیادتر میشود. 

گیاه هنگ در ماه عقرب کشت شده در ماهای   ( حوت، حمل، ثور) سبز میباشد و ضرورت به آب و دور کردن علف های هرزه دارد ولی در ۹ ماه دیگر ریشه در زمین میباشد هیچ ضرورت به مراقبت ندارد. هنگ در مناطق که  بالاتر از ۱۵۰ میلی لیتر باراندگی دارد میتوانید بصورت للمی کشت شود.  هنگ در مقابل سردی هوا، و آفات بیماری خوشبختانه بی نهایت مقاوم میباشد. کشت نهالچه نسبت به تخم بهتر است ، کشت نهال سال اول  حاصل میدهد وکاشت تخم سال چهارم حاصل میدهد. 

انواع مرغوب در ارتفاعات ۷۰۰ الی ۲۴۰۰ متری از سطح بحر قابليت نمو خوب دارد. زمان کشت هنگ از ماه عقرب شروع گردیده، درمناطق که سرد است و احتمال برف باری سنگین را دارا است قبل از برفباری کشت شود بهتر است. 

کاشت هنگ به مقایسه کوکنار؟

سود دهی هنگ بسیار بالا است وهیچ کشت در افغانستان به اندازه کشت هنگ سود دهی بالا ندارد. «هنگ ماده بد بوو نا خوش آيند است اما ادويه ايکه از اين شيره متعفن مى سازند ,ولی در سراسر جهان مورد نياز است هنگ موارد استعمال فراوان طبى دارد و يکرشته از امراض، را برطرف می کند». از لحاظ ظاهری چندین نوع هنگ وجود دارد که باهم مشابه میباشد اما از لحاظ کیفیت متفاوت بوده است. تا فعلاً بهترین هنگ از لحاظ دارویی و تجارتی ، هنگ سفید تاجیکستانی میباشد. که فعلاً در دو ولسوالی افغانستان کشت میشود. نبات هینگ از افغانستان به هند صادر می‌شود. به اساس آمار وزارت زراعت افغانستان سال گذشته بیش ۳۵۵ هزار کیلو هینگ در این کشور تولید شد که ارزش آن بیش از ۳۰ میلیون دلار می‌شود. در سال ۱۳۸۵ خورشیدی وزارت زراعت افغانستان برداشت و تجارت این گیاه را برای مدت ۵ سال غیرمجاز اعلام کرد ولی تلاش اندکی برای بهبود حاصلات آن انجام شد. اکنون ساکنان ولسوالی رستاق ولایت تخار برای احیای محصولات این گیاه کمر بسته‌اند و با استفاده از تجربه تاجیکستان در همسایگی ولایت تخار و بدخشان زمین‌های خشک و دیمی خود را زیر کشت این گیاه قرار داده اند.

فعلا در زیاده ولایات کشت هنگ مروج شده است ولی این گیاه بیش‌تر در ولایات بلخ، تخار، جوزجان، سمنگان و بدخشان کشت می‌شود. هم‌‌چنین قرار است در سال ۱۴۰۰، پروژه تنظیم و ارزش‌افزایی محصولات طبی بخصوص هینگ را نیز در ولایت‌های بلخ، سمنگان، کندز، تخار، بدخشان، جوزجان، فاریاب، سرپل، هرات، بادغیس، غور، پکتیا، غزنی، فراه و لوگرنیمروز  راه‌اندازی و تطبیق نموده اند. همچنان کشت و پرورش انغوزه در ولسوالی های سیغان و پنجاب بامیان افزایش یافته و در دیگر نقاط این ولایت به صورت للمی و آبی رو به ترویج است. از فروش این گیاه طبی، دهاقین این ولایت سالانه صد ها هزار افغانی عاید بدست می آورند.  

