سیر موسیقی آماتور در افغانستان
نوشته کریم پوپل
22.دسمبر.2018
مقدمه : برای نخسین بار رادیو در سال ۱۳۰۷ درزمان امان اله شاه تاسیس شد.ولی هنر مندان آن حرفوی و از خرابات بودند. مردم آهنگها را شنیده پیش خود زمزمه کرده با موسیقی آشنا می گردیدند. تا آنکه میرمن پروین ، میرمن آزاده ، ضيأ قاريزاده (كبوتر)، عبدالله ريحان ، گل احمد شيفته، جليل زلاند، امين آشفته، غلام نبي آزرده، پران نات غنيمت، رحيم ساربان، حسين ارمان، پيكان (داكتر زبير ابوي)، حيدر رنگين، ابراهيم نسيم، كريم زياركش، عيسي خمار، حفيظ الله خيال و کریم شوقی از میان مردم وارد رادیو افغانستان شدند.
اگر چه در سال ۱۳۳۳ (۱۹۵۴م) آركستر سازهاي غربي راديو كابل به ابتكار استاد فقيرمحمد ننگيالي، استاد سليم سرمست، غلام سخي صميم، محمدعلي، جمعه خان و رحيم ناله، زير عنوان آركستر شماره دوم تشكيل گرديده بود ولی خواننده و بعضی نوازنده و آواز خوان مسن از خانواده های عادی کم سویه و یا غریب بودند که مورد دلچسپی جوانان کابل قرار نگرفته بودند.
.
ایجاد گروه آماتوران برای نخستین بار
رادیو افغانستان غرض بهتر شدن موسیقی یکتعداد جوان را غرض فرا گرفتن موسیقی به خارج روانه نمودند. این جوانان با سبک موسیقی غربی آشنا شده ، خواستن این سبک را در افغانستان پیاده نمایند و موسیقی مست را برای جوانان ایجاد نمایند
اولین گروه موسیقی آماتور در سالهای ۱۹۶۳ و ۱۹۶۴ در افغانستان تاسیس شد. مفکوره ایجاد این گروه از ظاهر هویدا و عزیز آشنا از هنرمندان مشهور افغانستان بود.
رحیم جهانی، مسحور جمال، ضیا سراج، شیر شرار، از هنرمندانی بودند که بعدا به اولین گروه آماتور پیوستند.
آقا محمد کارگر، احمد شاکر، چترام سانی، سید حبیب علوی، کبیر هویدا و یونس موسیق یار از دیگر اعضای این گروه بودند. چترام پانزده ساله کوچک ترین عضو و عزیز آشنا ۲۳ ساله بزرگترین عضو این گروه بود.
بدین ترتیب در مکاتب لیسه ها و پوهنتون کابل به بزرگداشت روز معلم ، جشن آزادی و یا … کنسرتها دایر می گردید یکتعداد از جوانان آواز خوان به رادیو معرفی می گردید. از جمله احمدظاهر ، احمد ولی ،احمد مرید رحیم مهریار سلما ناشناس و غیره میباشد.
آغاز کار این گروه، همزمان با قدم‌هایی که احمد ظاهر فرزند نخست وزیر آن زمان در عرصه موسیقی برداشته بود. با آواز خوانی احمد ظاهر و سایر آماتوران انقلاب موسیقی در کشور رونما گردیده دروازه دنیای موسیقی را به روی بسیاری از جوانان باز کرد و پس از آن گروه‌های آماتور بعدی چون گروه ستاره و چهار برادران ، پیام ،کیهان ، شاین ، خورشید و باران وغیره تاسیس شدند.
به دلیل استقبال گرم مردم از این گروه، اوقات طلایی رادیو افغانستان یعنی (هشت و نیم تا نه و نیم شب) پس از اخبار پشتو و فارسی به این گروه اختصاص داده شده بود تا تمام هموطنان از نشر آن مستفید گردند. اولین گروه موسیقی آماتور، در دو سال آغاز کارش به شهرت بسیاری دست یافت
و علاقمندان خود را در بین جوانان افغانستان یافت.
