شو جدید ترامپ
بمب‌افکن‌های رادارگریز آمریکا ایران را بمباران بر کردند، اما آثار حملات مشاهده نمی‌شود
ولادیمیر پراخواتیلوف(VLADIMIR PROKHVATILOV)، استاد علوم سیاسی، کارشناس نظامی
ا. م. شیری- به نظر من مسئلۀ اصلی این نیست که امپریالیسم آمریکا، این توله‌روباه انگلیس در حمله به تأسیسات هسته‌ای میهنم چقدر آسیب وارد کرده یا نکرده است. بلکه، اصل موضوع این است که نوع برخورد به حملۀ گستاخانه به مراکز هسته‌ای ایران باید از منظر حملۀ اتمی به کشور ما ارزیابی شود و لاغیر.
***
بی-۲ فقط یک اسباب‌بازی گران‌قیمت دیگر تحمیلی به بودجۀ دولت آمریکا است.
دونالد ترامپ اعلام کرد که آمریکا به سه مرکز هسته‌ای ایران – فردو، نطنز و اصفهان- حمله کرده است. در این باره او در شبکۀ اجتماعی Truth Social نوشت. به گفتۀ وی، «یک محمولۀ کامل» از بمب‌ها بر روی سایت هسته‌ای اصلی، فردو، ریخته شده است.
ترامپ نوشت: «ما حملۀ بسیار موفقیت‌آمیز خود را به سه سایت هسته‌ای در ایران تکمیل کردیم». او افزود: «هواپیماهای آمریکایی اکنون از حریم هوایی ایران خارج شده و به آمریکا باز می‌گردند». ترامپ همچنین اظهار داشت: «این، یک لحظۀ تاریخی برای آمریکا، اسرائیل و جهان است: فردو از بین رفت. ایران اکنون باید با پایان دادن به جنگ موافقت کند».
ترامپ بعداً در سخنرانی خطاب به ملت گفت که تأسیسات کلیدی غنی‌سازی اورانیوم ایران نابود شده است.
به گزارش اکسیوس، آمریکا پیش از حملات برنامه‌ریزی‌شده به ایران، به اسرائیل اطلاع داده بود. یک مقام ارشد اسرائیلی به این نشریه گفته است که از بمب‌افکن‌های رادارگریز بی-۲ برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران استفاده شده است. این اطلاعات را یک مقام آمریکایی نیز در گفتگو با رویترز تأیید کرد.
شان هانیتی، خبرنگار فاکس نیوز که مدعی است با ترامپ تلفنی صحبت کرده، گفت که آمریکا از شش بمب سنگرشکن برای حمله به تأسیسات هسته‌ای فردو استفاده کرده و ٣٠ موشک تاماهاوک نیز از زیردریایی به سایت‌های نطنز و اصفهان شلیک شده است.
ایران تأئید کرد که تأسیسات فردو، نطنز و اصفهان مورد حمله قرار گرفته است. از جمله، اکبر صالحی، معاون استاندار اصفهان، گفت که در نطنز و اصفهان «صدای چندین انفجار شنیده شد و ما شاهد حملاتی در نزدیکی تأسیسات هسته‌ای بودیم».
رسانه‌های ایران همچنین به نقل از یک مقام در قم گزارش دادند که «بخشی از تأسیسات هسته‌ای فردو مورد حمله هوایی قرار گرفته است».
مهدی محمدی، مشاور رئیس مجلس ایران، گفت که ایران انتظار حمله به فردو را داشت. بنابراین، «این تأسیسات مدت‌ها پیش تخلیه شده و خسارت وارده جبران‌ناپذیر نیست».
مرکز غنی‌سازی اورانیوم فردو در دهۀ ۲۰۰۰ توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساخته شد. این کارخانه در فاصلۀ تقریباً ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهر قم، در عمق حدود ۹۰ متری کوهی در نطنز واقع است. در سال ۲۰۲۵، ایران اعلام کرد که تأسیسات مشابه فردو، در عمق ده‌ها متری کوهی در نطنز ساخته و به زودی راه‌اندازی خواهد کرد. این تأسیسات سانتریفیوژ تولید خواهد کرد و احتمالاً اورانیوم را تا سطوح بالا غنی‌سازی خواهد کرد. همچنین، یک روز قبل از حملات اسرائیل در ۱۳ ژوئن، ایران اعلام کرد که یک سایت سانتریفیوژ دیگر در اصفهان افتتاح خواهد کرد. در ۱۹ ژوئن، کاخ سفید اعلام کرد که ترامپ ظرف دو هفته تصمیم خواهد گرفت که آیا آمریکا به ایران حمله خواهد کرد یا خیر.