ساقه نبات هنگ

 هنگ دارای ساقه ايی زرد رنگ با فرورفتگی های برجسته می باشد. در انتها ی ساقه ها ی اصلی و فرعی گلهايی زرد رنگ و مجتمع به صورت چتری پديدار می شوند. 

نبات دارا ی تعداد ی برگ بوده  بر رو ی سطح زمين خودرا پهن می نماید. هنگ درچهار یا پنج سال اول تنها برگ خودرا  رشد می دهد . بعدا از بین برگها ساقه  میروید شکل آن ستوانه ا ی و گوشتدار بوده  که ارتفاع آن بيشتر از يک متر و بعضأ به دو متر می رسد .

گل 

 گلهای نبات هنگ عمومأ خود القاح يا هوموفرتایت  ( موجوديت آلۀ تأنيث و تذکير در گل واحد ) بوده البته گلها ی وجود دارد که  نر و ماده آن بطور جداگانه  در نبات هنگ وجود دارد، رنگ پوست سا قه گل دهنده زرد متمايل به سبز  میباشد . گلدهی نبات هنگ نظر به شرايط اقليمی و محل نموی نبات می تواند بعد از سال پنجم يعنی در سال های ششم الی دهم پديدار گردد، البته به نوع ارتباط دارد. گلدهی نشانه به پايان رسيدن دوره نموئی نبات هنگ محسوب می گردد. 

ريشه

ريشه هنگ از دو لاي ۀ ضخيم و نازک تشکيل شده است . پوست بيرونی ريشه به رنگ نصواری متمايل به سياه است و پس از خشک شدن به صورت يک لايه نازک به راحتی جدا می شود. پوست درون ی ضخيم و به رنگ سفيد می باشد. ريشه ها راست و گوشتدار می باشند . قسمت آغازين ساقه پوشيده از اليافی است که با  قيماندۀ غلاف خشک شده برگها ی سال های قبل می باشد . اين الياف يک لايه محافظوی برا ی اين ناحيه به حساب می آيند. چون در نبات بالغ تمام ی شيرۀ توليد شده برای ساختن تخم به مصرف می رسد ، پس از تشکيل تخم ، نبات برا ی هميشه خشک می شود و ريشه مورد حمله حشرات و آفات قرار گرفته و تجزيه می شود . قطر ريشة نبات هنگ بر حسب سن نبات بين ۷ الی ۱۵ سانتی متر متفاوت مي باشد . عمق ۳۰ الی ۴۰ سانتی متردر خاک فرو مي رود . ريشه ها به صورت تا ر معمولا افق و به موازات سطح خاک قرار دارند که در حفاظت خاک نقش مهمی ايفاء می نمايد

  برگ

: برگهای هنگ دارای رنگ سبز تيره با بريدگی ها ی عميق و تقسيمات فرعی بوده وبه طرف زمين هموار می باشند . برگها ی قاعد ه ساقه اين نبات عموما  گوشتدار، به طول متوسط ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر و فاقد دمبرگ بوده، منقسم به قطعاتی با تقسيمات فرعی دندانه دار است برگ‌های نبات هینگ به صورت علفی و به رنگ سبز تیره با بریده‌گی‌های زیاد هستند. 

ميوه

 ميوه هنگ دوگانه ايی بوده به رنگ نصواری تيره مشاهده شده است اين ميوه دارای بوی تند می باشد ، بيضو ی شکل بوده  مانند بال می باشد. ميوه دوگانه ايی در زمان پخته شدن از يکديگر جدا شده و هر کدام به يک تخم تبديل شده و به زمين می ريزند. 

شیره

 هنگ شير ۀ يا صمغ نباتی است که از جرح ريشه ، جرح ناحيۀ تحتانی ساقه و يا قطع ساقۀ نبات مولد از محل جرح خارج گردد . بعد از هر سه روز، يکبار در ناحيه برش ترشحات نرم سفيد مشاهده مي شود که در مجاورت هوا ، به ماده ايی نصواری رنگ ، سخت و با بوی تند تبديل و می گردد. پس از سه ماه رايزوم نبات از دست داده شیره تولید نمیشود . طعم هنگ در اکثر انواع تلخ بوده و بوی آن مشابه به بوی سير و خيلی تند می باشد.هنگ در طول تابستان جمع آوری شده و جهت فروش به بازار ارسال می گردد. 

