چرا سفر بایدن به غرب آسیا به حالت تعلیق درآمد
تصمیم جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای به تعویق انداختن سفر به اسرائیل و عربستان سعودی، تنها پیشرفت دیپلماتیک مسکو در غرب آسیا را تقویت می‌کند.
نویسنده: عبدالباری عطوان مترجم: سایت «۱۰ مهر»برگرفته از : وب‌لاگ کرادلِه، ۷ ژوئن ۲۰۲۲ *
از نظر تاریخی، کنترل آمریکا در غرب آسیا، به‌ویژه کشورهای عربی خلیج فارس، مطلق و بدون چالش بود. با این حال، برای اولین بار در ۸۰ سال گذشته، نشانه‌هایی از تغییر در نقشه ژئوپلیتیکی اتحادهای استراتژیک به‌نفع مسکو مشاهده می‌شود. در حالی که ارتش روسیه مشغول خنثی کردن دستور کار غرب در اوکراین است، دیپلماسی روسیه ممکن است غرب آسیا را از تسلط چندین دهه ایالات متحده در منطقه خارج کند.
بر اساس گزارش‌ها به نقل از منابع دیپلماتیک، سفر برنامه‌ریزی شده جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به غرب آسیا در اواخر ماه جاری تا ماه ژوئیه به تعویق افتاده است. با این حال، حتی این تاریخ پیشنهادی جدید نامشخص است و ممکن است مجدداً به تعویق بیافتد یا لغو شود.
برنامه سفر بایدن شامل تل‌آویو و ریاض بود، به‌ویژه تلاش برای بهبود روابط تیره با کشورعربستان. نه کاخ سفید و نه سفارتخانه‌های اسرائیل و عربستان در واشنگتن دلیلی برای تغییر برنامه‌ها ارائه نکرده‌اند. گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که اولین سفر بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور به منطقه تا حدی به دلیل عدم قطعیت‌های سیاسی در اسرائیل متوقف شده است، زیرا ائتلاف نخست‌وزیر نفتالی بنت وضعیت اکثریت خود را از دست داده است. بن‌بست سیاسی آنقدر جدی است که بنت هشدار داده است که دولت در آستانه فروپاشی است. همانطور که جروزالم پست خاطرنشان کرد، «اگر اپوزیسیون موفق به انحلال کنست و برگزاری انتخابات زودهنگام شود، احتمال حضور رئیس‌جمهور آمریکا بسیار کم است.»
با این حال، به احتمال زیاد دلیل به تعویق افتادن این سفر جنگ در اوکراین است که بر خلاف پوشش رسانه‌های اصلی، در حال حاضر مطابق با انتظارات جمعی غرب پیشرفت نمی‌کند.
چرا سفر بایدن به تعویق افتاد؟
اوکراین یکی از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی هم برای بایدن و هم برای نهادهای سیاسی، نظامی و رسانه‌ای ایالات متحده است. این امر به‌طور طبیعی اهمیت کلی غرب آسیا را کاهش داده است، اگرچه این منطقه برای تأمین امنیت منابع انرژی غیرروسی حیاتی است.
اما یک مانور دیپلماتیک موفق روسیه، سفر بایدن را چند روز قبل از شروع برنامه لغو کرد و مانع از تلاش واشنگتن برای تسریع احیای روابط خود با چندین کشور خلیج فارس شد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در اوایل هفته گذشته سفر اولیه خود را به کشورهای خلیج فارس آغاز و با وزرای خارجه شورای همکاری خلیج فارس (GCC) در ریاض دیدار کرد، جایی که روسیه و بزرگترین تولیدکنندگان نفت منطقه بر حمایت خود از ائتلاف اوپک پلاس تأکید و بر سر آن توافق کردند.
از نظر تاریخی، کنترل آمریکا در غرب آسیا، به‌ویژه کشورهای عربی خلیج فارس، مطلق و بدون چالش بود. با این حال، برای اولین بار در ۸۰ سال گذشته، نشانه‌هایی از تغییر در نقشه ژئوپلیتیکی اتحادهای استراتژیک به‌نفع مسکو مشاهده می‌شود. در حالی که ارتش روسیه مشغول خنثی کردن دستور کار غرب در اوکراین است، دیپلماسی روسیه ممکن است غرب آسیا را از تسلط چندین دهه ایالات متحده در منطقه خارج کند.