این گروه در رادیو افغانستان تحت نظارت استاد زلاند فعالیت می نمود. زیرا موسیقی آماتور روشی تازه بود و و لازم بود که این گروه زیر نظراستاد بزرگی در عرصه موسیقی کار کند. با تاسیس کلوپهای عروسی ، نایت گلپها ، محافل خصوصی و رسمی گروه های موسیقی رونقی خوبی دریافت.در سالهای انقلاب موسیقی سیر عادی خودرا طی مینمود. تنها گروه که زحمات زیاد را متقبل می شد گروه باران و سازمان جوانان تحت نظر فرید رستگار بود. بقیه گروه ها از وطن هجرت نمودند. پس از سال ۲۰۰۲ موسیقی پیشرفت زیاد نمود در مقابل میدها زیاد گردیده ساحه نشر تمام دنیا را فرا گرفت. به هزاران از جوانان مصروف درس ویا نواختن و اواز حوانی موسیقی شدند.
1_ گروه بیتل‌ها (چهار برادران)
در نیمه دوم دهه ۴۰ ه.ش از درون نهادهای آموزشی مختلف، شماری گروه‌های مستقل موسیقی آماتور ایجاد شدند. در اول ۴ ستاره ها و بعداً چهاربرادران ایجاد گردید در آن زمان همه جا نام گروه‌هایی چون «چهار برادران و ستاره‌ها» بر سر زبان‌ها بود. این دو گروه به رقابت همدیگر برامدند هردو مجهز به آلات موسیقی برقی بودند . گروه چهار برادران در سال۱۳۴۸ شمسی در شهر کابل بنیان گذاشته شد.
گروه «چهار برادران که به ابتکار برادران راستا (بصیر راستا، فرهاد راستا، همایون راستا و فرید راستا) بود. هنر این گروه متأثر از شیوه کار بیتل‌های انگلستان بود.» هر دو گروه به وسیله جوانانی تحصیل‌کرده و غرب‌دیده از خانواده‌های سطح بالا تشکیل شده بود. گروه چهار برادران که گویا با الهام از مشهورترین گروه‌های موسیقی پاپ آن زمان غرب یعنی «بیتلز» ایجاد شده بود، که تاکنون نیز از آن گروه در کنار «چهار برادران» از کلمه بیتل‌ها هم یاد می‌کنند.
2_گروه ستاره‌ها
«گروه ستاره‌ها اما در سال ۱۹۶۸ تشکیل شد. گروهی متشکل از ۵ نوازنده که همه آلات موسیقی غربی می‌نواختند و بیشتر آهنگ‌های مد روز جهان را به زبان انگلیسی در شماری از کلوپهای شبانه آن زمان کابل بصورت برقی، بیس گیتار، درامز، فلوت و اورگن بازسازی و اجرا می‌کردند.»
ستاره‌ها یکی از گروه‌های موسیقی پاپ که آهنگ‌های غربی را با اجرای اکورد و هارمونی مطابق به معیارهای موسیقی غرب اجرا می‌نمودند. اعضای این گروه متشکل از پنج نفر و از قرار ذیل بود:
۱.جمال معصومی: پیانونواز و آوازخوان
۲.هاشم بها: گیتارنواز، ارگن‌نواز و آوازخوان
۳.احمدشاه: نوازنده باس گیتار
۴.محمد اقبال: درام‌نواز
گروه ستاره‌ها نخستین برنامه هنری‌شان را در دیسکوی (ام او ام) واقع در شهر نو کابل آغاز کرد. در این دوران رفت و آمد خارجی‌ها و گردشگران در افغانستان بسیار زیاد بود و اکثر خارجی‌ها در جاده‌های شهر نو کابل دیده می‌شدند چون بیشتر مغازه‌های آنتیک فروشی، کلوپ‌ها و رستوران‌های مدرن در شهر نو موقعیت داشت. برنامه‌های هنری گروه ستاره‌ها معمولاً پنج شب در هفته در یکی از کلوپهای شهر کابل اجرا می‌شد.
3_گروه شاین
یکی دیگر از گروه‌های موسیقی که شب‌های کابل را رنگین کرده بود گروه شاین بود که در مورد «وحید قاسمی» هنرمند مطرح کشور با وجودی که بسیار جوان بوده؛ در رأس آن بوده قرار داشت . این گروه نیمه دولتی بود بدین لحاظ پیشرفت هم داشت.