نوع دانه ايی شیره -(اشکی ) 

اين نوع هنگ به مقدار خيلی کم و به صورت طبيعی از ساقه نبات بدون ايجاد جرح افراز می گردد و از مرغوبترين و نادرترين نوع هنگ بشمار می رود، اين نوع هنگ عاری از خاک و خاشاک بوده ظاهری غالبا سطح بيضو ی دارد. هنگ دانه ايی نرمی  خود را نيز برای مدتی حفظ می نمايد. اين هنگ در مجاورت هوا سريعا تیره رنگ شده ابتدأ به رنگ بنفش تيره و سپس به رنگ  سرخ تيره تغير رنگ می دهد. در صورت شکسته شدن مقطع آن به رنگ سفيد يا زرد تيره ديده مي شود . از نظر جسامت بزرگتر از نخود است به همين دليل به نام هنگ دانه ايی مسمی شده است. 

نوع توده ايی (متراکم) 

 اين نوع شير ۀ بعد از مراحل آماده سازی نبات در اثر ايجاد جرح در ناحيۀ تحتانی ساقه ، از محل جرح خارج شده و در عدم موجوديت نظارت کامل جمع آور ی می شود اين نوع به رنگها ی زرد مايل به سرخ روشن، نصواری روشن و خاکستری تيره مشاهده می گردد . سختی آن بيشتر از نوع دانه ايی بوده و ناخالص تر از آن است . به طوريکه در آن ، قطعات ريشۀ و قطعات کوچک برگ مشاهده می شود ، ارزش هنگ توده ايی از نوع دانه ايی کمتر می باشد . 

                         صمغ هینگ تودیی                                 هینگ دانه دار

 مناطق نمو و گسترش هنگ 

 ساحه نمو و گسترش هنگ متنوع بوده و مناطق وسيع در صفحات شمال و مناطق غربی افغانستان را به خود اختصاص داده است.هنگ يکی از نباتات اصيل اراضی استپی در کشور های افغانستان و ايران محسوب می گردد ، انواع مختلف هنگ در افغانستان و کشورهای همجوار آن وجود دارد اما تمامی آن ها توليد شيره نمی نمايند شايان ذکر است که انواع مرغوب در ارتفاعات ۷۰۰ الی ۲۴۰۰ متری از سطح بحر از قابليت خوب نمويی برخوردار اند. 

محیط که هنگ ضرورت دارد

 نبات هنگ در زمين های باير ، ريگی خشک ، همراه ترکيبات آهکی در مناطق مناطق معتدل  آسيا می رويد . خاک محل نموی هنگ معمولا که دارا ی عمق کم ، و شيب زياد فرسايش يافته است ، خاک های قلوی  که با پی اچ ۸  برای رشد و نموی هنگ مناسب می باشند . لازم به ذکر است که ضخامت خاک با تراکم بوته در هکتار نسبت مستقيم دارد محل نموی هنگ در افغانستان در تقسيم بندهای اقليمی مربوط اقليم نيمه بيابانی بوده از نظر ارتفاع از سطح بحربلند باشد بهتر است. محل نموی هنگ اکثرأ در ارتفاعات بيشتر از ۱۰۰۰ متر از سطح بحر تشخيص گرديده است. نبات هنگ بيشتر در مناطقی با پستی و بلندی زياد وبا سنگ ها ی مادر ی آهک ی ديده می شود . اين نبات در اواسط ماه حوت سبز می شود و قادر به تحمل برودت زياد می باشد . نياز آبی نبات هنگ بين ۱۵۰ الی ۲۵۰  ميلی متر در سال متغير می باشد. 