مجتمع هسته‌ای فردو در جنوب تهران و در نزدیکی شهر قم واقع است. بخش عمدۀ این مجتمع در زیر کوه و در عمق ۸۸۰ تا ۹۰ متری زیر زمین قرار دارد. بگفتۀ سدریک لیتون، تحلیلگر نظامی در سی‌ان‌ان، ایران تأسیسات فردو را با بتن سخت مخصوص محافظت از حملات هوایی ساخته است.
این مأمور خارجی به «صدای آلمان» می‌گوید: «آمریکا تنها کشور غربی است که یک بمب به اندازۀ کافی قدرتمند قادر به نابودی بسیار سریع‌تر زره پناهگاه‌ها در اختیار دارد. این بمب جی‌بی‌یو-۵٧ نامیده می‌شود و ۱۴ تن وزن دارد که مخصوصاً برای نابودی اهداف زیرزمینی ساخته شده است. ولذا، نیروی هوایی اسرائیل از توانایی پرتاب این بمب بسیار بزرگ و سنگین به هدف برخوردار نیست. برای چنین عملیاتی، استفاده از بمب‌افکن‌های بی-٢ یا بی-۵٢ آمریکایی لازم است».
هزینۀ هر ساعت پرواز بمب‌افکن بی-٢ برای مالیات‌دهندگان آمریکایی ۱۵۰۷۰۰ دلار، اما بی-۵٢ که می‌تواند بمب‌های سنگرشکن نیز حمل کند، ۸۸۴۰۰ دلار تمام می‌شود. پس چرا ترامپ شش بمب‌افکن بی-٢ بسیار گران‌تر را برای بمباران ایران فرستاد؟ آیا فقط به این دلیل که ظاهراً رادارگریز هستند؟ بررسی می‌کنیم.
بمب‌افکن رادارگریز بی-٢ اسپریت که منحصراً توسط نیروی هوایی آمریکا اداره می‌شود، یک بمب‌افکن استراتژیک دوربرد است که در اواخر جنگ سرد وارد خدمت شد. بی-٢ که برای حمل مهمات متعارف و همچنین به عنوان بازوی هوایی سه‌گانه هسته‌ای آمریکا طراحی شده است، یک هواپیمای قابل توجه است.
«بی-۲» از زمان ورود به خدمت در دهۀ ۱۹۹۰، شاهد نبرد بوده است. پورتال نظامی آمریکایی «مجلۀ امنیت ملی» می‌نویسد: «این بمب‌افکن در طول جنگ کوزوو، و علاوه بر این، به عنوان بخشی از دخالت آمریکا در افغانستان و عراق و در مبارزه با داعش، فقط مهمات متعارف و غیر هسته‌ای حمل کرده است».
به گفتۀ رسانه‌های غربی، قابلیت دید رادیویی بسیار پایین بی-٢، مزیت اصلی آن است.
راز «نامرئی بودن» بی-٢ نه در یک راه حل ویژه، بلکه، در مجموعۀ فناوری‌های مورد استفاده در ساخت آن نهفته است. تمام سطح هواپیما با مواد جاذب رادار پوشانده شده است. این مواد ترکیبی حاوی ذراتی هستند که امواج رادیویی را به جای بازتاب، جذب می‌کنند.
شکل هواپیما به گونه‌ای طراحی شده است که علائم منعکس‌شده به جای بازگشت به منبع تابش، یعنی رادار دشمن، به طرفین پراکنده می‌شوند. ورودی‌های هوای موتور به شکل S هستند و پره‌های کمپرسور را از رادار پنهان می‌کنند. حتی آنتن‌ها نیز درون بدنه تعبیه شده‌اند که موجب ایجاد سطوح انعکاسی اضافی نمی‌شوند.