از دست دادن کنترل خلیج فارس
هیچ کس تصور نمی‌کرد که پادشاهی‌های خلیج فارس می‌توانند با کشورهای عربی «انقلابی» تاریخی، مانند الجزایر، سوریه، عراق و مصر همسو باشند. این پیشرفت، احتمال شکست سفر بایدن را بیشتر از شانس موفقیت آن می‌سازد. مسلماً مهمترین توقف در سفر «تصور‌شده» بایدن، عربستان سعودی و دیدار مورد انتظار آن با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی است.
با این حال، واشنگتن در حال حاضر هرگونه صحبت در مورد سفر به پادشاهی را که زمانی توسط بایدن، نامزد ریاست‌جمهوری وقت، به‌عنوان یک ایالت «مجرم» شناخته می‌شد، کم اهمیت جلوه داده است. بایدن روز جمعه علیرغم تشکر از عربستان و اوپک به دلیل افزایش حداقلی عرضه نفت، اظهار داشت که «در حال حاضر هیچ برنامه مستقیمی» برای سفر به ریاض ندارد.
کارین ژان پیر، سخنگوی کاخ سفید، چهارشنبه گذشته در پاسخ به سئوالی درباره احتمال رفتن بایدن به عربستان سعودی به خبرنگاران گفت که هیچ برنامه سفری وجود ندارد و اظهار داشت: «رئیس‌جمهور به‌دنبال فرصت‌هایی برای تعامل با رهبران کشورهای منطقه شرق میانه خواهد بود.»
این نگرش بلاتکلیف واشنگتن نشان‌دهنده موقعیت جدید بالفعل آن به‌عنوان یک بازیگر ثانویه در خلیج فارس است. ایالات متحده به‌طور کامل در حالت «واکنشی» قرار دارد، زیرا نظاره‌گر استفاده مسکو از شکاف سعودی ــ آمریکایی برای فاصله گرفتن بیشتر محمد بن سلمان از متحد آمریکایی خود با تصمیمات مطلوب است، مانند رد فشار واشنگتن برای افزایش تولید نفت به‌منظور کاهش قیمت‌ها.
آماده رها کردن نیست
به‌نظر می‌رسد که ایالات متحده عملاً اکثر کشورهای خلیج فارس (به استثنای قطر) را به‌نفع متحد جدید و باهوش‌تر روسیه، از دست داده است. این مسأله در تصمیم اخیر اوپک برای افزایش تولید نفت تنها ۲۰۰ هزار بشکه در روز، به میزان قابل توجهی کمتر از یک میلیون بشکه در روز که آمریکا به‌دنبال آن بوده است، منعکس شد.
آیا دولت آمریکا این شکست را به‌راحتی می‌پذیرد و پرچم سفید را برافراشته می‌کند؟ پاسخ «نه» است، زیرا بایدن به سیاست قدیمی کمربند برای غرب آسیا که مهمترین جنبه آن پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در خلیج فارس است، پایبند خواهد بود.
برخلاف تصور مردم محلی، پایگاه‌های نظامی ایالات متحده برای محافظت از کشورهای میزبان ایجاد نشده‌اند، بلکه برای تضمین ــ حتی وادار ساختن ــ تعهد دولت آنها به منافع ایالات متحده و تسلیم به آنچه واشنگتن دیکته می‌کند، ایجاد شده‌اند.
با توجه به مشغولیت کنونی ایالات متحده با اوکراین، جنگ با شکست تقریباً کامل تحریم‌های اقتصادی تحمیلی غرب، هم در عرصه نظامی و هم در حوزه اقتصادی به‌نفع روسیه در حال چرخش است.
هر چه بایدن سفر خود به غرب آسیا را به دلیل «شرایط غیر‌ایده‌آل» در کشورهای میزبان به تعویق بیاندازد، احتمال دارد این شرایط بر خلاف منافع ایالات متحده تغییر کند. نه عربستان سعودی و نه آنچه از دولت ائتلافی اسراییل باقی مانده است، منتظر بایدن نیستند ــ به‌خصوص زمانی که هیچ چیز مانع از پرکردن شکاف آمریکایی‌ها در سفرهای مکرر روس‌ها، چینی‌ها و دیگر بازیگران چند قطبی نمی‌شود.