 دورۀ رشد و دورۀ استراحت هنگ 

مرحله رشد نبات از اوائل بهار تا اواسط ماه سرطان ادامه دارد. سپس دورۀ خواب بوته ها ی نابالغ آغاز و تا بهار سال آينده به طول خواهد انجاميد . حيات نبات توسط اندامهاي زيرزمينی (ريشه ) حفظ می شود . سال بعد نبات هنگ دوباره از جوانه ايی که رو ی ريشه و در زير خاک قرار گرفته است برگها ی جديد ی تشکيل می گردد و نبات ادامه حيات می دهد.

 تکثير هنگ 

تنها راه تجدید حیات طبیعی نبات هنگ از طریق تولید و توزیع تخم است. هر ساقه گل دهنده نبات هنگ مقدار زیادی تخم را در دستجات چتری مانند تولید می‌نماید. تخم‌های سبک هنگ از طریق وزش باد، در ساحه نموی نبات پراکنده می‌گردند و سپس سبز خواهند شد. طول تخم هنگ ۹ الی ۱۲ ملی متر و عرض آن ۵ الی ۵٫۷ میلی‌متر می‌باشد، وزن هزار دانه تخم ۵٫۱۲ گرم می‌باشد، استاندارد قوهٔ نمویی تخم هنگ بیش از ۹۰ صد فی بوده و تخم تا ۳ سال قوهٔ نمویی خود را حفظ می‌کند. استاندارد خالصیت تخم هنگ در حدود ۸۰ فیصد می‌باشد. از آنجا که این نبات منبع با ارزش درآمد برا ی تعداد از دهاقین افغانستان است، توصیه می‌گردد تا ساکنین مناطقی که هنگ در آن جمع‌آوری می‌گردد با هماهنگی نهادهای ملی و بین‌المللی، پس از جمع‌آوری تخم هنگ اقدام به پاشیدن آن در مناطق مورد نظر در چراگاه‌ها نمایند، تا نه تنها از انقراض هنگ پیشگیری گردد، بلکه به تعداد این نبات با ارزش افزوده شود .همچنان باید گفت بهترین زمان جمع‌آوری تخم هنگ قبل از رها شدن طبیعی آن است.

کشت هینگ در اقتصاد کشور

بته هینگ در مدت ۳ الی چهار سال به حاصل می‌رسد؛ یعنی می‌توانیم پس از سال ۳ یا ۴ چهارم شیره آنرا جمع کنیم. و همان بوته را در آخر همان سال در زیر خاک می‌پوشانیم. و یک سال در میان وقفه می‌دهیم و بعد از یک سال دو باره همان بوته شیر می‌دهد. و به همین ترتیب یک بوته تا (۲۵ الی ۳۰) سال شیره می‌دهد. از یک بوته در یک سال ۱۲ الی ۱۶ بار شیره می‌گیریم؛ یعنی این نبات گیاهی است که از عمر بالای برخورد دار است…

این نبات از ارزش اقتصادی عالی برخورد دار است. بازار جهانی دارد. یک سیر شیره این گیاه در بازار داخلی در حدود ۵۰ الی ۶۰ هزار افعانی به فروش می‌رسد…

اگر از تخم این نبات استفاده کنیم. در یک جریب زمین به مقدار ۷ الی ۸کیلو تخم یا دانه هینگ نیاز است؛ یعنی پاشیده می‌شود. اگر نهال استفاده کنیم  دریک جریب زمین به تعداد (۷۰۰۰ الی ۸۰۰۰) هزار نهالی یا قلمچه نیاز است. و همین ۷۰۰۰ الی ۸۰۰۰ هزار نهالی کم ازکم  فی دانه‌ای آن ۳۰۰ تا ۴۰۰ افعانی حاصل می‌دهد. قابل ذکر است که اگر ۳۰۰ افعانی فی بوته را حساب کنیم. ۲۰ لک افعانی فقط مفاد در یک سال آن می‌شود. و به همین ترتیب بعد از یکسال در بین وقفه همان بوته به همین مقدار حاصل می‌دهد. در مدت ۳ ماه تقریباً ۱۶ بار یک بوته آنرا مانند پوست سیر واری بریش می‌کنند.