هواپیماهای بی-٢آ پس از ورود به خدمت در دسامبر ۱۹۹۳، اسپریت نامیده شد. هر هواپیما، مانند هر کشتی جنگی، نام خاص خود را دارد. برای مثال بمب افکن با شماره سریال ۸۹-۰۱۲۸ «روح نبراسکا» نامیده می‌شود.
در ژوئن ۱۹۹۵،بی-٢ برای اولین بار در نمایشگاه هوایی لو بورژه به نمایش گذاشته شد. این هواپیما بنام «روح میسوری» با شماره سریال ۸۸-۰۳۲۹ بخشی از سری دهم بود. یک سال بعد، در نمایشگاه هوایی فارنبورو به نمایش گذاشته شد. در طول پروازهای نمایشی، متصدیان سامانه‌های موشکی مادون قرمز، همانطور که پورتال نظامی روسی «جنگ هوایی» اشاره می‌کند، موفق شدند «هدف نامرئی» را در فاصله تا ۶ کیلومتر به طور پایدار شکار و ردیابی کنند. تصاویر به دست آمده از نشانگر تصویرگر حرارتی نشان می‌دهد که «روح» در حالت‌های مختلف پرواز، از دید نسبتاً بالایی برخوردار است و به راحتی می‌توان آن را با موشک‌هایی با کلاهک هدایت مادون قرمز مورد حمله قرار داد. بخصوص، نقاط «داغ» در ناحیۀ هر چهار نازل توربوفن به وضوح قابل مشاهده است. متخصصان فرانسوی نیز بی-٢ را چندان ارزشمند نمی‌دانند. توسعه‌دهندگان روسی سامانه‌های دفاع هوایی، در این باره صراحتاً اظهار داشتند که بهتر است «روح‌ها» وارد بُرد سامانه‌های موشکی اس-۳۰۰ نشوند».
یکی از نقاط ضعف این هواپیما، شکنندگی پوشش ضد رادار آن است که مانع از پارک شدن آن در خارج از آشیانه‌ها برای مدت طولانی می‌شود. به دلیل پشتیبانی لجستیکی بسیار خاص مورد نیاز که فقط در پایگاه هوایی وایتمن در دسترس بود، تعمیر و نگهداری معمول در خارج از آنجا برای مدت طولانی امکان‌پذیر نبود. این وضعیت تا هنگام توسعۀ آشیانه‌های تاشو و ساخت پایگاه‌هایی در گوام در اقیانوس آرام، دیه‌گو گارسیا در اقیانوس هند و نیروی هوایی سلطنتی فیرفورد در انگلستان ادامه داشت. آشیانه‌های تاشو و مُهر و موم شده که به عنوان سامانه‌های پناهگاه بی-٢ [بی-٢ اس‌اس] شناخته می‌شوند، برای غلبه بر این مشکل از سال ۱۹۹۹ ساخته شدند. هزینۀ هر کدام از آن‌ها بین ۲ تا ۲ و نیم میلیون دلار است و برای حمل و نقل به ۲۹ سورتی پرواز سی-١٣٠ نیاز دارند.
نسل جدید رادارهای به اصطلاح غیرفعال، که در آن‌ها گیرنده و فرستنده در فضا از هم جدا هستند، هیچ شانسی برای هواپیماهای رادارگریز باقی نمی‌گذارند. بنا به گزارش پورتال فرانسوی techno-science.net، رادار غیرفعال فرانسوی نوستراداموس بر فراز افق قادر است هر نوع هدفی، از جمله، هواپیماهای رادارگریز مانند بی-٢ را شناسایی کند.
جان پایک از تارنمای GlobalSecurity.org در سال ۲۰۰۶ گفت: «اقدامات و اقدامات متقابل، جوهرۀ برنامه‌ریزی نظامی هستند. هواپیماهایی که در جنگ جهانی اول سرنگونی آن‌ها غیرممکن بود، در جنگ جهانی دوم صرفاً اسباب‌بازی حساب می‌شدند. هواپیماهایی که در ویتنام عملاً غیرقابل توقف بودند، اکنون صرفاً هدف هستند. پنهان‌کاری هواپیماهایی مانند بی-٢ برای مدتی مؤثر خواهد بود، اما به ناچار با گذشت زمان رو به زوال خواهد رفت». با این حال، ارتش آمریکا پیش از این در طول جنگ بالکان متوجه شد که قابلیت پنهان‌کاری بمب‌افکن بی-٢ بسیار مورد تردید است.