وحید قاسمی در سال ۱۳۵۶ هـ.ش، با تشکیل گروه موسیقی به نام (شاین) که با همکاری دوستانی به نامهای «عبدالله قاسمی»، «قاسم قاسمی» در کابل صورت گرفت، کار را با اجرای موسیقی (پاپ) و به کار بردن آلات موسیقی غربی و رعایت استاندارد موسیقی غرب آغاز کرد که از همان طریق آهنگ‌های وطنی و خارجی و نیز آهنگ‌هایی که از ساخته‌های ایشان بود تقدیم کرد.
چنانکه در مدت یکسال سلسله‌ای از این کنسرتها در پوهنزی ها ، سینما پارک، سینما زینب ، سفارتخانه‌های مقیم کابل، کلوپ پامیر در هتل انترکانتیننتال، کلوپهای شبانه گلدن لوتس، مارکوپولو، «ستاف» ماکسیم کلپ شهر غلغله سازمان ملل متحد در کابل و برخی از محافل خصوصی و عمومی دیگر در معرض اجرا قرار گرفت.
زمانی که گروه شاین فعالیت هنری داشت، بعد از یکی دو سال فعالیت شان، از سوی دولت تصمیم گرفته شد تا یک گروه از جوانان ۲۴ نفری با پیروی از گروه شاین فعالیت هنری داشته باشند.
زیرا جوانان وطن ما نیاز و علاقه به موسیقی پاپ داشتند که این موسیقی در سراسر دنیا رواج داشت تفاوت گروه شاین با چهار برادران و «ستاره‌ها» این بود که آنها فقط در محافل فعالیت داشتند ولی گروه شاین را با دستاوردهای جدید از طریق امواج رادیو و تلویزیون همه می‌شنیدند و می‌شناختند یعنی گروه‌های قبلی تولید آثار هنری نداشتند و جوانان تحت تأثیر موسیقی «گروه شاین» قرارگرفته بودند و موسیقی پاپ آهسته آهسته مد روز شده بود.
4 ـ گروه پیام
«گروه پیام یکی دیگر از گروه‌هایی بود که به کمک مالی «نورالله کریم زاده» و تحت رهبری استاد «عظیم جان» تاسیس شد.
بعدها این گروه به دلیل مشکلات مالی منحل شد و اعضای گروه نیز از یکدیگر جدا شدند و به جاهای دیگر دنیا مهاجرت کردند.
5.گروه کیهان
گروه پیام که ابتدا توسط «عظیم عارف» (عارف کیهان)، «عمر انوریار» و ۲ تن دیگر تشکیل شد و سپس به ۲ گروه کیهان و پیام مجزا شد و در پی آن گروه‌های دیگری نیز پدید آمدند؛ ولی متاسفانه رشد کاباره‌ها و کلوپهای شبانه شهر کابل در سالیان پایانی نظام سلطنتی، شیوۀ کار این گروه‌ها را بصورت کاباره ساخت و به بیراهه کشاند.»
بیشتر این دسته‌ها که با هدف کسب درآمد مالی به میان آمده بودند به غیر از تکرار آهنگ‌های غربی، تقلید از هنرمندان کاباره‌های ایران و بازخوانی آهنگ فیلم‌های هندی نتوانستند کار دیگری انجام دهند. علت های زیاد است که گروه که درآمد داشتن در جستجو رشد و ابتکار نبودند.
منابع که این مقاله نوشته شده و یا بعضی حصص کاپی شده
۱.موسیقی افغانستان در یک نگاه نوشته زینب رحیمی تاریخ:۰۹:۳۴ – ۱۳۹۶/۱۰/۰۶ در ویبسایت خبر گزاری فارس
(http://af.farsnews.com/culture/news/13951118001163(
۲.سبک‌های موسیقی در افغانستان نوشته حبیب عثمان در ویبسایت هفته چاپ کانادا
۳.سفر از خرابات به پاپ در میبساید بی بی سی
http://www.bbcpersian.com/persian/afghanistan/2013/04/130327_k04_afgmusic_pop_zainab
۴.افغان‌ها در حسر ت هنرمندانی که دیگر نمی‌خوانند در ویبسایت دوچ ویله
۵.چگونگی موسیقی در افغانستان نوشته کریم پوپل در سایت مشعل