شیره این نبات نظر به جسامت بته فرق می‌کند. اگر بوته بزرگ باشد زیاد تر شیره می‌دهد. بر عکس آن کوچک باشد کمتر…یک بوته متوسط این نبات ۵۰ تا ۱۰۰ گرام شیره می‌دهد.

کشت بشکل تخم 

در چقورک‌هایی که جهت بهره‌ برداری هنگ قبلأ به وسیله داس ایجاد شده به صورتی که در هر چقورک۴ الی ۳ دانه تخم قرار می‌گیرد و روی آن با خاک پوشانيده می شود . مفاد اين روش اين در آن است چقورک هاکه به عنوان محل ذخيره آب عمل نموده و رطوبت بيشتر ی در اختيار تخم و نبات قرار می دهد .

 تخم پاشی در زمینی انجام می شود که زیاد سخت نباشد . تخم  باید به ‌طور یکنواخت  در سطح زمین پخش گردد به طوریکه هم از تراکم بوته‌ها پس از سبز شدن جلوگیر ی شود، و هم اینکه خیلی با فاصلهٔ زیاد کشت نشود. رطوبت ۶۰ الی ۷۰ فیصدی و حرارت ۱۲ الی ۱۵ درجه سانتی گراد برا ی جوانه زدن هنگ  مناسب است. نظر به منطقه زمان کاشت بهتر است قبل ازفصل بارندگی باشد.

تاریخچه استفاده از هنگ

مردم مدیترانه برای اولین باربا نبات هینگ آشنا شدند. این گیاه بالاثر لشکرکشی اسکندر کبیر از کشور افغانستان وایران وارد اروپا شد .  آنها در تصور بودند که آنها گیاهی تقریباً مشابه سیلفیوم معروف سیرن در آفریقای شمالی پیدا کرده اند. آز آن پس در پخت و پز استفاده می نمودند  . ماده سیلفیم منقرض شد  . هینگ  در میان طبیبان و همچنین آشپزها محبوبیت بیشتری پیدا کرد. 

اسا فوتید یا هینگ  نیز بارها در ادبیات یهود مانند میشنا ذکر شده است. میمونیدس همچنین در تورات میشنه می نویسد: “در فصل بارانی ، فرد باید غذای گرم با ادویه زیادی بخورد .لازم است مقدار محدودی خردل(میوه نخود مانند) و هینگ را بخورد. بعداً استفاده از هینگ در اروپا فراموش گردید .  درکشور هند هینگ به طور وسیع  مورد استفاده قرار می گیرد.زیرا در هند بنا بر رسم مذهبی خوردن پیاز و سیردر برابر کرشنا ممنوع بوده به عوض از هنگ استفاده می نمایند. فدایان هری کریشنا نیز از هینگ در غذای خود استفاده می کنند ، زیرا اجازه  مصرف پیاز یا سیر ندارند. 

هینگ را عربها پس از اشغال افغانستان به کشورهای عربی برده  توسط تعدادی از دانشمندان و داروسازان عرب مورد استفاده قرار می گرفت. ابن سینا در مورد اثرات هینگ بر هضم غذا بحث نموده است. ابن البیتار و فخرالدین رازی برخی از اثرات دارویی مثبت را بر روی سیستم تنفسی توصیف کردند. 

پس از سقوط امپراتوری روم ، تا قرن شانزدهم هینگ  در اروپا نادر بود اگر میبود مردم تنها بنام دارو استفاده می کردند. در دوران رنسانس ایتالیا ، ازهینگ  به عنوان بخشی از مراسم جن گیری استفاده می شد.  