بی-۲آ گران‌قیمت‌ترین هواپیمای جنگی جهان است. قیمت هر هواپیما ۹۹۷ میلیون دلار است و پروازهای جنگی بر فراز صربستان را با پوشش هوایی بسیار مستحکم، شامل یک اسکادران از هواپیماهای جنگ الکترونیک EA-6B Prowler و جنگنده‌های اف-١۵اس با قدرتمندترین پشتیبانی اطلاعاتی از طریق هواپیماهای آواکس ای-۳ و هواپیماهای شناسایی و نظارت راداری ای-٨، انجام داد. این در حالی بود صربستان پدافند هوایی نسبتاً ضعیف متشکل از سامانه‌های پدافند هوایی اس-۷۵، اس-۱۲۵ و کوادرات، جنگنده-رهگیرهای میگ-۲۹ و میگ-۲۱، و همچنین توپخانۀ ضدهوایی کالیبر کوچک با انواع توپ‌های منسوخ‌شده در اختیار داشت.
چنین تاکتیک‌هایی با اصول استفاده از هواپیماهای رادارگریز – یعنی اقدام به تنهایی، بدون دخالت انواع دیگر هواپیماها که خاصیت رادارگریزی ندارند و قادر به آشکارسازی «نامرئی» هستند – در تضاد است. با این حال، آمریکایی‌ها در آن زمان بیشتر به قدرت پوشش هوایی و نه به «نامرئی بودن» خود بی-٢ متکی بودند. در مورد حملات شش «نامرئی» به تأسیسات هسته‌ای ایران، هیچ مدرکی دال بر اثربخشی آن‌ها وجود ندارد.
محمدرضا کاردان، رئیس مرکز امنیت هسته‌ای ایران، گفت که حملات به تأسیسات هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان منجر به انتشار تشعشعات اتمی نشد. خبرگزاری ایرنا به نقل از وی نوشت: «به لطف اقدامات به عمل آمده از قبل و عملیات انجام شده در خارج از این سایت‌ها و تأسیسات، هیچ آلودگی رادیواکتیو یا انتشار تشعشعات هسته‌ای ثبت نشده است».
خبرگزاری فارس گزارش می‌دهد: «ساکنان مناطق نزدیک تأسیسات فردو هیچ انفجار شدیدی را احساس نکرده‌اند و وضعیت در این منطقه عادی است».
گزارش این آژانس همچنین این واقعیت را تأئید می‌کند که پس از حملۀ اعلام‌شده توسط ابربمب‌های آمریکایی جی‌بی‌یو- ۵٧ به مناطق تأسیسات هسته‌ای ایران، کوچکترین فعالیت لرزه‌ای ثبت نشده است. هیچ تشعشعی وجود ندارد، هیچ انفجاری شنیده نمی‌شود، زمین نمی‌لرزد…
در مورد بمب‌افکن بی-٢، لازم به گفتن است که این بمب‌افکن برای عبور از سامانۀ دفاع هوایی قدرتمند اتحاد جماهیر شوروی در ارتفاعات بسیار پائین و در حین ردیابی عوارض زمین ساخته شده بود.
اما یک اسکادران از بمب‌افکن‌های «فوق پیشرفتۀ» آمریکایی در ارتفاع بسیار بالایی بر فراز ایران پرواز کردند و در عملیات‌های جنگی قبلی، بی-٢ ها هرگز در ارتفاعات پائین پرواز نکرده بودند.
این تصور ایجاد می‌شود که بی-٢ صرفاً یکی از اسباب‌بازی‌های گران‌قیمت برای تحمیل بار اضافی بر بودجۀ دولت آمریکا است.
این «اسباب‌بازی» نمایش جهانی خود را با پرواز بین قاره‌ای شش بمب‌افکن ظاهراً نامرئی آمریکایی تزئین کرد. بطوری که می‌توان آن را بخشی از وظیفۀ چهل و هفتمین رئیس جمهور آمریکا، عاشق بزرگ شو‌های دیدنی فرض کرد.
٢ تیر- سرطان ١۴٠۴