مراحل جمع آوری شيرۀ هنگ

 جمع آوری شيرۀ هنگ به سه مرحله تقسيم م ی شود

: .1 مرحل ۀ نشانه گذاری : در اوايل بهار بته های هنگ شناساي  شده و با گذاشتن قطعات سنگی محل آن نشان گذاری ميشود

. .2 مرحله تربيه يا سايه اندازی : خاك اطراف ساقه نبات را کنار زده بخاطركاهش اثر باران و نورآفتاب محل را باسنگ می پوشانند.

۳.  ۱۶ بارمرحله برداشت شیره دریک سال می‌باشد. مرحله اول آن پس از ۴۰ روز یعن ی اواخر ثورساقه از ناحیه سطح زمین قطع شده که با این عمل شیره خارج و پس از سخت شدن جمع‌آوری می‌گردد. جرح‌ها عمدتاً ۲ الی ۳ میلیمتر و به عرض ساقه نبات صورت گرفته وً به ضخامت قبل از انجام جرح بعدی شیره تجمع یافته بر رو ی ریشه به کمک قاشقک مخصوص جمع‌آوری می‌گردد. بیشترین شیرهٔ از برش پنجم به بعد آغاز شده معمولاً که نظر به شرایط آب و هوایی و قدرت ریشه ۱۰ تا ۱۶ عمل جرح بار انجام پذیرفته می‌تواند. جمع‌آوری هنگ هر ۲ روز یک مرتبه الی ۳ ماه تداوم می‌یابد. در این روش حد اوسط تولید هر بته ۴۰ گرام و برداشت هر نفر از ۲۸۰۰ بته در یک دوره ۷۰ کیلوگرام تخمین می‌گردد. محصول جمع‌آوری شده بعد از یک پوشش پلاستیکی در جعبه‌های چوبی بسته ‌بند ی می‌گردد. بعضی ها نیز که شیره ی گیاه هنگ را می گیرند البته زحمت زیادی دارد چون بایستی ابتدا با تکیه ی دو سنگ به یکدیگر سایه بانی برای هر بوته درست کنند و بعد از چند روز برگ های بوته را از قسمت انتهایی آن که به ریشه وصل است جدا و قسمت باقی مانده را تیغ بزنندو پس از چند روز شیره و صمغی از آن تراوش میکند که همان انغوزه است و این کار پیش از طلوع آفتاب انجام میگیرد که در حال حاضر کمتر کسی به این کار اشتغال دارد .

تدابیر احتیاطی درموقع کندن کردن

الف:نهایت کوشش شود که بیخ (ریشه تیوبر مانند) آن ذخمی نگردد.

ب: قسمت بالای ریشه آن ازیکنیم الی دوسانتی (۱.۵ الی ۲) متر زیادتر ازخاک بیرون نگردد.

س .هربتۀ که کنده میشود آنرا تاحدی که امکان دارد به یاد داشته باشید. که ازضایع شدن بته جلوگیری شود.

مرحله لغ (پا ککاری)

دراین مرحله قسمت بالائی ریشه تیوبر مانند که در مرحله اول بعد ازکندن کاری دوباره زیر خاک شده بود، همان خاک راتوسط مترکه (تیشه گک خورد) پس دورکرده، توسط برس خوب پاککاری وصاف میکند تا درزمان جمع آوری شیره محصول آن ازبقایای نباتات (مثل برگ، چوبک ها وغیره …) پاک باشد. بعداً ازحصه بالائی آن توسط دسکاله تیزیکه پارچه به اندازه تقریباً سه سانتی مترمربع (3cm²) که ذخامت آن نیم سانتی متر باشد می برد، یابرش میکند. به تعقیب آن بخاطر آفتاب گیر بالای آن پتری یا سنگ هموارگذاشته می شود. دراین مرحله تمام بته هاکه در مرحله کند کاری یا لچ شده به این طریق پاککاری وصاف میگردد. واین مرحله مدت 4 روز رادربرمیگرد. وهم درین مرحله ساحات برای هر روزجهت جمع آوری شیره (محصول هنگ) تقسیمات میگردد.

تدابیری احتیاطی درزمان اجرای مرحله پاککاری (لغ) 

۱. بعد ازپاککاری باید پتری رادوباره بالای آن گذاشته شود.

۲. بالای پتری ( ساختمان نیم دایروی از تیکر آهن ، کدو خشک شده)  باید سنگ گذاشته شود تا درموقع وزش باد، ازبردن آن کاملاً حفاظت کند. قابل یارآوری است که (وزن سنگ باید به اندازه زیاد نباشد که پتری رابشکنانند ویا هم آنقدرسبک باشد که باد آنرا بی جاکند.

۳.درزمان بریدن زیاداحتیاط شود که دسکاله برش به سنگ وغیره چیز نخورد.

انواع دسکاله جمع اوری شیره

طرزالعمل (طرزگرفتن شیره) :

اولاً پتری راکه بالای آن قرار دارد از سر آن دور کرده وبعداً ریشه تیوبر مانند که در مرحله پا ککاری قسمت بالائی آن بریده بود، شیره بیرون شده که این شیره الی چهل(دفعه) سوم وچهارم شکل دانه را دارد وازآن توسط دسکاله شیره گیر جمع آوری میشود. سپس جای که شیره ازآن خوب جمع آوری شد، توسط دسکاله تیز (دسکاله برش) یا جای برش شده گی را دوباره بریده وپارچه که ازآن برید کشتی نامیده میشود. قابل تذکر است به هراندازه که ضخامت کشتی آن نازک باشد به همان اندازه خوب شیره می دهد، وهم دوره شیره دهی آن طولانی تر می شود(زود خشک نه می شود) وهم درمقدارتولید شیره تزئید قابل ملاحظه به میان می آید (ضخامت کشتی در آن صورت نازک برید میشود.که دسکاله به اندازه پل ریش تیز باشد ). وهم محل که بریده می شودباید شکل  قاب مانند راداشته باشد ، تادر موقع جمع آوری شیره ازریختن آن جلوگیری شود. سپس پتری را جهت جلوگیری ازآ فتاب بالای آن گذاشته می شود، به این ترتیب پروسه مذکور ۱۴ الی ۱۵ دفعه چهارروز بعد تکرارمیشود.

خصوصیات جمع آوری هینگ که مارا موفق میسازد

*درموقع جمع آوری شیره وبریدن آن اسمان ابری نباشد.

*درموقع بریدن باید دسکاله برش به سنگ یا زمین نخورد، ازاین حادثه زمان جلوگیری مشود که در قسمت آخر محل که بریده میشود یک حصه بریده ناشده گی باقی بماند

*بعضی ازآفات که با لای مقدارتولید محصول اثرمنفی دارد وتو لیدآنرا شدیدآ متضررمیسازد که قرارذیل است وعبا رت اند از:

۱.سرازیرشدن باران های شدید بعد ازمرحله کند کردن الی ختم مرحله جمع آوری .

۲.طوفان های شدید که پتری رااز هنگ دور می کند .

۳.چراندن حیوانات درمناطق که هنگ دارد.(که حیوانات هم پتری رااز سر بته هنگ دور می کند).

۴. درهوای ابری ازبریدن هنگ خودداری گردد.

درحصه آفات که رسیدگی به آن امکان پذیر است باید در رفع نمودن آن تا حدی امکان کوشش به خرچ داده شود تا ازوقوع چنین حوادث جلوگیری شود. 

خواص  درمانی   

گرچه هنگ ماده بد بوو نا خوش آيند است اما ادويه ايکه از اين شيره متعفن مى سازند در سراسر جهان مورد نياز است هنگ که در زبان لا تين آنرا (فيرولا آسافويتيدا) ميگويند موارد فراوان استعمال طبى دارد و يکرشته از امراض، را برطرف می کند.

تقویت کننده معده  : ضد رطوبتهای بلغمی   . ضد ام الصبیان(صرع کودکان) ، ضد عفونی کنندهء دهان و آن را روی دندان پوسیده یا در حال پوسیدن قرار دهید درد دندان را ساکت می‌کند.  ضد انگل و رطوبت داخل دستگاه غذا خوری بدن. ضد تشنج. 

 پودر زهر نیش حشرات و جانوران: مقداری صمغ را در روغن زیتون حرارت داده حل کنید و آنرا بصورت گرم گرم بر محل نیش حشرات بگذارید .ُ هنگ اصولأ ضد ميکروب های مضره و ضد موجودات طفيلی می باشد, برای اختلالات عصبی مفيد بوده و برای درمان سنگ گردۀ توصيه شده است. جهت کاهش تب های شديد استفاده شده، مقاومت سيستم دفاعی بدن را تقويت می نمايد. اين نبات از ارزش اقتصاد ی بالاي برخوردار است و از شيره آن بيش از۶۰ نوع علفكش ۶۰۰ نوع ادويه طبی برای معاجه امراض انسانی و حيوانی همچنين به دست میآيد. متاسفانه به علت نبود صنعت تبديل آن به ادويۀ عصری ، اين نبات طبی به صورت خام به ساير کشور ها ارسال و به صورت ادويۀ عصری دو باره وارد افغانستان مشود. امروزه از هنگ در صنايع عطر سازی نيز کاربرد وسيعی صورت می گيرد. 

از هنگ بعنوان خوراكي استفاده هاي متنوعي مي شود دوست داشتني ترين و اصيل ترينش همان آش هنگ است كه بسيار خوشمزه است بصورت ترشي نيز تهيه مي شود بصورت خام قابل خوردن است و گلو را كمي اذيت مي كند چون بسيار تند است بعضي پخته شده آن را بصورت آبپز با ماست مي خورند كه بسيار طعم لذيذي دارد برخي آن را در آفتاب خشك نموده و بصورت پودر همراه دوغ مصرف مي نمايند

هنگام نوروز بافق  رسم است كه يكروز به اتفاق اعضاي خانواده به نيت چيدن هنگ به كوه مي روند و علاوه بر يك گردش بسيار به ياد ماندني هنگ مي چينند  و شاید واقعآ لذت بخش است ؟

معمولا این بوته در منطقه حفاظت شده کوه  بافق ، ارتفاعات منطقه  بیشه در ،  ارتفاعات و تپه های مشرف به دهات  دولت آباد و شیطور ، گردنه گزو در منطقه سبزدشت طور طبیعی می روید.

طوریکه در تصویر می بینید در بازار جهان بنام هینگ فروخته میشود یعنی نام خالص افغانی

منابع

۱. اسافوتایید  و شرح آن در ویکی پیدیا انگلیس

۲.  گود فود در باره هینگ نشرات بی بی سی نوشته تیم غذایی 

۳. ادویه اسافوتایید نوشته  سایت امازون

۴. شیوه های مناسب برای کشت و بهره برداری هینگ نشریه ویبساید وزارت زراعت

۵. مجموعه مقالات در مورد هینگ نوشته شرکت کشاورزی هینگ کوه بهار در ویبساید فیس بوک

۶.علاقمندی دهاقین بامیانی به کشت و پرورش هینگ نوشته رادیو کلید 

/

۷. روش کاشت و پرورش آنغوزه گیاه با سود بالا نوشته سایت نمناک 

۸. نبات هنگ روش کاشت جمع اوردی محصول یا شیره آن نوشته بکتاش حکیمی متخصص زراعت ولایت بلخ

Share on Facebook

Tweet

Follow us